พระสมเด็จวัดระฆังฯ – สวัสดีครับ ท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน วันนี้เรามาคุยกันถึงพระสมเด็จวัดระฆังฯ พิมพ์ทรงเจดีย์กัน ซึ่งพระพิมพ์ทรงเจดีย์ของวัดระฆังฯ ก็มีแม่พิมพ์อยู่หลายแม่พิมพ์ แต่แม่พิมพ์ที่เราพบเห็นกันอยู่บ่อยๆ หรือเห็นมากกว่าแม่พิมพ์อื่นๆ ก็คือแม่พิมพ์ที่นำมาพูดคุยกันในวันนี้ และเป็นการพูดคุยถึงร่องรอยการผลิตที่เป็นแบบมาตรฐานมีมูลค่ารองรับนะครับ
ตามรูปพระองค์ที่ 1 เป็นพระสมเด็จวัดระฆังฯ พิมพ์ทรงเจดีย์แม่พิมพ์ที่มีเกศขยักเป็นตุ่มอยู่ด้านหนึ่ง ซึ่งพระองค์นี้เป็นที่ยอมรับกันในสังคมว่าเป็นองค์ที่มีความสวยงามมากและติดแม่พิมพ์สมบูรณ์มาก นอกจากนี้องค์พระไม่ได้สึกหรออะไรเลย จึงทำให้เห็นศิลปะแม่พิมพ์ได้ครบถ้วน ถือเป็นองค์ที่ใช้ศึกษาแม่พิมพ์ได้เป็นอย่างดี พระองค์นี้แต่เดิมเป็นพระที่ถูกลงรักไว้หนามาก ต่อมาเมื่อมีการเปลี่ยนมือ จึงถูกนำมาให้ช่างลอกรักออก โดยการลอกรักแบบชั้นครูจึงทำให้มองเห็นรายละเอียดแม่พิมพ์ได้อย่างชัดเจนเกือบทุกส่วนสัด
เรามาดูที่องค์พระกันครับ เท่าที่เห็นตามรูป เราจะมองดูเหมือนกับว่าองค์พระจะเล็กกว่าอีกองค์หนึ่งที่ผมนำมาลงเปรียบเทียบกัน แต่ความจริงแล้วองค์พระทั้ง 2 องค์มีขนาดเท่ากัน และเป็นพระที่ออกมาจากแม่พิมพ์เดียวกัน ทำไมจึงมองดูเหมือนกับว่าองค์พระองค์หนึ่งจะเล็กกว่า ความจริงคือ พระองค์ที่ 1 เป็นพระที่สมบูรณ์ไม่ได้สึกหรออะไรเลย องค์พระเมื่อยังไม่สึกลงไป ตาเราจะเห็นส่วนที่สูงที่สุดขององค์พระ ซึ่งจะมีรูปทรงที่ค่อยๆ เรียวสูงขึ้นมาจากด้านล่าง ส่วนบนก็จะค่อยๆ เล็กลงมากว่าส่วนที่ต่ำลงไป เมื่อมองจากรูปถ่ายซึ่งเขาจะถ่ายเป็นมุมตั้งฉากจากด้านบน จึงทำให้รู้สึกเหมือนกับว่าองค์เล็กกว่า แต่ความจริงจะมีขนาดเท่าๆ กัน และเป็นแม่พิมพ์ตัวเดียวกัน
ครับ ทีนี้เรามาดูร่องรอยการผลิตกันว่าเขาดูกันอย่างไร การเริ่มศึกษาพระเครื่องก็ควรจะศึกษาร่องรอยการผลิตจากแม่พิมพ์ก่อนเป็นอันดับแรก เวลาเราจะศึกษาแม่พิมพ์ก็หัดแบ่งองค์พระเป็น 2 ฝั่ง โดยแบ่งด้านซ้ายกับด้านขวา ลากเส้นจากบนตรงพระเกศผ่ากลางลงมาด้านล่าง วิธีนี้สามารถศึกษาด้วยตัวเองได้ แต่ต้องศึกษาจากพระแท้ตามมาตรฐานมูลค่ารองรับเท่านั้นนะครับ
หลังจากนั้นเราก็พิจารณาดูว่าด้านซ้ายกับด้านขวานั้นมีอะไรบ้างที่ไม่เหมือนกัน ไล่จากบนลงล่างไป เอาแบบคร่าวๆ นะครับ ดูที่ พระเกศ เราก็จะเห็นได้ว่าเกศด้านซ้ายมือเรานั้นจะเป็นเส้นตรงเรียบๆ ลงมาหาเศียร ส่วนที่ด้านขวามือเราจะมีขยักตรงกลางพระเกศป่องออกมานิดนึง แล้วลองดูเปรียบเทียบกับอีกองค์ก็จะเห็นเป็นเหมือนกัน ข้อนี้เป็นเอกลักษณ์ของแม่พิมพ์ครับ ถ้าเป็นแม่พิมพ์ตัวเดียวกันจะมีทุกองค์และจะมีความลับซ่อนอยู่ ถ้าได้ดูจากพระองค์จริงจึงจะเห็นครับ ใบหน้าหรือวงพระพักตร์ จะดูป้อมคางป้านกว่าพระพิมพ์ใหญ่ สังเกตดูดีๆ จะเห็นเนินหูรางๆ เลื่อนลงมาที่หน้าอก
