กรมวิทย์ย้ำชุดตรวจ ATK ใช้กับคนที่มีความเสี่ยงในช่วง 3-5 วัน ตรวจทันทีอาจได้ผลลบลวง ย้ำเลือกชุดตรวจที่ผ่านอย. อภ.ลุยขายออนไลน์ จำกัดซื้อคนละ 1 กล่อง
เมื่อวันที่ 9 พ.ย.64 นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ พร้อมด้วย นพ.สุรโชค ต่างวิวัฒน์ รองเลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และ ภญ.ศิริกุล เมธีวีรังสรรค์ รอง ผอ.องค์การเภสัชกรรม (อภ.) แถลงประสิทธิภาพของ ATK ที่ใช้ในประเทศไทย
นพ.ศุภกิจ กล่าวว่า กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ส่งเสริมให้ประชาชนเข้าถึงการตรวจโควิด 19 มากขึ้นด้วยการใช้ชุดตรวจ ATK ซึ่งมีราคาถูกลงเรื่อยๆ แต่ราคาไม่ใช่ตัวติดสินคุณภาพ ขอให้ผ่าน อย.เป็นใช้ได้ อย่างไรก็ตาม ต้องทำความเข้าใจข้อจำกัดของชุดตรวจก่อน โดยวัตถุประสงค์ในการใช้ชุดตรวจ ATK คือผู้ที่มีความเสี่ยงทั้งที่มีอาการหรือไม่มีอาการ แต่ไม่ควรตรวจทันที เพราะโอกาสพบผลบวกต่ำ เนื่องจากไวรัสต้องใช้เวลาในการเพิ่มจำนวน
ดังนั้น หากมีเสี่ยงรับเชื้อวันนี้ ขอให้กักตัว 3-5 วันค่อยตรวจ ยกเว้นเมื่อมีอาการทางเดินหายใจให้ตรวจทันที ส่วนการใช้ตรวจคัดกรองในสถานประกอบการต่างๆ ตามมาตรการ COVID Free Settimg เช่น โรงงาน ตลาด โรงเรียน ความถี่ในการตรวจขึ้นกับความเสี่ยง
“ส่วนการเลือกชุดตรวจ ไม่ว่าจะไปซื้อเองหรือรับบริจาค ขอให้เช็กว่า ชุดตรวจนั้นผ่านการประเมินตรวจสอบอนุญาตจาก อย. ซึ่งมีหลายยี่ห้อทั้งแบบเก็บตัวอย่างจากจมูกหรือน้ำลาย ขอให้ตรวจสอบอย่างละเอียด บางทีตั้งชื่อหลอก หากจะซื้อไปใช้จำนวนมากหลายพันหลายหมื่นเทสต์ อาจถ่ายรูปไปตรวจสอบกับทางอย.ได้” นพ.ศุภกิจ กล่าว
นพ.ศุภกิจ กล่าวต่อว่า สำหรับชุดตรวจที่เก็บตัวอย่างจากโพรงจมูก ให้ใช้ไม้พันสำลีเก็บตัวอย่างในจมูกทั้ง 2 ข้างลึก 2-3 เซนติเมตร ปั่นข้างละ 5 รอบ เพื่อให้ได้สารคัดหลั่งบริเวณจมูกมากพอ ส่วนการจากน้ำลายให้เก็บตามที่ชุดตรวจกำหนด โดยอ่านเอกสารวิธีตรวจให้ดี โดยการอ่านผลตรวจนั้น ตัว C ต้องมีแถบขึ้น จึงจะใช้ได้ หากไม่ขึ้นถือว่าชุดตรวจนั้นใช้ไม่ได้ เมื่อตัว C ขึ้นแล้ว หากตัว T ขึ้นแถบแปลว่าบวก หากไม่ขึ้นแปลว่าลบ โดยอย่าอ่านผลก่อนหรือหลังเวลามากเกินไป จะเกิดปัญหาผลลวงได้
ทั้งนี้ ชุดตรวจที่ผ่านมาตรฐาน อย.จะเกิดผลบวกปลอมเกิดน้อยไม่มาก กรณีที่โรงเรียนใน จ.มุกดาหาร เกิด 70-80 เทสต์ จาก 300-400 เทสต์แสดงว่ามีปัญหา ซึ่งปัจจัยที่ทำให้เกิดผลบวกปลอม คือ 1.ชุดตรวจไม่ผ่านมาตรฐาน อย. 2.ปนเปื้อนเชื้ออื่นจากสิ่งแวดล้อมที่อาจทำให้เกิดปฏิกิริยาคล้ายกัน 3.อ่านผลตรวจไม่ตรงตามเวลา เช่น ทิ้งไว้นานเกินไป
4.สภาพการตรวจไม่เหมาะสม ดังนั้น ต้องคุมปัจจัยเหล่านี้ให้ดี ส่วนกรณีผลลบลวงเกิดได้ตามปกติ เพราะชุดตรวจมีความไวน้อยกว่า RT-PCR ดังนั้น ถ้าระยะแรกที่ติดเชื้อ ไวรัสมีปริมาณน้อย จึงใช้ ATK ตรวจหาไม่เจอ จึงแนะนำให้รอ 3-5 วันแล้วตรวจซ้ำ บางประเทศจึงให้ตรวจเป็นระยะ ทุก 3-5 วัน หรือเกิดจากเก็บสิ่งส่งตรวจไม่ดี ไม่โดนโปรตีนไวรัสในจมูก หรือวิธีตรวจไม่ดี หยดน้ำยาไม่มากพอ หรืออ่านผลเร็วเกินไปทั้งที่ยังไม่ขึ้นขีด
