‘ฝีดาษลิง’ลาม กลุ่มเด็กป่วยพุ่ง

สธ.ชี้เพิ่มเดือนสองเท่า เตือนแค่แนบเนื้อก็ติด

ยอดผู้ป่วย ‘ฝีดาษลิง’ พุ่งเดือนละสองเท่า ช่วงส.ค. คนกรุงป่วยเพิ่ม80 ราย ชี้แหล่งท่องเที่ยวเสี่ยงสุด สั่งสื่อสารชุมชนเชิงรุก สธ.ห่วงลุกลามไปสู่เยาวชน 15-24 ปี ในวัยเรียน ส.ค.เดือนเดียวติดเชื้อเพิ่มถึง 145 ราย จากที่ 2-3 เดือนก่อนพบผู้ป่วยอายุเฉลี่ย 30 ปลายๆ ตั้งแต่ก.ค.65 ถึงส.ค.66 พบผู้ป่วยแล้ว 316 ราย ย้ำภัยมีเพศสัมพันธ์ที่ ไม่ปลอดภัยกับคนแปลกหน้า แค่สัมผัสกันแนบเนื้อก็ติดโรคได้ พบมีตุ่ม หนองตามร่างกาย ทั้งหน้าท้องหรือก้น ไม่ใช่ระบาดแค่ในกลุ่มผู้ป่วยเอชไอวีเท่านั้น พบที่ชลบุรี-ภูเก็ตมีผู้ป่วยกว่า 100 ราย ให้ยาไปแล้ว 10-20% ผู้บริหารสธ.เร่งประสานองค์การอนามัยโลกกับประเทศที่มีวัคซีนบริจาค รวมทั้ง ใช้กลไกอาเซียน 10 ประเทศร่วมมือ ด้านสาธารณสุข คาดว่าปลายปีนี้ได้วัคซีนเพิ่มช่วยสกัดโรค

เมื่อวันที่ 4 ก.ย. นพ.โสภณ เอี่ยมศิริถาวร รองอธิบดีกรมควบคุมโรค (คร.) ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีผู้ติดเชื้อฝีดาษวานรในประเทศไทยเพิ่มขึ้น และเริ่มพบในกลุ่มเยาวชนอายุน้อยที่สุด 16 ปี ว่า สถานการณ์โรคฝีดาษวานรตั้งแต่เดือน ก.ค.2565-ส.ค.2566 มีผู้ป่วยฝีดาษวานร 316 ราย จำนวนเพิ่มขึ้นช่วงเดือนหลังๆ ค่อนข้างเร็ว โดยเดือนส.ค.เพิ่มถึง 145 ราย ที่น่าห่วงคือ มีเยาวชนอายุ 15-24 ปี ติดเชื้อจำนวนเพิ่มขึ้นช่วงเดือนส.ค.ถึง 16 ราย จากทั้งหมด 28 ราย ถือว่าเป็นการเปลี่ยนแปลงทางระบาดวิทยาที่เดิมพบในวัยทำงาน อย่างช่วง 2-3 เดือนที่แล้วอายุเฉลี่ยคือ 30 ปีปลายๆ ตอนนี้พบอายุน้อยลงและเริ่มมีเด็กนักเรียน เป็นการเปลี่ยนแปลงการระบาดในกลุ่มเสี่ยงเดิมที่มีชายรักชายเป็นหลัก ผู้ติดเชื้อเอชไอวี ตอนนี้มาเยาวชน ส่วนการติดเชื้อเอชไอวีและฝีดาษวานรร่วมกันก็คล้ายกับต่างประเทศ เพราะกลุ่มที่ยังไม่ได้รักษาเอชไอวีมักมีภูมิคุ้มกันต่ำ เมื่อรับเชื้อฝีดาษวานรมีโอกาสแสดงอาการได้ง่าย บางรายอาจมีอาการรุนแรง ซึ่งเคยเกิดที่ยุโรปมาก่อน โดย 3-4 เดือนที่ผ่านมาไทยก็พบเช่นนี้ เดือนที่แล้วพบ 1 รายที่มีอาการรุนแรง จริงๆ คือมีเอชไอวีอยู่เดิม มีการติดเชื้อหลายตัว ทั้งเชื้อรา ปอดอักเสบ และฝีดาษวานรด้วย ทำให้รุนแรงจนเสียชีวิต แม้จะได้รับยาต้านไวรัส

