ขี้อ้าย

คอลัมน์ อาทิตย์ละต้น

ขี้อ้าย – ขี้อ้าย ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia nigrovenulosa Pierre ex Laness ชื่อเรียกอื่น แสงคำ หนามกราย หามกราย ปู่จ้าว ตานแดง โจ่ ประดู่ขาว เป็นไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงประมาณ 13-22 เมตร ลำต้นตรง โคนต้นอ่อนมักมีกิ่งรยางค์ปรากฏ เมื่อสับจะมียางสีแดงส้มชัดเจน ใบเดี่ยวรูปมนแกมรูปไข่ ปลายใบแหลมยาว ฐานใบมนหรือสอบเข้าหากันเป็นรูปลิ่ม มีต่อมคู่อยู่ที่ขอบใบเยื้องไปทางโคนใบ

ใบอ่อนคลุมด้วยขนสีน้ำตาลอ่อนหนาแน่น และร่วงเมื่อใบมีอายุมากขึ้น ดอกเป็นช่อมีกิ่งแขนงมาก ขนาด 2.5-5 ซ.ม. ช่อดอกอ่อนคลุมด้วยขนสีน้ำตาลหนาแน่น ดอกสีขาวอมเหลือง มีขนาดเล็กมาก ลักษณะเป็นถ้วยกลีบรองกลีบดอกมีขนสีน้ำตาลปกคลุมทั้งด้านนอกและด้านใน ผลแก่ไม่แตกรูปกระสวย ขอบขนาน มีครีบ 3 ครีบ แต่ละครีบทำมุมเกือบเท่ากัน สีน้ำตาลอ่อน ผิวเกลี้ยง ขนาดของผลรวมทั้งครีบยาว 1.5-2.5 ซ.ม. กว้าง 1-1.5 ซ.ม.

ถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อน ในประเทศไทยขึ้นกระจายทั่วไปในป่าเบญจพรรณและป่าดงดิบทั่วทุกภาค พบขึ้นบ่อยๆ บนพื้นที่ที่ประกอบด้วยหินปูน

ประโยชน์ เป็นไม้เนื้อแข็งใช้ก่อสร้างบ้านเรือน เครื่องเรือน ต่อเรือ ด้ามเครื่องมือกสิกรรม เปลือกมีรสฝาดกินกับหมากได้