ปางแสดงยมกปาฏิหาริย์
คอลัมน์ คติ-สัญลักษณ์
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์
ยมก แปลว่า คู่ แฝด 2 ชั้น
ปาฏิหาริย์ แปลว่า สิ่งที่น่าอัศจรรย์ ความอัศจรรย์ กระทำในสิ่งที่ปกติทำไม่ได้ (อัศจรรย์ แปลว่า แปลกประหลาด หรือปรากฏการณ์อันเนื่องแต่บุญญาธิการของพระโพธิสัตว์และพระพุทธเจ้า)
ปาฏิหาริย์มี 3 ประการ คือ
1. อิทธิปาฏิหาริย์ หมายถึง ฤทธิ์เป็นอัศจรรย์หรือการแสดงฤทธิ์ที่พ้นวิสัยของสามัญมนุษย์
2. อาเทศนาปาฏิหาริย์ = การดักใจเป็นอัศจรรย์ หมายถึง การดักใจทายใจคนได้อย่างน่าอัศจรรย์
3. อนุสาสนีปาฏิหาริย์ = การสอนเป็นอัศจรรย์ หมายถึง คำสอนอันอาจจูงใจคนให้นิยมเชื่อถือไปตามได้อย่างน่าอัศจรรย์
ภาพจาก dek-d.com
พระพุทธรูปปางยมกปาฏิหาริย์ เป็นพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นจากพุทธประวัติบางตอน ระหว่างพระพุทธเจ้าเสด็จไปกรุงสาวัตถี แคว้นโกศล ได้แสดงปาฏิหาริย์เสด็จขึ้นไปจากลมในอากาศ แสดงปาฏิหาริย์ให้บังเกิดเป็นคู่ๆ โดยให้วิธีการให้มีท่อน้ำ ท่อไฟ พุ่งออกจากส่วนต่างๆ ของพระวรกายพร้อมกับมีสีสลับกัน 6 สี และได้ทรงเนรมิตพระสัมมาสัมพุทธเจ้าขึ้นอีกองค์หนึ่งขึ้นมา
ทรงตั้งคำถามกับพระพุทธเนรมิตนั้นแล้วแสดงคำตอบสลับกันไปมา จนทำให้พุทธบริษัทบรรลุโสดาบัน (คือการละสักกายทิฏฐิหรือความรู้ความเข้าใจของการไม่มีสาระในตัวตนของสัตว์ทั้งปวง)
เรื่องที่น่าสนใจก็คือ พระพุทธเจ้านั้นทรงห้ามภิกษุทำปาฏิหาริย์ เพราะปาฏิหาริย์ไม่ทำให้เกิดความเชื่อและศรัทธา อันเป็นสาระเป็นประโยชน์ของความเข้าใจในอริยสัจ หรือความจริงในเรื่องของทุกข์และการจะพ้นทุกข์ได้ เหตุใด จึงทรงทำปาฏิหาริย์นั้นเอง
กรณีดังกล่าวน่าจะเป็นการแต่งประวัติพระพุทธเจ้าเพื่อให้เข้าใจกันว่า ปาฏิหาริย์ที่เรียกว่าอิทธิปาฏิหาริย์นั้น พระพุทธเจ้าก็ทำได้และมีอยู่ แต่ภิกษุผู้มีหรือไม่มีอิทธิปาฏิหาริย์นี้ก็ไม่ควรทำ เพราะการกระทำอิทธิปาฏิหาริย์นั้น ไม่เกิดประโยชน์ในการสั่งสอนให้เกิดศรัทธา ความเชื่อ ความเข้าใจของชีวิต ทุกข์ การพ้นทุกข์
สิ่งที่ควรจะทำก็คือ การแสดงอนุสาสนีปาฏิหาริย์ที่ยกประเด็นการถามตอบในสาระสำคัญคือ ความรู้ความเข้าใจในเรื่องของทุกข์ หรือการพ้นไปจากทุกข์
ภาพหรือพระพุทธรูปปางปาฏิหาริย์ เป็นพระพุทธรูปที่ประดิษฐานอยู่ที่ระเบียงคดรอบพระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม เป็นการแสดงในลักษณะของการแสดงอนุสาสนีปาฏิหาริย์ คือการยกพระหัตถ์ขวาเสมอไหล่ (คล้ายกับการตั้งคำถาม) ในเรื่องอันเป็นสาระของพุทธศาสนา หรือเรื่องของทุกข์ เหตุแห่งทุกข์ การพ้นทุกข์ และวิธีทางแห่งการพ้นไปจากทุกข์
และพระหัตถ์ซ้ายวางบนพระเพลา คือการตอบคำถามนั้น
อ่านข่าว
