การบูรณะโบราณสถานเป็นเรื่องที่ต้องทำด้วยความระมัดระวังและเข้าใจ โดยพบว่าในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา พบโบสถ์เก่าถูกทาเป็นสีชมพู พบเรือนโบราณบอมเบย์เบอร์มา ที่ จ.แพร่ ถูกรื้อท่ามกลางคำถามของประชาชน และนักอนุรักษ์
ล่าสุดนายวรา จันทร์มณี นักวิชาการอิสระ อดีตเลขาและลูกศิษย์ ท่านอังคาร กัลยาณพงศ์ ศิลปินแห่งชาติ ได้โพสต์เรื่องราวของโบสถ์เก่าแก่ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ที่ จ.สมุทรปราการ ซึ่งถูกทุบทิ้ง สร้างโบสถ์หลังใหม่ ที่กรุผนังด้วยกระเบื้องคล้ายกระเบื้องที่ติดในห้องน้ำ โดยมีการตั้งคำถามว่า การทุบโบสถ์ทุบพระเพื่อหาสมบัติจริงหรือไม่
โดยโพสต์ระบุว่า ไม่ใช่แค่เรือนโบราณเมืองแพร่ แม้แต่โบสถ์อยุธยายังถูกทุบ จากอาทิตย์ที่แล้วที่เราเห็นเรือนโบราณเมืองแพร่ถูกทุบเพราะคนชั่วไม่กี่คน ถัดมาก็สิมโบราณ บ้านแก้ง จังหวัดชัยภูมิ ที่ถูกทาเป็นสีชมพู ซึ่งทั้ง 2 แห่งล้วนเป็นโบราณสถาน จะด้วยเหตุอะไรก็แล้วแต่
แต่โบราณสถานบ้านเราถูกทำลายเกินครึ่งหรือเกือบหมด คำถามคือเมื่อไหร่จะหยุดทำลาย หน่วยงานไหนหรือใครจะรับผิดชอบ กรมศิลปากร? กรมการศาสนา? กรมธนารักษ์? จะปล่อยให้ #ความโง่ #ความรู้เท่าไม่ถึงการ หรือ #ผลประโยชน์ มาครอบงำทำลายโบราณสถานไปเรื่อยๆ จนหมด อย่างนั้นหรือ?
เมื่อวานผมได้ไปดูวัดเก่าในเมืองปากน้ำ สมุทรปราการ ต้องเศร้าใจอีกครั้งเมื่อพบว่า #พระและโบสถ์เก่าในวัดบางด้วนนอกที่มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาถูกทุบทำลาย ดังแสดงในภาพเก่า ท่านจะเห็นพระประธานสมัยอยุธยา 3 องค์ ปัจจุบัน 2 องค์ด้านข้างถูกทำลายออกไป พระอยุธยานี้มีพระพักตร์และพุทธลักษณะงามอย่างโบราณ พบหาได้ยาก คนที่ทำลายจิตใจช่างหยาบกร้านไร้รสนิยมมโนธรรมสำนึก
ถัดมาเป็นพระอุโบสถซึ่งปรับปรุงมาหลายยุคหลายสมัยตั้งแต่อยุธยาจนรัตนโกสินทร์ โบสถ์ใหญ่โอฬารงามสง่าหลังคาลดหลั่นมีชั้นเชิงถูกทุบทำลายไม่เหลือซาก อนารยะยิ่ง หน้าบันลวดลายแม้จะเป็นสมัยหลัง แต่ก็งดงามเป็นระเบียบ ฉลุไม้อย่างมีฝีมือ วิจิตรบรรจง พบหาได้ยาก ถูกเอาไปพิงไว้ท้ายวัดอย่างไม่เห็นคุณค่า
วัดนี้ใช้รสนิยม ต้องขอประทานโทษที่จะต้องกล่าวว่า #ชั้นต่ำ ทำลายความเป็นอารยะสืบเนื่องมาแต่โบราณออกไปทั้งหมด แล้วสร้างโบสถ์มาตรฐานต่ำกว่าห้องน้ำของคนรวยเข้าแทนที่ จะสังเกตเห็นอลูมิเนียมมุงหลังคาหรือโมเสกที่ใช้อย่างตลาด จริตไม่ต่างกับสวนอาหาร
คำถามคือ เราปล่อยให้ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นได้อย่างไร วัดไม่รู้ กรมศิลป์ไม่เห็น แต่พอสมบัติชาติฉิบหาย หาคนรับผิดชอบไม่ได้ ปัดสวะ ร้องแบะแบะกันหมด รู้เท่าไม่ถึงการบ้างล่ะ อยากบำรุงวัดชวนให้คนมาทำบุญสร้างโบสถ์บ้างล่ะ คำถามซ้อนคำถาม สร้างโบสถ์ใหม่เพื่อใคร ในเมื่อโบสถ์หลังใหญ่ก็มีอยู่แล้ว ข่าวที่ว่าทุบโบสถ์ทุบพระเพื่อหาสมบัติจริงหรือไม่
