กระเบื้องโมเสกราชประวัติสมโภช‘วัดราชบพิธฯ 150 ปี’ – สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก เสด็จลงห้องประชุมสำนักงานวัดราชบพิธ ทรงเป็นประธานในการประชุมคณะทำงานจัดสร้างรูปกระเบื้องโมเสก สนองพระราชดำริในรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 7 เพื่อประดับพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
โครงการดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของโครงการบูรณปฏิสังขรณ์วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม เนื่องในศุภวารสมโภช 150 ปีแห่งการสถาปนาพระอาราม 22 มกราคม 2563 ในพระบรมราชูปถัมภ์ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โดยมีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นประธานกิตติม ศักดิ์ของโครงการ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์จะให้ประดับผนังภายในพระอุโบสถวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามด้วยรูปกระเบื้องโมเสกพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจของพระองค์ แต่ยังไม่ทันดำเนินการให้ลุล่วง กระทั่งถึง รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงสืบสานพระราชดำริ กะเตรียมการสนองพระราชประสงค์ของสมเด็จพระบรม ชนกนาถ ร่วมกับพระมติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กำหนดแบบให้สร้างเป็นรูปพระคุณ 10 ประการ ในรัชกาลที่ 5 แต่ยังขาดงบประมาณ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ระงับไว้ก่อน และทรงพระราชปรารภ ถึงอนาคตกาลว่าอาจมีผู้ทำให้สำเร็จได้
กล่าวสำหรับการจัดสร้างกระเบื้องโมเสกภาพพระคุณ 10 ประเภท แห่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 มีใจความโดยสังเขปว่า …. ในสมัยรัชกาลที่ 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้า เจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์ซ่อมแปลง พระอุโบสถวัดราชบพิธฯ พระราชประสงค์ส่วนหนึ่ง คือ “ให้เขียนรูปตามผนังในพระอุโบสถ เป็นเรื่องพระราชประวัติของพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทำเป็นโมเสก ให้แล้วทันงานฉลองพระชนมพรรษาครบ 3 รอบ” ซึ่งคือวันที่ 8 พฤศจิกายน 2472
หากแต่สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงมีหนังสือถึงเจ้าพระยามหิธร ราชเลขาธิการ ขอให้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณา ตอนหนึ่งความว่า “ในการเขียนรูปพระราชประวัติทำโมเสกนี้ เป็นการเหลือล้นพ้นความสามารถที่ฉันจะทำสนองพระเดชพระคุณได้ ได้กราบบังคมทูลพระกรุณาไว้แต่เดิมแล้ว”
เมื่อเจ้าพระยามหิธรได้ทูลเกล้าฯ ถวายหนังสือของสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศฯ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีพระราชกระแสพระราชทาน เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม 2472 ความว่า … “เอาเป็นว่าทำเท่านี้ก่อนก็ยังดี เรื่องเขียนพระราชประวัติบนฝาผนังนั้นทราบว่าเป็นพระราชดำริของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง จึงอยากทำให้ได้ จะควรทำอย่างไรได้ต่อไป ขอฟังพระดำริกรมพระดำรง เรื่องเงินเป็นอันตกลง”
ทั้งนี้ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศฯ ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เบิกเงินได้ 40,000 บาท สำหรับใช้ในการปฏิสังขรณ์ที่ทรงพรรณนาไว้ว่าทำได้
สำหรับสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพนั้น มีพระดำริไว้ก่อนหน้านั้นแล้วว่า “แทนที่จะทำเรื่องพระราชประวัติ คิดผูกเป็นพระคุณ 10 ประเภท เก้าช่องผนัง เอาวัตถุที่แสดงพระคุณนั้นๆ โดยทางอุประ มาก็ตาม โดยรูปภาพก็ตาม ลวดลายก็ตาม เขียนผนัง ลองคิดดูว่าทำโมเสกเป็นพระบรมรูปอยู่ในกรอบติดเป็นประธาน คิดภาพหรือลวดลายเข้ากับพระคุณเป็นเครื่องประกอบ…” โดยได้ทรง “กะพระคุณ 10 ประเภทเป็นเลาๆ …” ไว้ด้วย
เป็นที่มาในประวัติศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 7 ของความพยายามในปัจจุบันที่จะสนองพระเดชพระคุณอดีตพระมหากษัตริย์ทั้ง 2 พระองค์
ครั้นถึงศุภวารสมโภช 150 ปีแห่งการสถาปนาพระอาราม เจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราช จึงทรงเห็นชอบด้วยดำริของคณะพุทธบริษัทวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ในอันที่จะดำเนินการสนอง พระราชดำริในรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 7 ให้แล้วเสร็จลุล่วง
ทั้งนี้ ภายใต้การควบคุมกำกับของกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม
