กระทรวงเกษตรฯ ประชุมรับมือเอลนีโญ คาดกระทบหนักปลายปีนี้ อ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ 35 แห่งทั่วประเทศ น้ำเหลือไม่ถึงครึ่งอ่าง กระทบพื้นที่กสิกรรมทั้งใน-นอกเขตชลประทาน 16.51 ล้านไร่ เฉพาะลุ่มเจ้าพระยา 22 จังหวัด ข้าวเสียหายอย่างน้อย 7.4 ล้านตัน ลำตะคองวิกฤตน้ำแห้งสันดอนโผล่เป็นทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์สุดลูกหู ลูกตาหลายหมื่นไร่ สาหัสในรอบ 10 ปี ส่วนพิจิตรแม่น้ำน่านปกติช่วงนี้มีน้ำเต็มตลิ่ง แต่ปีนี้แห้งขอดในรอบ 20 ปี
เมื่อวันที่ 22 ส.ค. นายอภัย สุทธิสังข์ รองปลัด กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เปิดเผยหลังเป็นประธานการประชุมศูนย์ติดตามและแก้ไขปัญหาภัยพิบัติด้านการเกษตร ว่า ที่ประชุม รับทราบสถานการณ์เอลนีโญ มีแนวโน้มที่จะแรงขึ้นในช่วงปลายปี 2566 ต่อเนื่องไปจนถึงต้นปี 2567 ส่งผลให้ประเทศไทยมีปริมาณฝนน้อยกว่าค่าปกติ สถานการณ์น้ำและพื้นที่เสี่ยงภัยแล้งทั้งในและนอกเขตชลประทาน และรับทราบปริมาณน้ำทั่วประเทศ เพื่อเตรียมแผนรองรับภัยแล้ง ปี 2566/67
ทั้งนี้ กรมชลประทานคาดการณ์ว่า ปริมาณน้ำในอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ 35 แห่ง วันที่ 1 พ.ย. มีปริมาณน้ำใช้การ 22,825 ล้านลูกบาศก์เมตร (ลบ.ม.) หรือ 48% ของความจุอ่าง น้อยกว่าปี 2565 จำนวน 13,037 ล้านลบ.ม. สำหรับอ่างเก็บน้ำ 4 เขื่อนหลัก ลุ่มเจ้าพระยา คาดการณ์ ปริมาณน้ำใช้การ 6,897 ล้านลบ.ม. หรือ 38% ของความจุอ่าง น้อยกว่าปี 2565 จำนวน 7,177 ล้าน ลบ.ม.
ศูนย์ติดตามและแก้ไขปัญหาภัยพิบัติด้านการเกษตร คาดการณ์พื้นที่เกษตรที่จะได้รับผลกระทบจากภัยแล้ง ปี 2566/67 รวมประมาณ 16.51 ล้านไร่ โดยเฉพาะข้าวเสียหายมากสุด สำหรับพื้นที่เสี่ยงแบ่งเป็น ในเขตชลประทาน ลุ่มเจ้าพระยา 22 จังหวัด พื้นที่ 7.34 ล้านไร่ หรือผลผลิตข้าวเสียหาย 7.4 ล้านตัน และนอกเขตชลประทาน พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดภัยแล้ง 60 จังหวัด พื้นที่ 9.17 ล้านไร่
มาตรการเพื่อรองรับผลกระทบด้านการเกษตรในช่วงฤดูแล้งที่จะเกิดขึ้น ดังนี้ 1.แผนงานการส่งเสริมการปลูกพืชทดแทน/ อาชีพทางเลือก โดยจะส่งเสริมเกษตรกร ปลูกพืชทดแทนนาปรัง โดยปลูกพืชใช้น้ำน้อย ในช่วงฤดูแล้ง ให้สอดคล้องกับริมาณน้ำที่มี โดยไม่ต้องใช้น้ำจากระบบชลประทาน เช่น ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พืชตระกูลถั่ว การเลี้ยงจิ้งหรีด การเลี้ยงผึ้ง เป็นต้น
