เมื่อแรกไทย ทำนา-ปลูกข้าว
สงสารชาวนาราคาข้าวตก อยากทราบเมืองไทยเราปลูกข้าวกันมาตั้งแต่เมื่อไหร่
วัลยา
ตอบ วัลยา
คำตอบสรุปจากบทความ “พบการทำนา-ปลูกข้าวในไทยตั้งแต่ 5,500 กว่าปีก่อน” เผยแพร่ในเว็บไซต์ www.silpa-mag.com ซึ่งเก็บความจากหนังสือ “ข้าว : จากหลักฐานโบราณคดีในไทย” ข้าวไพร่- ข้าวเจ้า ของชาวสยาม โดย ศ.ชิน อยู่ดี ว่า
เมื่อ พ.ศ. 2509 ขณะที่คณะสำรวจโบราณคดีกรมศิลปากร และมหาวิทยาลัยฮาวาย กำลังขุดค้นอยู่ที่โนนนกทา ตำบลบ้านโคก อำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น เมื่อขุดลงไปในระดับ 215 ซ.ม. ก็พบหลักฐานโบราณคดีที่สำคัญที่สุดชิ้นหนึ่ง หลักฐาน ดังกล่าวได้แก่เศษเครื่องปั้นดินเผาขนาดประมาณ 1 ตารางนิ้วฟุต มีรอยแกลบข้าวติดอยู่ เศษเครื่องปั้นดินเผานี้อยู่ใต้หลุมศพซึ่งหาอายุโดยตรวจคาร์บอน 14 ได้อย่างน้อยที่ 3,500 ปีก่อน คริสต์ศักราช
แกลบของเมล็ดข้าวดังกล่าวเป็นข้าวที่มีคนปลูกขึ้น มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Oryza sativa ข้าวพวกนี้แยกออกเป็น 2 เผ่าใหญ่ คือ 1. อินดิคา (Indica) เป็นข้าวขึ้นในแถบร้อน ต้นมักจะสูง ฟางอ่อน เมล็ดยาว เป็นข้าวที่ปลูกกันในประเทศไทย ประเทศใกล้เคียงและทั่วไปในแถบร้อน และ 2. จาปอนิคา (Japonica) ปลูกกันในประเทศญี่ปุ่น เกาหลี บางส่วนของไต้หวัน ประเทศจีน และทางตะวันออกของสหรัฐอเมริกา เมล็ดป้อม ต้นเตี้ย ฟางแข็ง เมื่อหุงต้มเมล็ดจะไม่ร่วนมักติดกัน ค่อนข้างแข็ง เผ่าจาปอนิคานี้ได้เปลี่ยนแปลงไปจากเผ่าอินดิคา
ข้าวที่พบที่โนนนกทา ขอนแก่นนั้นน่าจะเป็นเผ่าอินดิคา ตามหลักฐานทางโบราณคดีที่พบ แสดงว่าในประเทศไทยมีการทำนาปลูกข้าวนับถึงปัจจุบันก็ประมาณ 5,500 กว่าปีมาแล้ว ก่อนที่จะมีการปลูกข้าวที่จีนหรืออินเดียราว 1,000 ปี
ผลของการขุดค้นที่โนนนกทาสนับสนุนสมมติฐานที่ว่า ข้าวเริ่มปลูกในทวีปเอเชียอาคเนย์ ในสมัยหินใหม่ข้าวจากเอเชียอาคเนย์ก็แพร่ขึ้นไปที่อินเดีย จีน ญี่ปุ่น และเกาหลี การทำนาคงจะทำติดต่อกันมาจนถึงสมัยปัจจุบัน เพราะได้หลักฐานแกลบข้าวอยู่ในอิฐสมัยทวารวดีและสมัยต่อๆ มา
สรุปแล้วมีการทำนาในประเทศไทยมาแล้วกว่า 5,000 ปี ในสมัยทวารวดี (พุทธศตวรรษที่ 11-16) มีการปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมและเมล็ดใหญ่, ในสมัยศรีวิชัย (พุทธศตวรรษที่ 13-18) ที่ภาคใต้มีการปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมและข้าวเจ้า, ในสมัยลพบุรี (พุทธศตวรรษที่ 16-19) ที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีการปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมและเมล็ดใหญ่กับข้าวเจ้า ที่ภาคกลางนิยมปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมมาก และปลูกข้าวเจ้ามากขึ้น, ในสมัยเชียงแสน (พุทธศตวรรษที่ 17-25) ปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมและเมล็ดยาวกับข้าวเจ้า ซึ่งมีจำนวนน้อยกว่าข้าวเหนียว
ในสมัยสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 19-20) ปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมมาก ข้าวเหนียวเมล็ดยาวมีบ้าง เริ่มปลูกข้าวเจ้า มากขึ้น, ในสมัยอยุธยา (พ.ศ. 1893-2310) ตอนต้น ปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อม ข้าวเหนียวเมล็ดยาวมีบ้าง เริ่มปลูกข้าวเจ้ามากขึ้น, ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 20-23 ปลูกข้าวเหนียวเมล็ดป้อมบ้าง ข้าวเหนียวเมล็ดดยาวเกือบสูญพันธ์ุ แต่ข้าวเจ้านิยมปลูกมากขึ้นหลายเท่า