นพ.ศุภกิจ กล่าวว่า เมื่อตรวจ ATK ได้ผลบวกให้แจ้งเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลใกล้บ้าน หรือโทร.สายด่วน สปสช. 1330 ช่วยดูแล รายงานผลตรวจได้ผ่านแอพพลิเคชัน H4U หรือแจ้ง อสม.ส่งข้อมูลผ่านแอพพลิเคชัน Smart อสม. ซึ่งข้อมูลจะเชื่อมโยงไปยัง Co-Lab ส่วนสถานประกอบการหรือโรงงาน จะมีรพ.คู่สัญญา เมื่อตรวจ ATK ผลบวก จะทำ Bubble and Seal และ รพ.คู่สัญญาจะพิจารณาว่าจะส่งเข้ากักตัวหรือระบบการรักษา
ส่วนโรงเรียนถ้าไปซื้อชุดตรวจมาตรวจเอง ให้ตรวจสอบผลิตภัณฑ์ให้ดี กรณีเจอผลบวกจำนวนมากอย่าเพิ่งดำเนินการอะไร ให้แจ้งเจ้าหน้าที่สาธารณสุขเข้าไปสอบสวนโรค เพื่อดำเนินการตรวจซ้ำด้วยชุดตรวจ ATK อื่นหรือตรวจ RT-PCR
ด้าน นพ.สุรโชค กล่าวว่า การเลือกชุดตรวจ ATK ให้เลือกที่ผ่าน อย. เนื่องจากขึ้นทะเบียน ซึ่ง อย.มีมาตรการกำหนดให้ผู้ขายชุดตรวจต้องมายื่นอย. เพื่อพิจารณาทั้งข้อมูลบริษัทที่มายื่น ประเมินประสิทธิภาพ ตรวจสอบเอกสารคุณภาพและความปลอดภัย ส่งข้อมูลให้สภาเทคนิคการแพทย์ประเมิน รวมถึงทดสอบตัวอย่างชุดตรวจโดยโรงเรียนแพทย์ ซึ่งมีหลายสถาบันเข้ามาช่วยประเมิน
สำหรับคุณสมบัติของชุดตรวจ ATK แต่ละประเทศจะกำหนดแตกต่างกัน โดยประเทศไทยกำหนดความไวเชิงวินิจฉัยมากกว่าหรือเท่ากับ 90% ความจำเพาะเชิงวินิจฉัยมากกว่าหรือเท่ากับ 98% และความไม่จำเพาะน้อยกว่าหรือเท่ากับ 10% ซึ่งปัจจุบันมีชุดตรวจ ATK ผ่านการประเมินและขึ้นทะเบียนกับ อย.แล้ว 193 รายการ แบ่งเป็นชุดตรวจที่ใช้โดยประชาชนทั่วไป 100 รายการ และใช้โดยบุคลากรทางการแพทย์ 93 รายการ
ภญ.ศิริกุล กล่าวว่า อภ.จัดทำโครงการ ATK คุณภาพเพื่อสังคมไทย เพ่อให้ประชาชนเข้าถึง ATK คุณภาพและราคาที่เหมาะสม และเพื่อสนับสนุนนโยบายรัฐบาลในการเปิดประเทศ เปิดกิจการกิจกรรมต่างๆ จึงจัดหาชุดตรวจที่ผ่านมาตรฐาน อย. โดย อภ.ได้เปิดการซื้อจำนวนมาก เพื่อให้มีราคาถูกลงแล้วนำมาจำหน่ายให้ประชาชน ซึ่งการที่ราคาถูกไม่ได้แปลว่าคุณภาพจะแย่เพราะ อย.การันตีคุณภาพแล้ว
ส่วนที่ระบุว่า ยี่ห้อที่จัดหาไม่ได้อยู่ในบัญชีการรับรองของสหภาพยุโรปนั้น บริษัทผู้ผลิตชี้แจงว่าผลิตภัณฑ์อยู่ในบัญชีของสหภาพยุโรปมาเป็นเวลา 1 ปีแล้ว จนเมื่อวันที่ 20 ต.ค.2564 เพิ่มกฎเกณฑ์ทำให้บริษัทต้องยื่นเอกสารเพิ่มเติมเพื่อเข้าพิจารณาอีกครั้ง จึงยื่นเอกสารไปแล้วเมื่อวันที่ 8 พ.ย.ที่ผ่านมา ขณะนี้อยู่ระหว่างการพิจารณา ยืนยันว่า ATK ที่เราจัดหามามีคุณภาพ
“สิ่งสำคัญคือบางคนซื้อไปใช้แล้ว อาจไม่ได้อ่านข้อคำแนะนำข้างกล่องว่าเก็บอุณหภูมิเท่าไร บางคนไม่ทราบ บางยี่ห้อเก็บ 4-30 องศาเซลเวียส บางคนเก็บไว้ในรถ ทำให้ชุดตรวจเสื่อมคุณภาพ เพราะไม่ได้เก็บในอุณหภูมิที่กำหนด เวลาใช้งานต้องอ่านคู่มืออย่างละเอียดเพื่อใช้อย่างถูกต้อง ได้ผลแม่นยำตามที่ต้องการ
ทั้งนี้ ชุดตรวจ ATK ที่ อภ.นำมาขายได้รับความสนใจมาก จึงขออนุญาตโฆษณาและเปิดขายผ่านระบบออนไลน์ ซึ่งได้รับความสนใจจากประชาชนจำนวนมาก จึงสั่งซื้อเพิ่มเติม และเพื่อป้องกันการกวาดซื้อไปจำหน่ายต่อ เพื่อให้ผู้บริโภครายย่อยเข้าถึง จึงจำกัดซื้อคนละ 1 กล่องเพื่อให้เข้าถึง” ภญ.ศิริกุล กล่าว