ผู้สื่อข่าวถามว่าการสอบสวนโรคในกลุ่มเยาวชนมีความยากขึ้นกว่าเดิมหรือไม่ ปัจจัยเสี่ยงยังเหมือนผู้ใหญ่หรือไม่ นพ.โสภณกล่าวว่า เยาวชนคืออายุ 15-24 ปี ถ้ายังไม่เกิน 20 ปี หรือบรรลุนิติภาวะ การสอบถามต้องดูเรื่องของประเด็นด้านจิตใจด้วย ไม่เหมือนผู้ใหญ่ที่เราพูดคุยได้เลย แต่หลักการเหมือนเดิมหน่วยงานที่ทำหน้าที่ป้องกัน สอบสวนควบคุมโรค ต้องการข้อมูลที่ถูกต้องเพื่อประโยชน์ในการดูแลผู้ป่วยรายนั้นและติดตามผู้สัมผัสให้การดูแลที่เหมาะสม โดยทั่วไปได้รับความร่วมมือดี ขณะนี้ไม่มีการระบุชื่อ สถานที่ทำงานที่เรียนหรืออำเภอก็ตาม แต่ข้อมูลต้องได้รับเพื่อดูแลคนอื่นต่อ เพื่อเป็นข้อมูลในการสื่อสารให้ความรู้ประชาชนกลุ่มต่างๆ ให้สอดคล้องสถานการณ์โรคที่กำลังเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว ส่วนปัจจัยเสี่ยงยังเป็นเพศสัมพันธ์เหมือนผู้ใหญ่ เพราะอายุน้อยที่สุดคือ 16 ปี เป็นวัยที่เซ็กชวล แอ๊กทีฟ แล้วมีเพศสัมพันธ์แล้ว จึงเป็นปัจจัยที่เหมือนผู้ใหญ่ แต่หวังว่าปัจจัยนี้จะลดได้ในวัยรุ่นเยาวชนเมื่อมีความรู้ความเข้าใจ ก็จะดูแลตัวเองให้ปลอดภัย และอาจช่วยสื่อสารเพื่อนรุ่นเดียวกัน ร่วมชั้นร่วมโรงเรียนได้ป้องกันความเสี่ยงไม่ให้เกิดขึ้น

เมื่อถามว่ากังวลหรือไม่เมื่อแพร่มาถึงกลุ่มเยาวชนแล้วจะแพร่กระจายเร็วขึ้นกว่าเดิม นพ.โสภณกล่าวว่า ถ้าเทียบกับวัยทำงาน ความเร็วอาจจะไม่ต่างกัน เพราะคนที่มีปัจจัยเสี่ยงหรือพฤติกรรมเสี่ยง น่าจะไม่ถึงขนาดแตกต่างกันมาก หากมีความตระหนัก ใส่ใจดูแลป้องกันตนเอง น่าจะทำให้โอกาสการแพร่ระบาดไม่ต่างกันเท่าไรนัก เราสังเกตเห็นว่ากลุ่มที่ได้รับความรู้ช่องทางต่างๆ เริ่มมีการปรับปลี่ยนพฤติกรรม

“แม้จะมีผู้ติดเชื้อโรคฝีดาษวานรเพิ่มขึ้น และไม่ได้เร็วมากเหมือนตอนยุโรปเกิดการระบาด แต่ยังเป็นอัตราเพิ่มแบบเกือบ 2 เท่าในทุกเดือนอยู่ ถือว่ายังต้องใช้ทุกมาตรการลดความเสี่ยงในการแพร่เชื้อ” นพ.โสภณกล่าว

