วัดพระแก้ว

คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์

ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

สัญลักษณ์ของ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยคติของจักรวาลหรือจากไตรภูมิ แนวความคิดในการก่อสร้างพระอุโบสถหลังนี้จะเป็นสัญลักษณ์ของ เขาไกรลาส อันเป็น จุดสูงสุดของดินแดนชมพูทวีป

ภูเขาที่เป็นที่อยู่ของพระอิศวรที่ตั้งอยู่กลางป่าหิมพานต์

สัญลักษณ์ของพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม มีคติที่มาจากไตรภูมิกถาหรือจักรวาลทัศน์ของความเชื่อพระอุโบสถหลังนี้จึงเป็นสัญลักษณ์ของเขาไกรลาสอันเป็นจุดสูงสุดของดินแดนชมพูทวีป ภูเขาอันเป็นที่อยู่ของพระอิศวร ภูเขาที่ตั้งอยู่กลางป่าหิมพานต์ (สัญลักษณ์สำคัญของพระอิศวรที่ปรากฏในที่นั้นคือ รูปปั้นโคสีขาวที่หน้าพระอุโบสถ ซึ่งหมายถึง โคอุสุภราชอันเป็นพาหนะของพระอิศวร)

สัญลักษณ์สำคัญที่บ่งบอกความเป็นจุดศูนย์กลางของชมพูทวีปก็คือ ภาพของครุฑและนาค ที่ฐานของพระอุโบสถหลังนี้

วิมานฉิมพลี หรือ สิมพลี เป็นที่อยู่ของครุฑที่เชิงเขาก็คืออยู่ที่ฐานของพระอุโบสถ ส่วนนาคทั้งหลายเป็นสัญลักษณ์ของสระอโนดาตซึ่งเป็นสระที่อยู่ในป่าหิมพานต์

จุดมุ่งหมายของการเน้นความเป็นเขาไกรลาสก็คือ ความเป็นศูนย์กลางแห่งชมพูทวีป ชมพูทวีปนั้นมีความสำคัญคือเป็นที่อยู่ของมนุษย์ซึ่งมี 2 ส่วน ส่วนที่ 1 เรียก มัชฌิมประเทศ ส่วนที่ 2 เรียก ปัจจันตประเทศ

ในมัชฌิมประเทศนี้เป็นที่บังเกิดแห่งพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันต์ พระจักรพรรดิ พราหมณ์ เศรษฐี ผู้มีบุญมาเกิด

พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามจึงเป็นสัญลักษณ์อันหมายถึง ดินแดนแห่งความรุ่งเรือง ดินแดนของผู้มีบุญ ดินแดนของพระพุทธศาสนา ดินแดนที่จะมีพระพุทธเจ้าอุบัติขึ้น