คอลัมน์ ใบตองแห้ง : อำนาจมากสมองน้อย

อำนาจมากสมองน้อย – ขึ้นหัวอย่างนี้อย่าเพิ่งร้อนท้อง ไม่ได้ว่าตัวบุคคล แต่พูดถึงลักษณะเด่นของรัฐไทย ซึ่งรัฐราชการฝ่ายความมั่นคงเป็นใหญ่มา 6 ปี กระทั่งคุยได้คุยดีว่าปราบโควิดอยู่หมัด ด้วยอำนาจฉุกเฉิน ตั้งด่านทหารตำรวจจับไวรัส

รัฐอย่างนี้ ที่จะต้องรับมือกับมหาวิบัติเศรษฐกิจหลังโควิด? แล้วรับมือได้ไหม ลองไปอ่านวิสัยทัศน์ทักษิณ ที่บอกว่าโรคระบาดครั้งนี้จะเปลี่ยนโลกทั้งโลก
หรือลองฟัง ศิริกัญญา ตันสกุล ที่บอกว่าต้องเปลี่ยนโครงสร้างเศรษฐกิจไทย จะแล่นเรือแป๊ะเอื่อยอยู่แบบเดิมไม่ได้

“อำนาจมากสมองน้อย” ไม่ได้อยากว่าใคร แต่ถ้าเราแยกกลไกอำนาจรัฐออกเป็น 2 ภาค คือภาคที่ใช้อำนาจ จัดระเบียบ ควบคุม จับกุม ปราบปราม ฯลฯ กับภาคที่ใช้สมอง ใช้หัวคิด เสริมสร้าง เกื้อหนุน กระตุ้น การพัฒนาปรับเปลี่ยนต่างๆ เศรษฐกิจ อุตสาหกรรม นวัตกรรม การเกษตร เทคโนโลยี ฯลฯ

แล้วลองเปรียบเทียบดูใน 6 ปีที่ผ่านมา ว่าด้านไหนใหญ่โตขึ้น ด้านไหนมีบทบาทมากกว่ากัน

แม้แต่คนชอบรัฐบาล คนที่เห็นว่าประยุทธ์มีผลงาน ก็จะเห็นว่าเป็นผลงานด้านจัดระเบียบสังคม ควบคุมจับกุมปราบปราม ตั้งแต่การเมือง อาชญากรรม ยาเสพติด เด็กแว้น รถซิ่ง ขายหวยเกินราคา (เอาเป็นเอาตายไม่ยักปราบได้จริง)

หน่วยงานด้านไหนของรัฐเป็นพระเอก ก็ด้านใช้อำนาจปราบปราม ทหาร ตำรวจ ดีเอสไอ ผู้ว่าฯ นายอำเภอ ป่าไม้ ฯลฯ แถมด้วยอำนาจตรวจสอบ จ้องจับข้าราชการนักการเมือง สตง. ป.ป.ช. ป.ป.ท. ปปง. ศาล องค์กรอิสระ

5 ปี คสช. 6 ปีประยุทธ์ ฟื้นรัฐราชการเป็นใหญ่ พูดให้ชัดลงไป ก็คือรัฐด้านใช้อำนาจ บังคับใช้กฎหมาย ใช้กำลัง ออกคำสั่ง ไม่ใช่รัฐด้านที่ใช้สมอง ด้านพัฒนาสร้างสรรค์ ซึ่งยังล้าหลังหรือถอยหลังด้วยซ้ำ

6 ปีประยุทธ์ เพิ่มอำนาจเพิ่มคนเพิ่มองค์กรเพิ่มงบความมั่นคง เช่นเพิ่มอำนาจ กอ.รมน. เพิ่มมณฑลทหารบก ซื้ออาวุธ “เพื่อความปลอดภัยของลูกหลานที่เป็นทหาร” ตำรวจก็เพิ่มตำแหน่งเพิ่มอัตราจำนวนมาก แถมจะยก ปอท.ขึ้นเป็นกองบัญชาการ เพิ่มประสิทธิภาพปราบแฮชแท็กออนไลน์ มหาดไทยก็ขยายอำนาจคุมท้องถิ่น

แล้วหันไปดูหน่วยงานเศรษฐกิจ มีใครโดดเด่นบ้าง ออมสินกับกรุงไทย (มีไว้แจกตังค์) กองสลาก (มีไว้ขายฝัน คนเก็บขยะถูกลอตเตอรี่ 12 ล้าน)

