อ่านแวบๆ 3 กษัตริย์ไม่ได้ ร่วมสร้างเมืองเชียงใหม่ตามที่มีอนุสาวรีย์อยู่ เรื่องเป็นยังไงครับ
ลูกทุ่ง
ตอบ ลูกทุ่ง
คำตอบนำมาจากบทความ “เมืองเชียงใหม่เป็นของพญามังราย สร้างโดยพญามังราย เพื่อพญามังราย” เผยแพร่ทางเว็บไซต์ www.silpa-mag.com
สัญลักษณ์หนึ่งที่สำคัญของจังหวัดเชียงใหม่ คือ พระบรมราชานุสาวรีย์สามกษัตริย์ ประกอบด้วยพระมหากษัตริย์ 3 พระองค์ ผู้สร้างเวียงเชียงใหม่ขึ้นมา ได้แก่ พญามังราย พญางำเมือง และพระร่วง อันสะท้อนความสำคัญของประวัติศาสตร์การร่วมมือกันของพระมหากษัตริย์ในสามดินแดนในภูมิภาคเหนือของประเทศไทยในปัจจุบัน
แต่ในขณะเดียวกันก็ได้มีข้อเสนอใหม่ของนักวิชาการถึงประเด็นการสร้างเมืองเชียงใหม่ว่าเกิดขึ้นจากพญามังรายเพียงพระองค์เดียวเท่านั้น
ในการเสวนา “3 กษัตริย์ที่ไม่ได้สร้างล้านนา กับ 1 นางพญาที่ไม่เป็นรองใคร” ของสโมสรศิลปวัฒนธรรม สมฤทธิ์ ลือชัย นักวิชาการประวัติศาสตร์ นำเสนอข้อโต้แย้ง ดังนี้
การเสนอว่าเมืองเชียงใหม่ไม่ได้ถูกสร้างโดย 3 กษัตริย์ มีหลักฐานในการโต้แย้งประวัติศาสตร์ล้านนากระแสหลักแบ่ง ออกกว้างๆ 3 ประเภท ได้แก่ เอกสาร ศิลาจารึก และหลักฐานแวดล้อม อาทิ ภาษา ผังเมือง เป็นต้น
Advertisement
หลักฐานประเภทแรกคือเอกสาร ที่สำคัญคือ หนังสือมูลศาสนา หนังสือตำนานพื้นเมืองเชียงแสน และตำนานพื้นเมืองเชียงราย เชียงแสน ที่พบว่าไม่มีกล่าวถึงการสร้างเมืองเชียงใหม่จากการร่วมมือของ 3 กษัตริย์ มีแต่พญามังรายเท่านั้นที่สร้างเมืองเชียงใหม่
สำหรับหลักฐานที่กล่าวว่าเชียงใหม่เกิดจากการร่วมสร้างของกษัตริย์จากเอกสารชินกาลมาลีปกรณ์ ในเอกสารไม่ได้บอกว่าเชียงใหม่เกิดจากการสร้างของกษัตริย์ เพียงแต่กล่าวถึงการมาพบกัน ผูกมิตรกันแล้วแยกย้ายกลับเมือง ยังมีข้อสังเกตว่าเอกสารน่าจะมีการเติมแต่งขึ้นภายหลัง เพราะเขียนหลังจากตั้งเมืองเชียงใหม่ไปแล้ว 232 ปี ผู้เขียนคือพระรัตนเถระบันทึกไว้ว่าเอามาจากตำนานเดิม ซึ่งไม่รู้ว่าเอามาจากตำนานที่ไหน
หลักฐานเอกสารที่โต้แย้งยังมีอีก 2 ชิ้นสำคัญคือ ตำนานเมืองเชียงใหม่ และตำนานสิบห้าราชวงศ์ ที่กล่าวว่าทั้ง 3 กษัตริย์สร้างเมืองเชียงใหม่ด้วยกัน ตั้งข้อสังเกตว่าเอกสารทั้ง 2 ชุด คัดลอกในสมัยรัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ 4) ซึ่งน่าจะมีการตัดตอนเติมแต่ง
ต่อมาคือหลักฐานประเภทจารึก มีจารึกที่กล่าวถึงการสร้างเมืองเชียงใหม่ที่เกิดจากการร่วมมือกันของ 3 กษัตริย์ คือ จารึก วัดเชียงมั่น เขียนหลังจากสร้างเมืองเชียงใหม่ 285 ปี แต่การใช้ หลักฐานประเภทจารึกต้องระวัง ไม่ใช่ว่าข้อมูลจะถูกต้องเสมอไป เห็นได้จากจารึกวัดเชียงสา พ.ศ.2096 ที่บันทึกว่าพระไชยเชษฐาเป็นผู้ปกครองเชียงใหม่และล้านช้าง ซึ่งแท้จริงแล้ว พ.ศ. 2096 เชียงใหม่อยู่ภายใต้การปกครองของทายาทของพญามังราย
ด้านหลักฐานแวดล้อมชี้ให้เห็นว่าพญามังรายกับพระร่วงไม่ได้เป็นมิตรกัน ข้อสังเกตนี้มาจากที่ว่าทำไมหลักฐานทางสุโขทัยจึงไม่บันทึกการสร้างเมืองเชียงใหม่ รวมทั้งทำไมอิทธิพลตัวอักษรสุโขทัยจึงไม่มีในเชียงใหม่สมัยนั้น สะท้อนว่าการมาร่วมสร้างเมืองเชียงใหม่ของพระร่วง น่าจะไม่เป็นจริง ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างพญามังรายกับพญางำเมือง เป็นไปในลักษณะเมืองพะเยาเป็นรอง ไม่ได้เป็นมิตรต่อกัน
แล้วทำไมจึงมีตำนาน 3 กษัตริย์ร่วมสร้างเชียงใหม่ อาจารย์ สมฤทธิ์อ้างคำอธิบายของ สุจิตต์ วงษ์เทศ ว่า ตำนานดังกล่าวมาจากการขยายอิทธิพลทางการค้าขายของกลุ่มคนภาษาไต-ไท โดยผูกเรื่องให้นิยายมี 3 กษัตริย์ พบกันด้วยเหตุใดเหตุหนึ่ง
ฉะนั้นประเด็น 3 กษัตริย์ พญามังราย พญางำเมือง พระร่วง ร่วมกันสร้างเชียงใหม่จึงไม่ใช่ความจริง แต่เป็นความเชื่อเสียมากกว่า
