อุตรดิตถ์นับเป็นดินแดนของผู้คนหลากหลายชาติพันธุ์ เมืองเล็กๆ ที่มีเอกลักษณ์ ผสมผสานระหว่างล้านนา ล้านช้าง และไทยกลาง 3 วัฒนธรรมมีเรื่องราววิถีประเพณีน่าสนใจ เป็นเรื่องน่ายินดีหากเด็กๆ เยาวชนลูกหลานคนอุตรดิตถ์ มีพื้นที่ มีโอกาสเรียนรู้ สร้างสรรค์ ช่วยสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีคุณค่าท่ามกลางกระแสวัฒนธรรมใหม่
ที่บ้านเนินสูง ต.จริม อ.ท่าปลา จ.อุตรดิตถ์ มีกิจกรรมการเรียนรู้ระหว่างคนรุ่นเก่ากับคนรุ่นใหม่ เด็กๆ บ้านนี้มีโอกาสฝึกฝนการตีกลองปู่จากับพ่อครูคิวทอง
“ได้ยินเสียงกลองปู่จาเมื่อไหร่ก็รู้สึกปลื้มใจทุกครั้ง” คำบอกเล่าพร้อมแววตาเปี่ยมสุขของพ่อครูสะอาด โลมา พ่อครูใหญ่แห่งห้องเรียนสืบสานภูมิปัญญาปู่สอนหลาน งานของพ่อครูทั้งหมดเป็นเรื่องของศิลปะพื้นบ้าน เป็นปรมาจารย์ทางการฟ้อนดาบ ฟ้อนเชิง และการ ตีกลองปู่จา
กลองปู่จา หรือกลองบูชา เป็น กลองโบราณเอกลักษณ์ของคนล้านนา รูปลักษณ์ทรงกลม ทำด้วยไม้ท่อนใหญ่ทั้งต้น หุ้มด้วยหนังสัตว์ มีไม้แซ่สลักยึดขึงหนังเอาไว้ เสียงกลองหลากจังหวะใช้ตีสื่อสารบอกเหตุเมื่อยาม เกิดศึกสงคราม ข้าศึกเข้าโจมตีเมือง ส่งสัญญาณบอกข่าวแก่ชุมชน น้ำท่วม ไฟไหม้ เรียกประชุม บอกเวลา บอกเหตุสำคัญ หรือตีเพื่อเป็นพุทธบูชาบอกกล่าววันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
เตชิตพล โสภา หรือ น้องตี๋ บ้านอยู่ใกล้วัด ได้ยินเสียงกลองสำคัญนี้มาตลอดชีวิตเล่าว่า “คืนวันโกน จะได้ยินเสียงกลองปู่จาชัดมากครับ เขาตีเพื่อบอกว่าวันรุ่งขึ้นคือวันพระ ให้ชาวบ้านเตรียมตัวไปทำบุญกัน พอถึงเช้าวันพระก็จะได้ยินเสียงกลองอีกทีครับ เวลาได้เห็นพ่อครู พี่ๆ ตีกลอง ก็อยาก ตีเป็นบ้างครับ”
เสียงกลองปู่จาไม่เคยเงียบหายไปจากบ้านเนินสูง เดินทางล่วงผ่านมาจนถึงทุกวันนี้ นับร้อยๆ ปี และคงจะเดินทางต่อไปพร้อมเด็กรุ่นใหม่อย่างไม่ขาดสาย มีเมล็ดพันธุ์คุณภาพดีเกิดขึ้นวันแล้ววันเล่า
วันหยุดวันว่าง ภาพเด็กๆ ชั้นประถม พี่โตวัยรุ่น เล่าเรียนวิชากลองปู่จาจากพ่อครูสะอาด กลองโบราณส่งเสียงดังมาจากวัดห้วยอ้อย ศูนย์รวมใจคนบ้านเนินสูง เป็นบรรยากาศที่คุ้นเคยและเป็นความภูมิใจของชุมชนที่ได้เห็นเด็กๆ ลูกหลานมีส่วนร่วมสืบสานเสียงกลองโบราณให้คงอยู่คู่ชุมชนต่อไป
“บางจังหวะก็ยากอยู่ครับ แต่ต้องพยายาม สู้ไปด้วยกัน”
การตีกลองปู่จานั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องใช้เวลานานกว่าจะตีกลองดังจังหวะถูกต้อง เด็กๆ จำเป็นต้องฝึกซ้ำๆ ทำบ่อยๆ มีใจและความอดทนมากพอ มาร่วมให้กำลังใจละอ่อนท่าปลา อุตรดิตถ์ให้ตีกลองฉลุยในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน “ก๋องปู่จา” เช้าวันเสาร์ 23 ธ.ค. เวลา 05.05 น. ทางช่อง 3 กด 33 และ 07.30 น. ทางเพจเฟซบุ๊ก ทุ่งแสงตะวัน และ payai TV
กนกวรรณ อำไพ
