วันประหารสมเด็จพระเจ้าตากสิน ปิดฉากกรุงธนบุรี มีบันทึกทางการไหม
ทิวา
ตอบ ทิวา
คำตอบสรุปจากบทความ “คำให้การ วันประหาร “พระเจ้าตาก” ฉากสุดท้ายกรุงธนบุรี” โดย ปรามินทร์ เครือทอง เผยแพร่ในเว็บไซต์ www.silpa-mag.com ดังนี้
วันสุดท้ายก่อนสิ้นสุดกรุงธนบุรี หรือวันประหารพระเจ้าตาก มีเนื้อความชัดเจนอยู่พอสมควรในพระราชพงศาวดาร 2 ฉบับ คือ พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา และพระราชพงศาวดารกรุงธนบุรีฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)
พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา กล่าวว่า ทรงถูกประหารด้วยการตัดพระเศียรที่ป้อมวิชัยประสิทธิ์ ปากคลองบางหลวง ดังมีเนื้อหาตอนหนึ่งที่เจ้าพระยาจักรีพูดถึงพระเจ้าตากดังนี้
“ตัวเป็นเจ้าแผ่นดินใช้เราไปกระทำการสงคราม ได้ความลำบากกินเหื่อต่างน้ำ เราก็อุตสาหะอาสากระทำศึกมิได้อาลัยแก่ชีวิต คิดแต่จะทำนุบำรุงแผ่นดินให้สิ้นเสี้ยนหนาม จะให้สมณพราหมณาจารย์และไพร่ฟ้าประชากรอยู่เย็นเป็นสุขสิ้นด้วยกัน ก็เหตุไฉนอยู่ภายหลัง ตัวจึงเอาบุตรภรรยามาจองจำทำโทษ แล้วโบยตีพระภิกษุสงฆ์ และลงโทษแก่ข้าราชการและอาณาประชาราษฎร เร่งเอาทรัพย์สินโดยพลการด้วยหาความผิดมิได้ กระทำให้แผ่นดินเดือดร้อนทุกเส้นหญ้า ทั้งพระพุทธศาสนาก็เสื่อมทรุดเศร้าหมองดุจเมืองมิจฉาทิฐิฉะนี้ โทษตัวจะมีเป็นประการใด จงให้การไปให้แจ้ง และเจ้าตากสินก็รับผิดทั้งสิ้นทุกประการ
จึงมีรับสั่งให้เอาตัวไปประหารชีวิตสำเร็จโทษเสีย เพชฌฆาตกับผู้คุมก็ลากเอาตัวขึ้นแคร่หามไปกับทั้งสังขลิกพันธนาการ เจ้าตากจึงว่าแก่ผู้คุมเพชฌฆาตว่า ตัวเราก็สิ้นบุญจะถึงที่ตายอยู่แล้ว ช่วยพาเราไปแวะเข้าหาท่านผู้สำเร็จราชการ จะขอเจรจาด้วยสักสองสามคำ ผู้คุมก็ให้หามเข้ามา ได้ทอดพระเนตรเห็น จึงโบกพระหัตถ์มิให้นำมาเฝ้า ผู้คุมและเพชฌฆาตก็หามออกไปนอกพระราชวัง ถึงหน้าป้อมวิชัยประสิทธิ์ก็ประหารชีวิตตัดศีรษะถึงแก่พิราลัย”
ฝ่ายพระราชพงศาวดารกรุงธนบุรีฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) กล่าวถึงฉากนี้ ว่า “ณ วันเสาร์ แรม 9 ค่ำ เดือน 5 เพลาเช้า 2 โมง (ตรงกับวันที่ 6 เมษายน พ.ศ.2325) เสด็จพระราชดำเนินทัพมาจากเสียมราบ ประทับ ณ พลับพลาหน้าวัดโพธาราม ฝ่ายข้าทูลละอองฯ ผู้ใหญ่ผู้น้อยพร้อมกันไปเชิญเสด็จลงเรือพระที่นั่งกราบข้ามมาพระราชวังสถิต ณ ศาลาลูกขุน มีหมู่พฤฒามาตย์ราชกุลกวีมุขเฝ้าพร้อมกัน จึ่งมีพระราชบริหารดำรัสปรึกษาว่า
เมื่อพระเจ้าแผ่นดินอาสัจละสุจริตธรรมเสีย ประพฤติการทุจริตฉะนี้ ก็เห็นว่าเป็นเสี้ยนหนามหลักตออันใหญ่อยู่ใน แผ่นดิน จะละไว้มิได้ ขอให้ปริวัตรออกประหารเสีย ฝ่ายทแกล้วทหารทั้งปวงมีใจเจ็บแค้นเป็นอันมาก ก็นำเอาพระเจ้าแผ่นดินและพวกโจทย์ทั้งปวงนั้นไปสำเร็จ ณ ป้อมท้ายเมืองในทันใดนั้น”
นาทีสุดท้ายของพระเจ้าตากได้รับการยืนยันจากเอกสารส่วนใหญ่ว่ามีการประหารจริง ซึ่งไม่ใช่การสำเร็จโทษตามโบราณราชประเพณีอันพึงกระทำต่อพระมหากษัตริย์ แต่เป็นการ “ตัดศีรษะ” รวมถึงเอกสารฉบับย่อยๆ ที่ยืนยันว่าสิ้นพระชนม์จริง
เช่น จดหมายเหตุโหร กล่าวว่า “ณ วันพุธ แรม 13 ค่ำ เดือน 5 เจ้าตากดับขันธ์ ชนมายุ 48 ปี กับ 15 วัน”, จดหมายเหตุโหรฉบับรามัญว่า “พระยาจักรีกลับจากเมืองญวนเข้าเมืองบางกอก แล้วฆ่าพระเจ้าแผ่นดินเก่าเสีย” เป็นต้น