เมื่อถามว่าแนวโน้มการเพิ่มขึ้นของฝีดาษวานรเหมือนหรือแตกต่างจากตอนเชื้อ เอชไอวีเข้ามาประเทศไทยแรกๆ หรือไม่อย่างไร นพ.โสภณกล่าวว่า คิดว่าต่างกัน พอเราสื่อสารเร็ว ให้ความรู้ที่ถูกต้อง อัตราการแพร่เชื้อช้ากว่าเอชไอวีช่วงแรกในประเทศ ไทย เพราะเรามีต้นทุนความรู้ ป้องกันตนเองจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์รวมทั้งเอชไอวีมาแล้ว การที่เราเน้นย้ำโรคนี้ในส่วนที่พิเศษเพิ่มเติมบางประเด็น ทำให้ประชาชนมีความรับรู้และตระหนักเร็วขึ้น เมื่อเทียบกับเอชไอวี ซึ่ง 30 ปีมาแล้ว ตอนนั้นมาใหม่ๆ คนยังไม่มีความรู้ในการป้องกัน มีการรังเกียจ ไม่สามารถเข้าถึงบริการได้ก็แตกต่างกันเยอะ

ผู้สื่อข่าวถามว่าคนคิดว่าฝีดาษวานรติดทางเพศสัมพันธ์เท่านั้น ใส่ถุงยางอนามัยแล้วจะป้องกันได้ นพ.โสภณกล่าวว่า ไม่ใช่ ดูจาก ผู้ป่วยที่ไปรักษาที่ ร.พ. หลายรายมีตุ่มหนองบริเวณหน้าท้องหรือก้น ที่อาจสัมผัสกันได้ ไม่ได้มีเฉพาะขณะมีเพศสัมพันธ์โดยตรง อย่างเดียว การสัมผัสใกล้ชิดในกิจกรรม ที่เกี่ยวเนื่องกันเพิ่มความเสี่ยงการรับเชื้อ วิธีป้องกันเราแนะนำตั้งแต่ปีที่แล้วว่า งดการมีเพศสัมพันธ์กับคนที่ไม่รู้จัก เพราะไม่มีโอกาสได้สอบถามก่อน หรือไม่ได้ดูด้วยซ้ำว่ามีแผล ตุ่ม ผื่นเข้าได้กับลักษณะของโรคหรือไม่ในบริเวณที่มีโอกาสไปสัมผัสแนบเนื้อ ดังนั้นควรลี่ยงหรืองดมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ปลอดภัยไปเลย

เมื่อถามถึงความร่วมมือกับกระทรวงศึกษาธิการในการเน้นย้ำการป้องกันในเยาวชน นพ.โสภณกล่าวว่า ที่ผ่านมา สธ.และ ศธ.มีความร่วมมืออย่างต่อเนื่องดูแลนักเรียน เยาวชน เช่น การให้ความรู้เพศศึกษา การดูแลสุขภาพทางเพศ เราก็เพิ่มอีกหนึ่งโรคเข้าไป อาจมีจุดเน้นพิเศษ เช่น เรื่องการมีเพศสัมพันธ์กับเพศเดียวกัน ก็ยังเป็นผู้ติดเชื้อเพศชายเป็นหลัก ก็ต้องเน้นย้ำ เพศหญิงก็มีความเสี่ยงอยู่บ้าง แม้ว่าจะน้อยกว่า ก็คงให้ความรู้ควบคู่กันไป ซึ่งการป้องกันเป็นเรื่องสำคัญที่สุด สร้างความรู้ให้เยาวชนรับทราบโดยทั่วกันเรื่องลดความเสี่ยง เพราะตอนนี้ยังเป็นการสัมผัสแนบเนื้อที่มีกิจกรรม อาจเป็นกิจกรรมทางเพศที่ทำให้ติดเชื้อได้ ก็สื่อสารในทุกช่องทางให้เยาวชนรับทราบ ผ่านทางสถานศึกษาและหน่วยงานต่างๆ ที่ทำงานกับเยาวชนเพื่อช่วยกันสื่อสาร กรมควบคุมโรคก็ร่วมกับเครือข่ายผลิตสื่อความรู้ส่งให้ประชาชน ระยะหลังก็จะเน้นเยาวชน