2. แผนงานเพิ่มน้ำต้นทุน เพื่อการเกษตรและอุปโภคบริโภคในครัวเรือน โดยการสนับสนุนให้สมาชิกสถาบันเกษตรกร/กลุ่มเกษตรกรรวมถึงเกษตรกร พัฒนาแหล่งน้ำ ผิวดิน น้ำใต้ดิน และปรับปรุงระบบกักเก็บน้ำให้เพียงพอ
3.แผนงานสร้างรายได้ หรือ ลดภาระ ค่าใช้จ่าย หรืออื่นๆ ในพื้นที่ที่ไม่สามารถทำการเพาะปลูกได้ โดยสนับสนุนและ ส่งเสริมให้เกษตรกรดำเนินกิจกรรมทาง การเกษตรที่ช่วยลดรายจ่ายและสร้างรายได้ ในระยะสั้น
4.แผนงานป้องกันพืชเศรษฐกิจที่มีมูลค่าสูง เตรียมการในช่วงฤดูฝน ปี 2567 และในระยะต่อไป โดยเตรียมการจัดการระบบน้ำ เพื่อป้องกัน น้ำเค็มรุก ในพืชเศรษฐกิจที่มีมูลค่าสูง ได้แก่ กล้วยไม้ ลิ้นจี่ ส้มโอ เป็นต้น รวมถึงการเตรียม การส่งเสริมการปลูกข้าวโดยวิธีเปียกสลับแห้งเพื่อการประหยัดน้ำ สำหรับขยายผลในช่วงฤดูฝน ปี 2567
อย่างไรก็ตาม ที่ประชุมได้ร่วมกันพิจารณา ให้ข้อเสนอแนะโครงการต่างๆ รวมถึงพิจารณา กำหนดเป้าหมายให้สอดคล้อง ในแต่ละพื้นที่ และเตรียมเสนอขอรับจัดสรรงบกลางต่อไป
รายงานข่าวข่าวจากกระทรวงเกษตรฯ เผยว่า กระทรวงเตรียมเสนองบกลางจากรัฐบาล เพื่อดำเนินเมนูอาชีพให้เกษตรกรที่ประสบ ภัยแล้งที่ไม่สามารถเพาะปลูกได้โดยเฉพาะข้าว เพราะสถานการณ์แล้งครั้งนี้ ถือว่าแล้งหนัก กรมชลประทานต้องทำแผนรับมือภัยแล้งยาวนานถึง 3 ปี เพราะปริมาณน้ำและเอลนีโญส่งผลให้เกิดภัยแล้ง หนักเทียบเท่าปี 2558 ปี 2562 และ 2563 ซึ่งในปี 2558 รัฐบาลใช้วิธี แจกเงิน
ดังนั้น แล้งรอบนี้ หากกระทรวงเกษตรฯ ไม่แจกเงิน ต้องหาเมนูเกษตรให้เกษตรกรเพาะปลูกในช่วงน้ำน้อย กรมชลประทานไม่สามารถส่งน้ำให้ทำเกษตรได้ เพราะหากส่งน้ำทำการเกษตรปี 2567-68 คนไทยอาจได้รับผลกระทบจากเอลนีโญ หรือภัยแล้งหนักมากจนไม่สามารถมีน้ำกินน้ำใช้ก็ได้
วันเดียวกัน นายคณัสชนม์ ศรีเจริญ นายอำเภอ ปากช่อง จ.นครราชสีมา พร้อมด้วยนายสมปอง รอดตุ่น นายกองค์การบริหารส่วนตำบลจันทึก นายวิทูร์ มุ่งปั่นกลาง กำนันตำบลจันทึก, นายปัญญา เชื้อจันทึก ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 13 บ้านท่างอย, นายชูศักดิ์ จงงาม ผอ.ศูนย์ป้องกัน และปราบปรามประมงน้ำจืดนครราชสีมา, นายยุทธศาสตร์ ธีระวัฒนา หัวหน้าฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 1 โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาลำตะคอง กรมชลประทาน ลงพื้นที่ตรวจสอบปริมาณน้ำในเขื่อนลำตะคอง บริเวณ ทุ่งหญ้าสันดอนดินท้ายเขื่อน หมู่ 13 บ้านท่างอย อ.ปากช่อง เพื่อวางแผนการ จัดงานเทศกาลกินปลาเขื่อนลำตะคอง ในวันที่ 1-7 ก.ย.
