เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ขุนนางคนสำคัญ ในรัชสมัยสมเด็จพระนาราณ์มหาราช และ สมเด็จพระเพทราชา แห่งกรุงศรีอยุธยา เป็นบุคคลสำคัญทางประวัติศาสตร์ ที่คนไทยคุ้นชื่อของท่านเป็นอย่างดี ด้วยท่านได้รับการโปรดเกล้าฯ เป็นเอกอัครราชทูต ให้เดินทางไป อัญเชิญเครื่องราชบรรณาการจากสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ไปถวายแด่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ณ พระราชวังแวร์ซายส์ ประเทศฝรั่งเศส เมื่อปี 2229
ในครั้งนั้นคณะราชทูตสยามเดินทางโดยเรือไปเทียบท่าที่เมืองแบรสต์ ภาคตะวันตกของฝรั่งเศส ได้รับการต้อนรับอย่างเอิกเกริก และด้วยไหวพริบปฏิภาณอันเฉลียวฉลาดหลักแหลมของ เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) สร้างความประทับใจและสร้างชื่อเสียงให้สยามอย่างมาก อันถือเป็นปฐมบทแห่งความสัมพันธ์อันดีของทั้ง 2 ประเทศ
เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ถวายพระราชสาส์นแด่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14
ในโอกาสครบ 333 ปี แห่งเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์นี้ สมาคมครูภาษาฝรั่งเศสแห่งประเทศไทย ในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จัดสร้างรูปปั้นขนาดครึ่งตัว “Kosa Pan : Le buste โกษาปาน อนุสรณ์สถานแห่งมิตรไมตรีที่ถนนสยาม” และนำไปประดิษฐาน ณ ถนนสยาม เมืองแบรสต์ ประเทศฝรั่งเศส ในปี 2562
วัชระ ประยูรคำ ประติมากร
เมื่อวันที่ 29 มิ.ย. 2563 มีรายงานข่าวว่า รูปหล่อเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) หายจากที่ประดิษฐาน บริเวณถนนสยาม เมืองแบรสต์ ประเทศฝรั่งเศส ซึ่งคาดว่าน่าจะถูกคนร้ายลักโขมยไป ข่าวนี้สร้างความตกอกตกใจให้กับคนไทยและผู้นักประวัติศาสตร์ ที่รูปหล่อของนักการทูตคนสำคัญของสยามประเทศได้หายไปกลางเมืองฝรั่งเศส เช่นนี้
แต่แล้วหนึ่งวันต่อมา วันที่ 29 มิ.ย. 2563 นายเชิดเกียรติ อัตถากร อธิบดีกรมสารนิเทศและโฆษกกระทรวงการต่างประเทศ เปิดเผยว่า กระทรวงการต่างประเทศได้รับรายงานเรื่องนี้จากสถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงปารีสแล้ว โดยสถานเอกอัครราชทูตฯ ได้ประสานงานกับสำนักงานนายกเทศมนตรี เมืองแบรสต์ อย่างใกล้ชิด
ต่อมาเมื่อเช้าวันที่ 29 มิ.ย. สำนักงานนายกเทศมนตรี เมืองแบรสต์ ได้แจ้งสถานเอกอัครราชทูตฯ ว่า มีผู้นำรูปปั้นเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) มาตั้งกลับคืนไว้ที่ฐานเดิมในช่วงกลางดึกที่ผ่านมา โดยรูปปั้นไม่มีความเสียหาย ในชั้นนี้ ทางเมืองแบรสต์ได้นำรูปปั้นมาเก็บรักษาไว้ที่ที่ทำการเมือง เพื่อรอการปรับระดับฐานให้สูงขึ้นก่อนติดตั้งอีกครั้ง
เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)
การอันตรธานครั้งนี้จึงเป็นการหายไปเพียงข้ามคืนเท่านั้น รูปปั้นของโกษาปาน ก็ได้กลับคืนสู่เมืองแบรสต์ อันเป็นจุดแรกที่คณะทูตสยามได้เทียบท่ายังฝรั่งเศส เมื่อกว่า 300 ปีก่อน นั่นเอง โดยไม่ทราบว่า ท่านหายไปที่ใดในคืนนั้น
