นักวิชาการม.สารคาม ชี้เขื่อนจีน-ลาว ทำน้ำโขงแห้ง กระทบระบบนิเวศน์ ปลาบึกส่อสูญพันธุ์
สถานการณ์แม่น้ำโขง ที่แห้งผิดวิสัยในฤดูฝน ทำให้ประชาชนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำ ได้รับผลกระทบอย่างหนัก โดย ดร.ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา (สาขาวิชาการพัฒนาชุมชน) คณะมนุษยศาสาตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับสถานการณ์แม่น้ำโขงแห้ง ไว้ว่า
น้ำโขงแห้ง สะเทือนทั้งอุษาคเนย์ สถานการณ์น้ำในแม่น้ำโขงที่ลดลงอย่างรวดเร็วจากการที่เขื่อนในจีนรวมถึงเขื่อนลาวสัญชาติไทยกักเก็บน้ำในขณะนี้ จะสร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อระบบนิเวศน์ลุ่มน้ำโขงและการเกษตรอย่างรุนแรง
ในแง่ของระบบนิเวศน์ นอกจากสร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อระบบนิเวศน์ของแม่น้ำโขงตลอดสายน้ำไปจนถึงสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขงที่เวียดนามที่จะเกิดน้ำเค็มหนุนเข้ามาแล้ว การที่น้ำโขงลดทำให้ส่งผลกระทบต่อการอพยพของปลาที่อพยพขึ้นไปยังตอนบนเพื่อวางไข่โดยเฉพาะบริเวณลำน้ำสาขาที่ก่อนไหลลงแม่น้ำโขงจะมีพื้นที่ชุ่มน้ำกระจัดกระจายและในฤดูฝนจะเกิดน้ำท่วมบริเวณที่เป็นปากแม่น้ำสาขาที่ไหลลงน้ำโขง
ไม่พลาดข่าวสำคัญ แค่กดเป็นเพื่อนกับ ไลน์@ข่าวสด ที่นี่
งานวิจัยจาวบ้านที่เชียงของพบว่า ปลาจะอพยพขึ้นไปวางไข่ตามลำน้ำสาขาเนื่องจากอุณหภูมิในลำน้ำสาขาจะอุ่นกว่าแม่น้ำโขง เหมาะแก่การวางไข่ของปลา เมื่อน้ำโขงลด ปรากฏการณ์น้ำท่วมบริเวณสองฝั่งแม่น้ำก็จะหายไป และปลาก็จะไม่มีที่วางไข่
สำหรับปลาบึกที่เป็นปลาน้ำจืดชนิดไม่มีเกล็ดที่ใหญ่ที่สุดในโลกจะได้รับผกระทบอย่างหนัก เนื่องจากวงจรชีวิตต้องขึ้นไปวางไข่ในแม่น้ำโขงแถบเชียงของ-เชียงแสน ซึ่งต้องอาศัยระบบนิเวศน์ที่เหมาะสมและมีระดับที่สูงและไหลปั่นป่วนเพื่อให้เกิดการผสมไข่กับน้ำเชื้อ
โดยถิ่นอาศัยและแหล่งวางไข่ยังถูกคุกคามด้วยเขื่อนกั้นแม่น้ำโขงจากจีนลงมาจนถึงหลวงพระบางและไซยะบุรี ทำให้ปลาบึก ถูกจัดให้เป็นปลาที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่งยวด
นอกจากนี้การที่ระดับน้ำในแม่น้ำโขงแห้งยังจะดึงน้ำจากแม่น้ำสาขาของแม่น้ำโขงลงไปด้วย และในภาคอีสานจะทำให้เกิดปัญหาดินและน้ำเค็มกระจายไปทั่ว
จากงานวิจัยไทบ้านลุ่มน้ำสงครามตอนล่าง พบว่าระดับน้ำในแม่น้ำสงครามกับแม่น้ำโขงสัมพันธ์กัน หากน้ำในแม่น้ำโขงลด น้ำในแม่น้ำสงครามจะลดลงด้วย และหากน้ำในลำน้ำสงครามลด ผลที่ตามมาก็คือ เกิดการระบาดของดินเค็มในลุ่มน้ำ เพราะใต้ดินเต็มไปด้วยเกลือ และน้ำจากใต้ดินที่มีความเค็มจะไหลลงแม่น้ำสงคราม และส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศน์แม่น้ำสงครามเนื่องจากน้ำมีเกลือเข้มข้นกว่าปกติ
นอกจากนั้น การทำเกษตรริมโขงซึ่งรวมถึงการทำนา ตามสองฝั่งและตามดอนหรือเกาะต่างๆ ในลำน้ำโขงตั้งแต่ไทยและลาว ลงไปจนถึงกัมพูชา และเวียดนาม จะได้รับผลกระทบตามมาด้วย สำหรับชาวบ้านในพื้นที่ดังกล่าว เกือบทั้งหมดจะทำนาโดยอาศัยชลประทานน้ำฝนและทำนาได้ในฤดูมรสุมที่น้ำในแม่น้ำโขงหนุนสูงขึ้น หากน้ำโขงไม่สูงพอ การทำนาก็เป็นไปไม่ได้ เนื่องจากน้ำจะไหลซึมลงใต้ดินและลงน้ำโขงหมด
ผมอยากเตือนว่าการสร้างเขื่อนและกักเก็บน้ำบนลำน้ำโขงจะสร้างหายนะอย่างใหญ่หลวงให้กับคนในอนุภูมิภาคนี้อย่างที่คาดคิดไม่ถึง