มรดกไทยทรงดำ สู่พิพิธภัณฑ์ดิจิทัล – ชุมชนไทยทรงดำในอำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรีถือเป็นรกรากที่สำคัญของชาวไทยทรงดำที่พบว่ามีจำนวนประชากรหนาแน่นที่สุดในประเทศไทย โดยมีการนำการเรียนการสอนทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ภาษาและวัฒนธรรมไทยทรงดำ มาใช้ในหลักสูตรของโรงเรียนวัดหนองปรง (บุญมานุสรณ์)
ตลอดจนรวบรวมภูมิปัญญาต่างๆ ของชาวไทยทรงดำมาจัดแสดงใน “พิพิธภัณฑ์ปานถนอม” พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นไทย ทรงดำ ก่อตั้งโดยครูถนอม คงยิ้มละมัย โดยเปิดพื้นที่สร้างสรรค์ให้เด็กและเยาวชนในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม ได้รับรางวัล “มิวเซียม ไทยแลนด์ อวอร์ด 2021” จากสถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ (มิวเซียมสยาม) เมื่อวันที่ 2 ก.ย. 2564
ปัจจัยสำคัญที่ช่วยผลักดันให้พิพิธภัณฑ์ปานถนอมคว้ารางวัลระดับประเทศคือความร่วมมือร่วมใจของกลุ่มเด็กเยาวชนและชาวไทยทรงดำในชุมชนหนองปรง อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี โดยมีสถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (NECTEC) และกองส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยนเรศวร สนับสนุนด้านการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมา ต่อยอดทางภูมิปัญญา เสมือน เป็น “พี่เลี้ยง” คอยส่งเสริมและสนับสนุนเยาวชนซึ่งเป็นลูกหลานไทยทรงดำให้เป็นกำลังสำคัญในการสืบสานองค์ความรู้มรดกภูมิปัญญาภาษาวัฒนธรรม
ผศ.ดร.สุมิตรา สุรรัตน์เดชา อาจารย์ประจำสถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล นำ “นวนุรักษ์แพลตฟอร์ม” ซึ่งเป็นคลังข้อมูลวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพ ที่ได้รับการสนับสนุนจาก NECTEC มาต่อยอดพิพิธภัณฑ์ปานถนอมให้เป็น“พิพิธภัณฑ์ดิจิทัล” หรือแหล่งเรียนรู้ออนไลน์ที่มีเยาวชนไทยทรงดำในชุมชนเป็นแอดมิน หรือผู้ดูแลและบริหารจัดการด้วยตัวเอง
โดยจัดทำคิวอาร์โค้ดติดกำกับไว้ตามจุดต่างๆ ของพิพิธภัณฑ์ปานถนอม เพื่อให้ผู้เข้าชมเชื่อมต่อฐานข้อมูลที่แสดงภาพเคลื่อนไหวเพียงใช้โทรศัพท์มือถือสแกน
นอกจากนี้ยังฝึกทักษะผู้ประกอบการให้เยาวชนไทยทรงดำในชุมชนใช้ทรัพยากรในชุมชนให้เกิดประโยชน์สูงสุด นอกจากเพื่อการอนุรักษ์แล้วยังสร้างรายได้ให้ชุมชนสิ่งที่ผู้เข้าชมไม่ควรพลาด ได้แก่ การสาธิตการปักลายผ้าไทยทรงดำ การทอผ้าฝ้าย และผ้าไหมแบบไทยทรงดำ และยังนำ “รังไหม” ที่เหลือใช้จากกระบวนการทอผ้ามาทำเป็น “สบู่รังไหม” เพื่อจำหน่าย
พิพิธภัณฑ์ปานถนอมเปิดให้เข้าชมโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ติดตามได้ที่ www.navanurak.in.th หรือเฟซบุ๊กของพิพิธภัณฑ์ปานถนอม
