หลอดเลือดดำอุดตันภัยเงียบในโรงพยาบาล : รายงานพิเศษ

หลอดเลือดดำอุดตัน – วันหลอดเลือดดำอุดตันโลก หรือ World Thrombosis Day ตรงกับวันที่ 13 ตุลาคมของทุกปี ทางคณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้เป็นเจ้าภาพในการจัดงานเสวนาเรื่อง “หลอดเลือดดำอุดตัน ภัยเงียบในโรงพยาบาล” เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม ที่ผ่านมา ที่คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันทุกประเภท รวมถึงปัจจัยที่ก่อให้เกิดโรคและอาการของโรคเพื่อลดจำนวนผู้ป่วยและ ผู้เสียชีวิตโดยมุ่งเน้นให้ความรู้แก่บุคลากรและผู้สนใจทั่วไป เพื่อส่ร้างเสริมองค์ความรู้เกี่ยวกับภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

โดยจะย้ำถึงการรักษาและการป้องกันในผู้ป่วยที่พักรักษาตัวในโรงพยาบาล โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ป่วยโรคมะเร็งและเด็กที่นอนรักษาตัวในโรงพยาบาล เป็นประเด็นสำคัญงานเสวนา

ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน คือภาวะที่ลิ่มเลือดขัดขวางการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดแดง หรือหลอดเลือดดำในร่างกาย โดยลิ่มเลือดอาจหลุดจากผนังหลอดเลือดแล้วลอยไปตามกระแสเลือดสู่ปอดนำไปสู่โรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด โดยทั่วไปภาวะลิ่มเลือดอุดตันเป็นภาวะที่สามารถป้องกันได้ แต่มักจะถูกพบหลังจากเกิดกระบวนการทางการแพทย์แล้ว เช่น การผ่าตัดใหญ่

โรคหลอดเลือดดำอุดตัน คือ ปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่อันตรายถึงชีวิตการนอนติดเตียงหลังรักษาตัวในโรงพยาบาลเวลานาน ถือเป็นสาเหตุหลักโรคหลอดเลือดดำอุดตันที่รู้จักในชื่อ ‘hospital-associated clots’ (HAT) ซึ่งมากกว่า 60% ของผู้ป่วยเกิดช่วงรักษาตัวในโรงพยาบาล

โดยทั่วไปความเสี่ยงที่เพิ่มสูงขึ้นมีผลกระทบมาจากการเคลื่อนไหวที่ลดลงเนื่องจากผู้ป่วยต้องนอนติดเตียงในช่วงรักษาตัว การเคลื่อนไหวร่างกายที่ลดลงก่อให้เกิดการจับตัวของเลือดซึ่งทำให้เกิดลิ่มเลือดได้ง่ายนำไปสู่ภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน นอกจากนี้ผู้ที่มีประวัติความเจ็บป่วยเกี่ยวกับเส้นเลือดซึ่งอาจมาจากการผ่าตัดหรืออุบัติเหตุก็จะมีความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดดำอุดตันสูงขึ้น

ผู้ป่วยโรคมะเร็งคืออีกกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงในการเกิดปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตัน เนื่องมากจากการพักรักษาตัวในโรงพยาบาล การรักษาโรคมะเร็ง (การให้เคมีบำบัดบางประเภท) การผ่าตัดที่เกี่ยวโยงกับหลอดเลือด การเคลื่อนไหวที่น้อยลง และการใช้เครื่องมือทางการแพทย์ที่เกี่ยวกับหลอดเลือด อีกทั้งเซลล์มะเร็งยังมีส่วนทำให้เลือดข้นมากขึ้นซึ่งจะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือด

นพ.ชาตรี ชัยอดิศักดิ์โสภา อาจารย์และ ผู้เชี่ยวชาญด้านปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตัน จากคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า คนส่วนใหญ่ยังไม่ตระหนักถึงโรคนี้ โดยเมื่อปีที่แล้ว เราพบว่ามีเพียง 26 เปอร์เซ็นต์ของคนไทยที่ตระหนักถึงภาวะเส้นเลือดตีบลึก และมีเพียง 30 เปอร์เซ็นต์ที่รู้เกี่ยวกับโรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด

เราหวังจะเพิ่มความตระหนักนี้ โดยให้ความรู้บุคลากรทางการแพทย์ ผู้ป่วย และบุคคลทั่วไป จะช่วยให้สามารถสังเกตโรคนี้ได้ง่ายขึ้นและนำไปสู่การรักษาได้อย่างทันท่วงที ท้ายที่สุดเราจะสามารถบรรลุเป้าหมายระดับโลกของสมัชชาองค์การอนามัยโลกในการลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคไม่ติดต่อลง 25% ภายในปี 2568

อาการภาวะเส้นเลือดตีบลึก ที่พบเห็นได้ทั่วไปคือ อาการเจ็บบริเวณน่องและต้นขา อาการขาบวม ผื่นแดง สีผิวที่เปลี่ยนไป ส่วนโรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด ผู้ป่วยโดยทั่วไปจะมีอาการหายใจสั้น หายใจเร็ว การเจ็บปวดบริเวณหน้าอก (ซึ่งอาจรุนแรงขึ้นเมื่อหายใจลึก) หัวใจเต้นเร็ว อาการมึนหัว และเป็นลม

การป้องกันโรคหลอดเลือดดำอุดตันใน ผู้ป่วยติดเตียง โรงพยาบาลทั่วโลกควรมีระเบียบปฏิบัติคร่งครัดในการป้องกันโรค โดยระเบียบปฏิบัติอาจแตกต่างไปตามสถานพยาบาลในแต่ละพื้นที่ แต่สิ่งที่ทุกสถานพยาบาลพึงมีคือการระบุความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการรักษาตัวในโรงพยาบาล รวมถึงแนวทางในการป้องกันและการรักษาที่เหมาะสม เช่น การใช้เครื่องมืออัดอากาศเป็นระยะ การให้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เป็นต้น

ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับโรคหลอดเลือดดำอุดตัน ดูได้จาก www.worldthrombosis day.org