ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ แต่ละพื้นที่ แต่ละภาค เขต เมือง มักมีความแตกต่างกันไป ทำให้มีสิ่งล้ำค่าซุกซ่อนอยู่
มหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร เป็นจังหวัดใกล้กรุงที่มีความหลากหลายในพื้นที่เดียว มีทั้งทะเล ป่าชายเลน ป่าจาก มากมายด้วยสิ่งมีชีวิตที่มีเสน่ห์
หากเจาะลึกเข้าไปเพียงพื้นที่เดียว คือ ป่าจาก จะพบเรื่องราวที่น่าสนใจจากสิ่งมีชีวิตชนิดเล็กๆ ชนิดหนึ่ง นั่นคือ “ปลากัดป่ามหาชัย”
ปลากัดป่ามหาชัย เป็นปลากัดเฉพาะถิ่นที่พบได้ที่ป่าจาก มหาชัย ตามชื่อ ถือว่าเป็นปลากัดชนิดแรกที่ได้รับการพิสูจน์และจดทะเบียนโดยคนไทย ปลากัดป่ามหาชัยจึงได้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Betta mahachaiensis ตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ.2555 เป็นต้นมา การตั้งชื่อเฉพาะว่า มหาชัย เพื่อส่งเสริมและกระตุ้นให้คนหันมาอนุรักษ์ปลากัดป่ามหาชัยในธรรมชาติกันมากขึ้น เพราะวิกฤตป่าจากในปัจจุบันที่กำลังเริ่มสูญส่งผลให้ปลากัดป่ามหาชัยเริ่มน้อยลงไปเช่นกัน
“เมื่อก่อนมีป่าจากเยอะมากครับ แต่ผมไม่เคยรู้เลยว่าในป่า มีปลากัดป่ามหาชัยด้วย พอผมได้เข้ามาหาก็เริ่มรู้จัก” เจ๋ง ด.ช.ธนพงษ์ ภรินทนันท์ เล่าให้ฟังขณะเดินสำรวจตะโพกจาก แหล่งอาศัยของปลากัดป่ามหาชัย
“วิธีหาปลากัดป่ามหาชัยให้ดูจากหวอดครับ หวอดมันจะเป็นฟองขาวๆ ขึ้นมาตามซอกตะโพกจาก แบบนี้ครับ” เจ๋งชี้ให้ดูตะโพกจากต้นหนึ่งที่มีน้ำขังและมีฟองเล็กๆ ขาวๆ ลอยอยู่
ปลากัดป่ามหาชัยเป็นปลากัดชนิดก่อหวอด โดยจะปล่อยอากาศขึ้นมาเป็นฟองเพื่อสร้างความเป็นเจ้าของอาณาเขต หวอดหรือ ฟองนี้เปรียบเสมือนรังที่จะใช้ปกป้องไข่ในฤดูผสมพันธุ์ด้วย การก่อหวอดยังเป็นตัวชี้วัดความสมบูรณ์ของปลา หากปลาไม่ก่อหวอดหมายความว่าพื้นที่แห่งนั้นไม่อุดมสมบูรณ์พอที่จะทำให้ปลาแข็งแรงและก่อหวอดได้
“ปลากัดป่ามหาชัยจะมีสีเขียวๆ ฟ้าๆ ครีบข้างหลังเรียกว่าครีบกระโดง ส่วนข้างหลังตรงท้ายเรียกว่าหาง มีทั้งแบบหางใบโพธิ์และแบบหางพัดด้วย” เจ๋งอธิบายถึงลักษณะปลากัดป่ามหาชัยในมือที่เพิ่งจับขึ้นมาได้
มีการศึกษาจากคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ว่าปลากัดป่ามหาชัยเป็นปลากัดที่วิวัฒนาการแยกมาจากปลากัดป่าภาคกลางตั้งแต่ 3-4 ล้านปี หมายความว่าปลากัดป่ามหาชัยคือสิ่งมีชีวิตประจำถิ่นที่ควรค่าแก่การดูแลรักษาให้คงอยู่สืบไปในธรรมชาติมากกว่าการนำไปเพาะเลี้ยงเสียอีก
“ความน่าเสียดายคือเมื่อป่าจากลดลงไปมากจากการขยายตัวของเมืองมหาชัยและทิศทางน้ำที่เปลี่ยนไป จึงทำให้ปลากัดไม่มีที่อยู่ ป่าลด ปลาลด เป็นเรื่องที่น่าเศร้า แต่เรากำลังช่วยกันฟื้นคืนมาให้ได้ โดยเริ่มจากการปลูกฝังให้เด็กๆ ในพื้นที่รู้จักรักและหวงแหนอัญมณีล้ำค่าของบ้านเขาให้ได้” คิม จิรพันธ์ พรหมรักษา อุปนายกสมาคมปลากัด ผู้มุ่งมั่นสร้างเด็กรักป่าจากในพื้นที่ เพื่อหวังให้ป่าจากกลับมาในอนาคต
ความหวังของปลากัดป่ามหาชัยและป่าจากอยู่ในมือเด็กๆ ไปรู้จักปลากัด รู้จักป่าจาก ให้มากขึ้นด้วยกัน ในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน ปลากัดป่ามหาชัย ออกอากาศวันเสาร์ที่ 5 สิงหาคม 2566 เวลา 05.05 น. ทางช่อง 3 กด 33 และทางเพจทุ่งแสงตะวัน เวลา 07.30 น.
รัตนาภรณ์ ละมูลเจริญ
