ฉมวก – ฉมวก เป็นอาวุธรูปแบบหนึ่งของ หอกหรือ หลาว ที่ผูกปลายสุดของด้ามไว้ด้วยเชือกเพื่อดึงฉมวกกลับเมื่อการพุ่งนั้นพลาดเป้าหมาย
จากรูปวัชรไภรวะโพธิสัตว์ของ Solitary (Ekavira) Hima layan Art ศาสนา พุทธตันตระยาน มนตรยาน หรืออีกชื่อคือ วัชรยาน ถือว่าฉมวกที่อยู่ในมือของวัชรไภรวะโพธิสัตว์เป็นสัญลักษณ์การใช้ปัญญา เจาะทะลุความโง่เขลา อันเกิดจากการเลือกปฏิบัติหรือข้อลังเลสงสัยในการปฏิบัติธรรมที่ทางเถรวาทเรียกว่า วิจิกิจฉา ทั้งนี้ก็เพื่อการมีสติต่อความรู้สึก และการควบคุมกาย วาจา ใจ
ฉมวกของวัชรไภรวะโพธิสัตว์ เปรียบเสมือนการผูกพันเกี่ยวกันของห่วงโซ่ ความคมแหลมของปลายฉมวกเหล็ก คือ ความฉลาดลึกล้ำ เส้นเชือกที่ดึงกลับเมื่อพลาดเป้าหมายคือ สัญลักษณ์ของการทบทวนความทรงจำหรือการไตร่ตรอง
ฉมวกเป็นสัญลักษณ์ของความแหลมคมแห่งปัญญา เป็นสติที่ใช้ตรึกตรองถึงความหมดสิ้นและตัดขาดจากกิเลส หรือในทางเปรียบเทียบวัชรไภรวะเป็นดั่งผู้มีแสงอันงดงามดั่งจันทร์เพ็ญ หรือที่ใช้เรียกกันก็คือ “แสงสว่างแห่งความหมายอันประเสริฐ”
การผสมผสานกันของพระโพธิสัตว์ ในตันตระยาน มนตรยาน และวัชรยานนี้ บางนามของพระโพธิสัตว์วัชรไภรวะจะ ซ้ำซ้อนไปกับเทพผู้พิทักษ์นาม ยมานตกะ ที่ได้เคยเขียนไว้แล้ว
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
