วัดที่มีชื่อเสียง และมีพระพุทธรูปประธานที่มีความหมายเป็นมงคล ที่ชาวเมืองแพร่ต้องไปนมัสการ คือ “พระพุทธชัยมงคล” พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่วัดชัยมงคล
“วัดชัยมงคล” ตั้งอยู่เลขที่ 71 บ้านทุ่ง ต.ในเวียง อ.เมือง จ.แพร่ อยู่ทางทิศตะวันออกของตัวเมือง ห่างจากสี่แยกบ้านทุ่งประมาณ 40 เมตร อยู่ระหว่างถนนช่อแฮกับถนนเหมืองแดงติดต่อกัน
พระครูโฆษิตสังฆพิทักษ์ เจ้าคณะตำบลในเวียง เขต 3 และเจ้าอาวาสรูปปัจจุบัน เล่าว่า แต่เดิมบริเวณวัดชัยมงคลเป็นที่รกร้างว่างเปล่า มีพฤกษชาตินานาพันธุ์ขึ้นปกคลุมโดยทั่วไป อาทิ ไม้สะแก ไม้ไผ่หลากหลายพันธุ์ เป็นที่ชุ่มชื้นไปด้วยน้ำ แอ่งน้ำสำหรับเป็นแหล่งอาศัยของโค-กระบือ และช้างของชาวบ้าน สมัยเมื่อสร้างวัดใหม่ ชาวบ้านเรียกกันว่า “วัดชัยมงคลโป่งจ้าง” เพราะบริเวณนี้เป็นดินโป่ง (ดินที่มีรสเค็มและหอม) เป็นธาตุอาหารสำหรับสัตว์ โดยเฉพาะช้างชอบกิน
ผู้นำในการเข้ามาสร้างครั้งแรกคือ พระครูวงศาจารย์ (ทองคำ พุทธวังโส) เป็นชาวบ้านสีลอ อ.เมือง จ.แพร่ บุตรของพระยาแขกเมืองกับนางแว่นแก้ว ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสรูปแรกของวัดพระบาทมิ่งเมือง และเจ้าคณะจังหวัดแพร่ ได้ชักชวนพระธรรมธรการินตา (บางแห่งว่าพระวินัยธร) วัดน้ำคือ (วัดเมธัง กราวาส) และศิษยานุศิษย์ทั้งฝ่ายบรรพชิตและคฤหัสถ์ จับจองบุกเบิกเมื่อปี 2434 โดยมีพญามงคล (ต้นตระกูลพงษ์พันธ์) ชาวบ้านเหมืองหิต เป็นผู้ลงมือถากถางพื้นที่เป็นคนแรกและต่อมาได้ฝากชื่อคำว่า “มงคล” เป็นมงคลนามของวัดด้วย
เมื่อวัดมีสิ่งก่อสร้าง ซึ่งเป็นถาวรวัตถุทางพระพุทธศาสนาเพียงพอ มีพระภิกษุ-สามเณรมากขึ้น เห็นว่าวัดมีความมั่นคงดีแล้ว พระครูพุทธวงศาจารย์ เจ้าคณะจังหวัดแพร่ จึงแต่งตั้งให้พระธรรมธรการินตา ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสรูปแรก เมื่อปี พ.ศ.2442 ระยะแรกแห่งการสร้างวัด มีประชาชนอาศัยอยู่รอบวัด ไม่มากนัก ต่อมาจึงมีประชาชนจากหมู่บ้านต่างๆ เช่น ชาวบ้านหัวข่วงบ้านน้ำคือ บ้านเหมืองหิต และบ้านทุ่งต้อม ทยอยกันออกมาจับจองที่อยู่ใกล้วัดมากขึ้น วัดชัยมงคลจึงได้เจริญขึ้นตามลำดับตามความเจริญของบ้านเมือง
สำหรับพระพุทธรูปประธาน “พระพุทธชัยมงคล” วัดชัยมงคล อ.เมือง จ.แพร่ มีอายุ 111 ปี มีฉัตร 9 ชั้น ซุ้มรอบจำลองมาจากพระพุทธชินราช
ในระยะที่กำลังก่อสร้างวิหารหลังที่สองอยู่นั้น พระพุทธวงศาจารย์และพระธรรมธรการินตา เจ้าอาวาส ดำเนินการสร้างองค์พระประธานขนาดใหญ่ 1 องค์ (ประดิษฐานในอุโบสถหลังปัจจุบัน) ก่อด้วยอิฐถือปูน หน้าตักกว้าง 7 ศอก การก่อสร้างทั้งวิหารและองค์พระประธาน ได้สำเร็จลงเมื่อปี พ.ศ.2445 ฉลองสมโภชในปี 2456
ต่อมามีการสร้างซุ้มรอบหลวงพ่อพุทธชัยมงคล ซึ่งจำลองมาจากพระพุทธชินราช มีฉัตร 9 ชั้น ห้อยจากเพดานวิหารลงมาอยู่เหนือเศียร ในส่วนของวัตถุมงคลของวัดชัยมงคล ไม่ได้จัด สร้างบ่อย จัดสร้างเมื่อปี พ.ศ.2546 เหรียญหลวงปู่การินตา รุ่น 1 พระพุทธรูปหลวงพ่อพุทธชัยมงคลเหลือไม่กี่องค์ ทางวัดได้สงวนไว้เพื่อมอบให้เจ้าภาพที่จัดกฐินมาทำบุญ
ย้อนหลังไปเมื่อวันที่ 5 ก.ค.2563 ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 และเป็นวันอาสาฬบูชา ที่วัดชัยมงคล โดยการนำของพระครูโฆษิตสังฆพิทักษ์ เจ้าอาวาสวัดชัยมงคล พร้อมคณะกรรมการวัดชัยมงคล ประกอบพิธีพุทธาภิเษกพระพุทธชัยมงคล โดยมีพระราชวิสุทธี ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดแพร่ และเจ้าอาวาสวัดทุ่งกวาว เป็นประธานจุดเทียนชัยในอุโบสถ
ในการจัดพิธีพุทธาภิเษก พระพุทธชัยมงคลครั้งนี้ คณะกรรมการและคณะศรัทธาวัดชัยมงคล มีมติให้จัดสร้างเพื่อมอบให้แต่เจ้าภาพกฐิน-เจ้าภาพผ้าป่าในโอกาสต่างๆ ที่มาช่วยเป็นทุนในการบำรุงพระพุทธศาสนา
จุดประสงค์เดิมของวัด จึงจัดสร้างจำนวนจำกัด แต่ในขณะเดียวกันก็มีประชาชนมาขอบูชา เพื่อเป็นสิริมงคลกับตนเองและครอบครัว ก็จะมีปัจจัยจากการบูชาพระพุทธชัยมงคลทางวัดจะได้นำปัจจัยทั้งหมดเพื่อสมทบทุนบูรณะองค์หลวงพ่อพุทธชัยมงคลในโอกาสต่อไป
กระทั่งเมื่อวันที่ 11 ต.ค.2566 ที่ผ่านมา เวลา 09.08 น. วัดชัยมงคล ประกอบพิธีพุทธาภิเษกพระกริ่งพระพุทธชัยมงคล โดยเกจิอาจารย์ผู้ทรงวิทยาคม เพื่อฉลองพระพุทธชัยมงคลอายุครบ 111 ปี ผู้มีจิตศรัทธาสามารถบูชาพระกริ่งพระพุทธชัยมงคล ติดต่อได้ที่วัดชัยมงคล ต.ในเวียง อ.เมือง จ.แพร่ โทร.08-1883-6028
