ระยอง – น้าชาติคะ ขอประวัติจังหวัดระยอง มีมาตั้งแต่สมัยโบราณหรือเปล่า
กมลวรรณ
ตอบ กมลวรรณ
คำตอบนำมาจากเว็บไซต์องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง ระบุว่า จากสภาพแวดล้อมและหลักฐานทางประวัติศาสตร์โบราณคดี ทำให้เชื่อได้ว่าเมืองระยองน่าจะได้ตั้งขึ้นมาแล้วในพุทธศตวรรษที่ 16 อันเป็นสมัยที่ขอมกำลังเรืองอำนาจในดินแดนสุวรรณภูมิ ครั้งนั้นขอมมีเมืองนครธมเป็นราชธานี ได้แผ่อำนาจเข้ามาครอบครองถึงอาณาจักรทวารวดี ดินแดนส่วนใหญ่ในภาคกลางของไทยในปัจจุบัน
โดยขอมได้ตั้งอุปราชปกครองดูแลดินแดนแถบนี้อยู่ที่เมืองลพบุรี ส่วนดินแดนภาคอื่นๆ เช่น ภาคตะวันออกเฉียงใต้สร้างเมืองจันทบูร (จันทบุรี) เป็นเมืองหน้าด่าน ขณะที่เมืองระยองซึ่งตั้งอยู่ใกล้ชิดมีเขตแดนติดต่อกับจันทบูร จึงเชื่อว่าระยองเป็นเมืองหนึ่งที่ขอมสร้างขึ้นแต่ครั้งนั้น คูเมืองแนวคันดินที่น่าจะเป็นเชิงเทินหรือกำแพงเมืองที่ปรากฏซากศิลาแลง ซากหินสลักรูปต่างๆ ที่พบที่บ้านดอน อำเภอเมือง และที่บ้านคลองยายล้ำ ตำบลบ้านค่าย เป็นหลักฐานถึงความเป็นเมืองเก่าสมัยลพบุรีของเมืองระยอง
ระยองมีชื่อปรากฏในอัยการตำแหน่งนายทหารหัวเมือง เมื่อปี พ.ศ.1998 ในรัชสมัยพระบรมไตรโลกนาถ และปรากฏชื่อเมืองระยองในพงศาวดารรัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชา มีความตอนหนึ่งว่า “พระยาละแวกแต่งพลมาลาดตระเวนทั้งทางบกและทางเรือหลายครั้ง และเสียชาวจันทบูร ชาวระยอง ชาวฉะเชิงเทรา ชาวนาเริ่งไปแก่ข้าศึกละแวกเป็นอันมาก”
ยังมีคำตอบที่นำมาจากรายการ “ขรรค์ชัย-สุจิตต์ ทอดน่อง ท่องเที่ยว” ตอน ระยอง โยงโลกกว้าง เส้นทางแห่งความสุข โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ คอลัมนิสต์เครือมติชน กล่าวว่า เมืองนี้ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างโดดๆ แต่เกี่ยวข้องกับเมืองที่อยู่เหนือขึ้นไป คือ เมืองพญาเร่ และเมืองพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ซึ่งเก่าแก่กว่า ที่นี่เป็นเหมือนสถานีการค้าให้เมืองเหล่านั้นซึ่งอยู่ลึกเข้าไปข้างใน
ระยองมีพัฒนาการเกิดขึ้นจากเมืองที่มีมาก่อนแล้วค้าขายทรัพยากรกับภายนอก ก่อตัวเป็นชุมชนการค้าชายฝั่งตั้งแต่ราว 2,000 ปีมาแล้ว คนดั้งเดิมมีทั้งกลุ่มชอง ซึ่งพูดภาษาตระกูลมอญ-เขมร และกลุ่มมลายู ซึ่งเปลี่ยนมาพูดภาษาไทยในภายหลัง เพราะเป็นภาษากลางทางการค้าของภูมิภาค แล้วกลายเป็นคนไทยในที่สุด
ชุมชนเก่าสุดของระยองเท่าที่พบหลักฐานคือยุคก่อนอยุธยา แล้วพัฒนามาเรื่อยๆ จนมีชุมชนหนาแน่นบริเวณบ้านค่าย มีร่องรอยคูน้ำคันดิน ความเป็นเมืองระยองที่เก่าสุดคือชุมชนวัดบ้านค่ายแล้วค่อยๆ ขยับขยายไปหาปากน้ำออกทะเล กลายเป็นเมืองใหญ่ ประกอบด้วยชุมชนคนจีนซึ่งพัฒนาขึ้นมาหลัง พ.ศ.1700
เพราะจีนเอาสำเภาออกมาค้าขายใหญ่โตแล้วมาหนุนสุพรรณภูมิ สุพรรณบุรียึดละโว้ออกจากเขมรเพื่อเป็นกรุงศรีอยุธยา ครั้นเข้าสู่สมัยอยุธยามีหลักฐานโดดเด่นและงดงามยิ่ง นั่นคืออุโบสถวัดบ้านเก่า
ชื่อ “ระยอง” เป็นชื่อดั้งเดิม มาจากภาษาชองของกลุ่มชาติพันธุ์ที่พูดภาษาตระกูลมอญ-เขมร แปลว่า ต้นประดู่
สำหรับเส้นทางเดินทัพของพระเจ้าตากที่ทรงผ่านระยอง สุจิตต์กล่าวว่า ตัดสินใจมาทางตะวันออกก็เพราะไปที่อื่นแล้วมีพม่า ทรงเป็นพ่อค้า เลยรู้จักเส้นทางนี้ ซึ่งเป็นเมืองค้าขายทางทะเล