นายคณัสชนม์กล่าวว่า ตกใจมากหลังจากลงพื้นที่พบว่าปริมาณน้ำในเขื่อนลำตะคอง ลดลงไปถึงคลอง ถือว่าวิกฤตในรอบ 10 ปี มีผลต่อเกษตรกรที่ทำไร่บริเวณเหนือเขื่อน และอยู่รอบเขื่อนกว่า 10 หมู่บ้าน ที่นำน้ำในเขื่อน ขึ้นไปใช้ เพราะพื้นที่เก็บกักน้ำ 277,000 ไร่ พอน้ำลดกลายเป็นสันดอนทุ่งหญ้าหลายหมื่นไร่ กลายเป็นที่เลี้ยงสัตว์ของชาวบ้าน เปรียบเทียบกับปีที่ผ่านมาในช่วงเดือน ส.ค.ปีที่ผ่านมา น้ำมีมาก สาเหตุจากฝนทิ้งช่วงมายาวนานหลายเดือน ไม่มีน้ำจากอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ถือเป็น แหล่งต้นน้ำไหลลงมาเข้าเขื่อน โดยนายสยาม ศิริมงคล ผวจ.นครราชสีมา ห่วงใยประชาชนและกลุ่มเกษตรกร ที่ใช้น้ำ ที่อยู่ไต้เขื่อน อ.สีคิ้ว อ.สูงเนิน อ.ขามทะเลสอ และเมืองนครราชสีมา

ลำตะคองแล้ง – สภาพเขื่อนลำตะคอง อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา แห้งสุดรอบ 10 ปี ส่งผลกระทบต่อการเกษตร รวมทั้งน้ำใช้ผลิตกระแสไฟฟ้า ขณะที่หลายพื้นที่ในภาคอีสานและเหนือประสบภัยแล้งหนักเช่นกัน เมื่อวันที่ 22 ส.ค.
ด้านนายยุทธศาสตร์กล่าวว่า ปริมาณน้ำในเขื่อนลำตะคองที่มีความจุ 314 ล้านลบ.ม. แต่ปริมาณฝนตกลงมาด้านเหนือเขื่อนต่ำกว่าค่าเฉลี่ยทำให้น้ำในเขื่อนไม่เต็มความจุ เมื่อไม่มีฝนตกลงมา มีปริมาณน้ำไหลลงเขื่อนน้อย ทำให้น้ำลดลงทุกวัน โดยเมื่อเวลา 06.00 น. วัดได้เพียง 133 ล้านลบ.ม. คิดเป็นร้อยละ 42 ถือว่าน้ำในเขื่อนลดลงทุกวัน เพราะไม่มีน้ำไหลลงมา ส่วนการบริหารจัดการน้ำเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพการใช้น้ำ โดยการปล่อยน้ำในเขื่อนลงไปวันละ 600,000 ลบ.ม. เพื่อใช้อุปโภคบริโภค เพื่อระบบนิเวศ อุตสาหกรรม และการเพาะปลูก 12,000 ไร่
นายยุทธศาสตร์กล่าวต่อว่า มีหลายคนสอบถามเข้ามาว่าหากไม่มีน้ำฝนตกลงมาอีก จะมีผลกระทบต่อโรงไฟฟ้าพลังงานสูบกลับ โรงไฟฟ้าลำตะคองชลภาวัฒนามากน้อยแค่ไหน ซึ่งทางโรงไฟฟ้าได้ทำเอ็มโอยูร่วมกับกรม ชลประทานว่า หากปริมาณน้ำลดลง มีน้ำในเขื่อนเฉลี่ยประมาณ 100 ล้านลบ.ม. หรือร้อยละ 30 จะช่วยบริหารจัดการประหยัดในการ สูบน้ำขึ้นไปบนภูเขาพักบนอ่าง เพื่อปล่อย ลงมาผลิตกระแสไฟฟ้าป้องกันผลกระทบ ต่อน้ำในเขื่อน
