ลมวนขั้วโลก Polar Vortex : รู้ไปโม้ด ข่าวสด

โดย…น้าชาติ ประชาชื่น

ลมวนขั้วโลก Polar Vortex : รู้ไปโม้ด ข่าวสด – น้าชาติ ลมวน ขั้วโลกที่ถล่มอเมริกาคืออะไร

หทัยชนก

ตอบ หทัยชนก

ปรากฏการณ์ลมวนขั้วโลก หรือ โพลาร์ วอร์เท็กซ์ (Polar Vortex) หรือลมหมุนวนความเร็วสูงบริเวณขั้วโลกเหนือ ส่งผลให้ความหนาวเย็นแผ่ซ่านปกคลุมพื้นที่ติดมหาสมุทรอาร์กติก โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกาที่ประสบภัยหนาวสุดขั้ว

โพลาร์ วอร์เท็กซ์ คือลมวนที่เกิดจากลมกำลังเเรงหลายลูกไหลวนรวมกันในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาด้วยความเร็วสูง สูงขึ้นไปในชั้นบรรยากาศบริเวณขั้วโลกเหนือ ทำให้เกิดความหนาวเย็นปกคลุมทั่วมหาสมุทรอาร์กติก จะบอกว่าเป็นลมประจำถิ่นตรงนั้นก็ได้ แต่เมื่อมันเกิดการเปลี่ยนทิศทางการเคลื่อนที่ โดยเลื่อนต่ำลงมาตอนกลางของอเมริกา มันจึงพาความเย็นเข้ามาปกคลุมพื้นที่ที่มันพัดผ่านไปด้วย

สาเหตุที่โพลาร์ วอร์เท็กซ์ เกิดการเปลี่ยนการเคลื่อนที่ เป็นเพราะความกดอากาศ ทั้งนี้โดยปกติแล้วบริเวณรอบๆ ขั้วโลกจะมีลมอีกชนิดที่ชื่อว่า ลมกรด หรือเจ็ต สตรีม (Jet Stream) พัดล้อมรอบเหมือนเป็นกำแพงกั้นไม่ให้โพลาร์ วอร์เท็กซ์เคลื่อนตัวออกจากเขตขั้วโลก กำลังเเรงของมันสามารถกักอากาศที่เย็นสุดขั้วเอาไว้ไม่ให้หลุดรอดออกมาจากขั้วโลกเหนือ แต่เมื่อความกดอากาศเปลี่ยน ทำให้ลมกรดอ่อนกำลังลง ส่งผลให้โพลาร์ วอร์เท็กซ์ เคลื่อนตัวต่ำลงมาตอนกลางของอเมริกาและแคนาดา

สิ่งที่เกิดขึ้นถือเป็นความผิดปกติ เพราะกระแสลมวนของขั้วโลกเหนือ ซึ่งปกติจะอยู่ที่ขั้วโลกเหนือในฤดูหนาว แต่ลมวนโพลาร์ วอร์เท็กซ์ ขนาดใหญ่นี้เกิดการบิดเบี้ยว ไม่อยู่ตัวที่ขั้วโลก มันนำความหนาวเย็นจากบริเวณขั้วโลกอาร์กติก หรือขั้วโลกเหนือเคลื่อนต่ำลงมาทางใต้ สู่แผ่นดินอเมริกาเหนือ ผลคือความหนาวเย็นเกินบรรยาย

เหตุที่จะทำให้ โพลาร์ วอร์เท็กซ์ เกิดการบิดเบี้ยวจากปกติ ก็คือความแปรผันของความกดอากาศดังกล่าว ทำให้ความหนาแน่นของโพลาร์ วอร์เท็กซ์ลดลง และไหลเลื่อนออกนอกวังวนปกติ จากที่มันหมุนวนประจำอยู่เหนือขั้วโลกเหนือ โดยมีลมกรดคอยควบคุมให้พัดวนอยู่ในโซนขั้วโลกเท่านั้น แต่เมื่อลมกรดขั้วโลกได้รับอิทธิพลจากความกดอากาศสูง จึงเกิดการแปรปรวนไหลลงมาทางใต้มากกว่าปกติ ทำให้มวลอากาศหนาวจัดจากขั้วโลกเหนือแผ่มายังพื้นที่อเมริกาเหนือ

เจนนิเฟอร์ ฟรานซิส จากสถาบันวิทยาศาสตร์สมุทรศาสตร์และชายฝั่ง แห่งมหาวิทยาลัยรัตเจอร์ เผยว่า สาเหตุที่ทำให้โพลาร์ วอร์เท็กซ์เดินทางผิดตำแหน่ง มาจากการที่ขั้วโลกเหนืออุ่นขึ้นและน้ำแข็งขั้วโลกละลาย อันเป็นผลส่วนหนึ่งจากภาวะโลกร้อน ทำให้สมดุลความร้อนระหว่างขั้วโลกเหนือและเส้นศูนย์สูตรเปลี่ยนแปลงไป จึงผลักดันให้กระแสลมกรดเคลื่อนที่ผิดปกติในลักษณะแบบคลื่น ส่งผลให้อากาศหนาวของขั้วโลกเหนือเคลื่อนลงมายังแคนาดาและอเมริกา ทำให้อากาศในขั้วโลกเหนือและอลาสกาตอนนี้อุ่นกว่าปกติ (ในฤดูหนาว) ส่วนอังกฤษก็กำลังเจอกับอากาศหนาวมากเช่นกัน ขณะที่สแกนดิเนเวียกลับอุ่นขึ้นกว่าปกติ

มีคำอธิบายจากนักอุตุนิยมวิทยาประจำสำนักงานอุตุนิยมวิทยาแห่งชาติสหรัฐอเมริกา ว่า ปรากฏการณ์โพลาร์ วอร์เท็กซ์ ขึ้นอยู่กับกระแสลมเจ็ตสตรีมที่หมุนวนอยู่เหนือขั้วโลกเหนือและใต้ โดยกักความเย็นที่สุดเอาไว้ แต่ในบางครั้งเมื่อกระแสลมเจ็ตสตรีมอ่อน กำลังลงและเกิดการโค้งงอ จึงทำให้รูปร่างของกระแสลมเปลี่ยน แปลงไป โดยจะดันกระแทกอากาศที่อุ่นกว่าไปยังรัฐอลาสกา ในขณะเดียวกันก็จะผลักลมเย็นเข้าสู่เขตมิดเวสต์ หรือตะวันตกตอนกลางและชายฝั่งตะวันออกของอเมริกา

โพลาร์ วอร์เท็กซ์ ไม่ใช่ปรากฏการณ์ใหม่ เกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อปีค.ศ.1853 และอีกหลายครั้งในปี 1977, 1982, 1985 และ 1989 แต่เพิ่งจะเริ่มมาเป็นที่สนใจและเป็นที่พูดถึงอย่างมากเมื่อเดือนมกราคม 2014 ที่เกิดในประเทศแคนาดา และทางตะวันตกกลางไปจนถึงทางตะวันออกเฉียงเหนือของอเมริกา อุณหภูมิดิ่งลงต่ำสุดในรอบ 20 ปี โดยบางพื้นที่มีอุณหภูมิต่ำว่า -50 องศาเซลเซียส