รัฐบาลพยายามทำให้สังคมพึงพอใจ “รัฐมือปราบ” เช่นเมื่อเกิดการกระทำที่ไม่เหมาะสม น่ารังเกียจ เลวร้าย ฯลฯ จนเป็นดราม่าในโลกออนไลน์ ก็จะใช้อำนาจใช้กฎหมายจัดการรุนแรงเด็ดขาด สมใจดราม่า

แต่ก็เป็นการสร้างความพึงพอใจฉาบฉวย ไม่สามารถแก้ปัญหาเศรษฐกิจ ทำโพลทีไรคนบ่นทุกที บ่นตลอด 6 ปี ระบอบประยุทธ์ได้แต่หาจุดขายจากอำนาจเฉียบขาด บังเอิญมาประสบความสำเร็จกับฉุกเฉินโควิด สังคมไทยนิยมยาแรง ชอบให้รัฐมีมาตรการเฉียบขาดไว้เพื่อความอุ่นใจ โดยไม่มองว่ากระทบวิถีชีวิตการทำมาหากิน จะพาไปตายดาบหน้า

รัฐราชการใหญ่โตเทอะทะ ไร้ประสิทธิภาพ เป็นปัญหามานานแล้ว ไม่ใช่เพิ่งเกิด แต่ระบอบประยุทธ์ยิ่งเพิ่มอำนาจ เพิ่มบุคลากรงบประมาณให้รัฐด้านความมั่นคง เพราะรัฐประหาร 2557 มุ่งควบคุมประชาชนให้ยอมรับอำนาจอนุรักษนิยมถอยหลัง จำกัดสิทธิเสรีภาพ อ้างความสงบจะได้ทำมาหากิน แต่ควบคุมความคิด ปิดกั้นพลังสร้างสรรค์ วางกฎระเบียบแบบจะทำอะไรต้องขออนุญาตราชการก่อน ซึ่งมันไม่ใช่แค่สกัดม็อบ แต่เป็นอุปสรรคทางเศรษฐกิจด้วย

ไม่กี่วันก่อน จุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์ เพิ่งประกาศอย่างภูมิใจ เจรจากับกลาโหม ส่งสินค้าออกไปลาวผ่านด่านนาตาล-ปากแซง ไม่ต้องขออนุญาตฝ่ายความมั่นคง ซึ่งกว่าจะส่งออกได้ล่าช้าไป 7-10 วัน

ฟังแล้วน้ำตาไหล อยากปรบมือให้ แต่เพิ่งแก้ได้นี่นะ

ถ้าเปรียบรัฐราชการเป็นบริษัท ก็คือบริษัทที่ รปภ.บริหาร ระบบรักษาความปลอดภัยล้ำยุค ฝ่ายบุคคลระเบียบจัด ตอกบัตรตรวจเสื้อผ้าหน้าผม ฝ่ายศึกษาอบรมเน้นพาคนเข้าวัด ปฏิบัติธรรม ฝ่ายผลิต วิศวกรรม เทคโนโลยี การตลาด ฯลฯ สมองฝ่อ ไม่มีใครอยากมาทำงานบริษัทนี้ แถมยังมีฝ่ายบัญชี ฝ่ายตรวจสอบ ใส่เสื้อกันกระสุนเดินวางก้าม จ้องจับคนขึ้นศาลทุจริต

นี่คือรัฐราชการที่ดูเหมือนเข้มแข็งใหญ่โต หลังฉุกเฉินโควิด โดยยังไม่พูดถึงรัฐภาคการเมือง ยิ่งเละตุ้มเป๊ะเข้าไปใหญ่ หลังความเปลี่ยนแปลงในพรรคพลังประชารัฐ ซึ่งอาจทำให้ระดับสติปัญญาทางเศรษฐกิจตกต่ำลงไปอีก

ภายใต้โครงสร้างอย่างนี้ ไม่เจอโควิด ก็วิกฤตอยู่ดี พอมีโควิดก็ไม่ปรับตัว คิดว่ามีวัคซีนเมื่อไหร่ ส่งออกท่องเที่ยวค้าขายจะกลับมาเหมือนเดิม ซึ่งไม่ใช่เลย

อยากให้ประยุทธ์กลับไปอ่านวิสัยทัศน์ทักษิณ อ่านอย่างตั้งใจและใช้สมอง “โลกหลังจากนี้ต้องการผู้นำที่แตกต่างจากเดิม”