เมื่อถามถึงกรณีการปกปิดข้อมูลจนกระทบต่อการสอบสวนโรค นพ.โสภณ กล่าวว่า ความยากเป็นการคุยปัจจัยเสี่ยงเรื่องทางเพศ การให้ชื่อเป็นใคร เรื่องจำนวนอาจจะไม่แม่นยำ หากผู้ให้ข้อมูลไม่ต้องการจะให้ครบถ้วน แต่คิดว่าเราอาจไม่ได้ต้องการชื่อที่อยู่แบบครบถ้วน 100% แต่ต้องการให้ได้ทราบเพื่อประเมินความเสี่ยง และให้โอกาสกลุ่มเหล่านี้เข้ามาตรวจรักษาได้เร็วขึ้น เมื่อเรามีข้อมูล คิดว่าจะดีขึ้นกว่าเมื่อก่อนเยอะ เมื่อผู้ป่วยมีความรู้ความเข้าใจและกลุ่มเสี่ยงเห็นประโยชน์ของการให้ข้อมูลที่ถูกต้อง ทันต่อการป้องกัน

เมื่อถามถึงยาและวัคซีนที่จะนำมาใช้ นพ.โสภณกล่าวว่า ยารักษาองค์การอนามัยโลก (ฮู) จัดให้สำหรับรายที่มีอาการรุนแรง โดยมีการเก็บข้อมูลดูประสิทธิผล เพราะ ไม่ได้ขึ้นทะเบียนใช้สำหรับฝีดาษวานร มีการกระจายใช้ในสถาบันบำราศนราดูร รวมถึงจังหวัดที่มีผู้ป่วยมาก เช่น ชลบุรี ภูเก็ต แต่ยาไม่ได้มีเยอะมาก มีประมาณ 100 กว่าราย ตอนนี้ใช้ไป 10-20% หากจำเป็นก็ขอสนับ สนุนเพิ่มได้ ส่วนวัคซีนจะเป็นเครื่องมือต่อไป ซึ่งผู้บริหาร สธ.ให้ประสาน ฮูและประเทศที่มีวัคซีนบริจาค รวมทั้งใช้กลไกของอาเซียน 10 ประเทศที่มีความร่วมมือด้านสาธารณสุข คาดว่าจะได้วัคซีนในปลายปีนี้ ซึ่งวัคซีนส่วนหนึ่งขึ้นทะเบียนเพื่อใช้สำหรับฝีดาษคน แต่พอมีฝีดาษวานรเอาไปใช้ก็ได้ประโยชน์ในการป้องกัน ก็เอามาใช้ได้ แต่ต้องขึ้นทะเบียนกับ อย.ก่อน

ที่ศาลาว่าการกทม. น.ส.ทวิดา กมลเวชช รองผู้ว่าฯ กทม. กล่าวว่า สถานการณ์ในเดือนส.ค.ที่ผ่านมา พบตัวเลขผู้ป่วยโรคฝีดาษลิงในเขตกรุงเทพฯ เพิ่มสูงขึ้นกว่าในเดือนมิ.ย.-ก.ค. โดยผู้ป่วยเดือนส.ค.ประมาณ 80 ราย จากข้อมูลจะเห็นว่าเป็นเฉพาะกลุ่ม มักจะอยู่ในเขตที่มีสถานที่ท่องเที่ยว ด้านกทม.มีเครือข่ายกลุ่มลักษณะอยู่มาก เช่น ฟ้าสีรุ้ง Swing Thailand ที่มีการทำงานร่วมกันอยู่ตลอด ในเรื่องการให้ข้อมูลที่ถูกต้อง

น.ส.ทวิดากล่าวว่า จากข่าวล่าสุดที่ได้มีการเผยแพร่ว่า ผู้ที่ติดเชื้อมีอายุน้อยลงมาก เข้าขั้นเยาวชน ซึ่งเป็นตัวเลขจากทั่วประเทศ แต่ในกรุงเทพฯ ผู้ที่มีอายุน้อยที่สุดอยู่ที่อายุ 18 ปี ทั้งนี้ กทม.มีคลินิกสุขภาพเพศหลากหลาย กรุงเทพมหานคร (BKK Pride Clinic) ซึ่งเปิดอยู่ที่ศูนย์บริการสาธารณสุข และมีสำนักอนามัย (สนอ.) ซึ่งสื่อสารกับสถานศึกษา ในเรื่องของการมีเพศสัมพันธ์ในวัยเจริญพันธุ์ ทั้งนี้ จะเน้นย้ำให้การสื่อสารในทุกเรื่องที่ต้องควรระวัง ในส่วนโรคฝีดาษลิงก็จะเน้นย้ำและสื่อสารให้หนักมากขึ้น