ส่วนที่ จ.พิจิตร แม่น้ำน่านมีระดับน้ำที่ไหลผ่าน 3 อำเภอ ประกอบด้วย เมืองพิจิตร, ตะพานหิน และบางมูลนาก ระดับน้ำที่ทุกปีเคยเต็มตลิ่งในช่วงตั้งแต่ต้นปีจนถึงปัจจุบัน น้ำจะเต็มตลิ่ง แต่ในปีนี้ระดับน้ำลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะบริเวณในเขตเทศบาลเมืองพิจิตร เห็นโขดหินและสันทรายโผล่และในหลายจุด บางจุดถือเป็นระดับน้ำที่ลดต่ำลง ในรอบ 20-25 ปี บริเวณหน้าวัดท่าหลวง (พระอารามหลวง) จะจัดงานประเพณีแข่งเรือยาวชิงถ้วยพระราชทานพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทุกปีน้ำเต็มตลิ่ง แต่ในปีนี้ น้ำในแม่น้ำน่านลดลงมาก จนน่าเป็นห่วง หลายฝ่ายมองว่าการแข่งขันเรือยาวในปีนี้ น่าจะกร่อย เพราะน้ำแห้งจนน่าใจหาย ประกอบ กับน้ำในแม่น้ำน่านนั้นเป็นสีเขียว
ด้านนายพยนต์ อัศวพิชยนต์ ผวจ.พิจิตร เผยว่า ปีนี้น้ำในแม่น้ำน่านลดลงเนื่องจาก น้ำในเขื่อนหลัก ไม่ว่าจะเป็นเขื่อนสิริกิติ์ เขื่อนแควน้อย มีปริมาณน้อย ดังนั้นต้องเก็บกักน้ำไว้เพื่อใช้ระบบนิเวศ และอุปโภคบริโภค นอกจากนี้ ในปีนี้ทางจังหวัดไม่ได้ขอน้ำ จากเขื่อนลงมาในแม่น้ำน่าน เนื่องจากเกรงว่าเกษตรกรชาวนาจะสูบน้ำเพื่อทำนา ดังนั้น ปีนี้ไม่สามารถขอได้มาใช้ในการแข่งขัน เรือยาวได้ คาดว่าน้ำบริเวณหน้าวัดท่าหลวงล่องน้ำน่าจะลึกประมาณ 5-6 เมตร สามารถแข่งขันเรือยาวได้
วันเดียวกัน ชาวนาในพื้นที่หมู่ 11 ต.วังหิน อ.วังโป่ง จ.เพชรบูรณ์ ได้รับความเดือดร้อนเป็นอย่างมาก เนื่องจากฝนไม่ตกมาหลายวันแล้ว ทำให้ข้าวที่หว่านไว้กำลังเหี่ยวเฉา หากไม่มีฝนตกลงมาในช่วง 2-3 วันนี้ คาดว่าต้องตายหมดแน่ๆ พร้อมทั้งเรียกร้องให้หน่วยงาน ที่เกี่ยวข้องประสานขอฝนเทียมมาช่วยเหลือโดยด่วน โดยพื้นที่นาข้าวส่วนมากเป็นนาหว่าน ต้นข้าวที่หว่านไว้สูงประมาณ 15-30 ซ.ม. กำลังเหี่ยวเฉา พื้นดินเริ่มแตกระแหงจากการขาดน้ำรอวันแห้งตาย