แสนเสียดายอุโบสถวัดบางด้วนนอก อุโบสถที่เชื่อมต่อถึงสมัยอยุธยาแห่งสุดท้ายในแถบนี้ที่ถูกทำลายเพราะความโง่และความโลภของพระบางรูปที่ได้พัดยศเป็นพระนักพัฒนาดีเด่น ทั้งๆ ที่กรมศิลปากรขึ้นทะเบียนไว้แล้ว
วัดบางด้วนนอก เดิมชื่อ วัดสุจิตดาราม ตั้งอยู่หมู่ที่ 6 ตำบลบางด้วน อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ เป็นวัดสำคัญริมแม่น้ำเจ้าพระยา เชื่อมต่อกับวัดบางปรง วัดบางฝ้าย และวัดบางหัวเสือ อำเภอพระประแดง อย่าลืมว่าคนสมัยก่อนเดินทางทางน้ำ แม่น้ำเจ้าพระยาจึงเป็นสายน้ำที่เชื่อมโยงทั้งการเดินทางและอารยธรรม ถัดจากสมุทรปราการก็เข้าบางกอก ปทุมธานี ทะลุไปอยุธยา ฝั่งตรงข้ามของวัดบางด้วนนอกนี้สมัยก่อนเป็นคลังเก็บสินค้าของพวกฮอลันดา
ชาวบ้านสมัยนั้นเรียกตึกแดง มีเรื่องเล่าเป็นมุขปาฐะสืบต่อกันมาว่าเจ้าพระยาวิไชยเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) ก็เคยล่องเรือมาแถบนี้ จนปัจจุบันก็ยังมีคลังสินค้าพอให้เราได้จินตนาการเห็นถึงบรรยากาศในอดีต
วัดบางด้วนนอกมีตำนานสืบต่อมาหลายยุคหลายสมัย ชาวบ้านเล่าว่าสมัยก่อนมีศาลาดิน มีพระกระดานฝังอยู่ตามขอบชายด้านบนในศาลา เมื่อก่อนพื้นวัดเป็นดินไม่ราดคอนกรีต ที่ศาลาริมน้ำมีเสาหงส์ซึ่งแสดงให้เราเห็นถึงร่องรอยของชาวมอญ แต่ก็ถูกรื้อออกไปไม่เหลือหลอ คือว่าต้องการทำให้วัดเป็นวัดสมัยใหม่ตามรสนิยมแบบที่ตัวเองคิดว่าดีภายใต้พื้นความรู้แบบไม่มีความรู้
การทำลายพระ ทำลายโบสถ์ ทำลายโบราณสถาน คือการทำลายรากเหง้า ทำลายร่องรอยของประวัติศาสตร์ การรักษาโบราณสถาน ไม่แม้แต่วัด ยังรวมถึงบ้านเก่า เรือน อาคารเก่า นอกจากจะทำให้เราเห็นอดีตอันเป็นภูมิหลังตำนานเชื่อมโยงมาถึงปัจจุบัน ยังเป็นเครื่องยืนยันถึงรสนิยมของชาติ เห็นภูมิปัญญาของคนที่เคยอยู่มาก่อนว่า #ไม่โง่ ไร้สมองปัญญาอ่อนเหมือนพวกที่ตะกละโลภเลวทรามต่ำช้าถึงขั้นทำลายโบราณสถานเพื่อหากิน ไม่มีใครเลวกว่าพวกที่ทำลายสมบัติทรัพยากรของชาติขายแผ่นดินกิน
ที่กล่าวมายาวพอสังเขป แต่เรื่องนี้จะไม่จบแค่การบ่นในเฟสบุ๊ค พรุ่งนี้ 10 โมงเช้า ผมและคณะในนาม ‘ชมรมคนรักศิลปวัฒนธรรม’ จะเดินทางไปยื่นหนังสือกับรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ที่กระทรวง ถนนเทียมร่วมมิตร ห้วยขวาง เพื่อขอให้กรุณาเป็นเจ้าภาพช่วยชำระปัญหาคั่งค้างสารพัดในการทำลายโบราณสถานในประเทศไทย จึงขอเรียนเชิญท่านที่สะดวกและสื่อมวลชนไปพร้อมกันเพื่อร่วมกันขับเคลื่อนการอนุรักษ์โบราณสถานเชิงนโนบาย
* ขอบคุณคุณสมภูมิ เทียนสว่างชัย ที่เป็นคนแรกในการลุกขึ้นมาปกป้องโบราณสถานวัดบางด้วนนอก
** ขอบคุณคุณ Pormat Ohm Phoyi ที่ช่วยแนะนำ/ประสานงาน
*** ขอบคุณภาพเก่าบางส่วนจาก fb: อิกะรัชสีห์ มนาโป