ถ้าพระพิมพ์ทรงเจดีย์ที่ยังไม่สึกหรออะไรก็จะเห็นว่ามีเส้นสังฆาฏิ และชายจีวรสะบัดเข้าที่ใต้รักแร้ ในองค์ที่ติดชัดๆ แบบองค์ที่ 1 ส่วนองค์ที่ 2 จะมองไม่เห็นเนื่องจากองค์พระในส่วนนี้สึกลงไปแล้ว แต่ในส่วนที่ลึกลงไปก็ยังคงจะเห็นรายละเอียดอยู่ ในส่วนที่ลึกที่สุดก็จะยังเห็นร่องรอยของแม่พิมพ์ได้เพราะยังสึกลงไปไม่ถึง ในซอกแขนของพระแม่พิมพ์นี้ในส่วนที่ลึกที่สุดมีความลับซ่อนอยู่ และจะมีทุกองค์ เพียงแต่เขายังไม่เปิดเผยกันง่ายๆ เพราะพวกมือผีรอจะทำปลอมอยู่ครับ แต่ถ้าทำก็ไม่เหมือนหรอกครับ เพราะเป็นการจงใจทำขึ้นใหม่ ไม่ได้เกิดจากแม่พิมพ์อันเดิม
เอาล่ะมาดูที่ซอกแขนกัน ซอกแขนซ้ายและขวาสังเกตดูดีๆ จะมีรูปทรงไม่เหมือนกัน ต้องจดจำให้ดี ต่อมาก็ดูที่หน้าตักจะสังเกตเห็นว่าในองค์พระที่ติดแม่พิมพ์ชัดๆ และยังไม่สึกลงไปจะเห็นรายละเอียดของหน้าตัก เห็นขาขวาทับขาซ้ายชัดเจน มาดูองค์ที่ 2 หน้าตักจะไม่เห็นรายละเอียดของการวางซ้อนขา แต่ร่องรอยของขอบหน้าตักก็จะมีเส้นสายที่เหมือนกัน เส้นสายรอบหน้าตักจะโค้งเว้าขยักรูปทรงเดียวกันทั้ง 2 องค์ ฐานชั้นบนสุดด้านซ้ายขวาหัวฐานทั้ง 2 ด้านจะไม่เหมือนกัน
มาดูเปรียบเทียบกับอีกองค์ก็จะเห็นว่ามีรูปทรงเหมือนกันทั้ง 2 องค์ ฐานชั้นกลาง ให้ดูเปรียบเทียบซ้าย-ขวา แล้วมาดูกับอีกองค์ก็จะเป็นเหมือนกันไม่ผิดเพี้ยน ฐานชั้นล่าง หัวฐานทั้ง 2 ด้านเหมือนกันไหม แล้วดูเปรียบเทียบกับอีกองค์ก็จะเห็นว่า พระทั้ง 2 องค์มีลักษณะเหมือนกันทุกอย่าง ส่วนองค์ที่ 2 ที่ฐานชั้นล่างจะเห็นเป็นเส้นซ้อนนั้น เป็นการเขยื้อนจากการเอาออกจากแม่พิมพ์ ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะองค์ ไม่เกี่ยวกับแม่พิมพ์ ซึ่งจะไม่มีให้เห็นในองค์อื่น กลับมาดูที่พระองค์ที่ 1 ดูที่เส้นซุ้มด้านซ้ายมือเรา ก็จะเห็นว่าเส้นซุ้มด้านซ้ายมือเราจะแป้วลงไป ก็เป็นเอกลักษณ์เฉพาะองค์เช่นกัน ไม่ได้เป็นแบบนี้ทุกองค์และเป็นเฉพาะองค์เท่านั้น การศึกษาสังเกตร่องรอยการผลิตของแม่พิมพ์นั้นต้องดูเปรียบเทียบกันหลายๆ องค์ในแม่พิมพ์ตัวเดียวกัน มีอะไรที่เหมือนกันบ้างในทุกองค์ อันนี้แหละเป็น
เอกลักษณ์ของแม่พิมพ์ ที่เราควรศึกษาจดจำ และเป็นข้อพิสูจน์ว่าเป็นพระที่ออกมาจากแม่พิมพ์อันเดียวกันไหม รายละเอียดต่างๆ สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ด้วยตัวเอง แต่ที่สำคัญที่สุดจะต้องหาแม่แบบองค์พระที่ของแท้ตามมาตรฐานสังคมที่มีมูลค่ารองรับมาศึกษาเปรียบเทียบกัน ก็จะรู้ได้ไม่ยาก ยิ่งมีผู้ให้คำปรึกษาด้วยก็จะรู้จริงได้เร็วขึ้น ทุกอย่างมีเหตุผลอธิบายทั้งสิ้น เพียงแต่ต้องค่อยๆ ศึกษา และถ้ามีผู้ให้คำปรึกษาก็จะเข้าใจได้ไม่ยากครับ
ก็พูดคุยกันได้เพียงคร่าวๆ นะครับ เพราะเนื้อที่หน้ากระดาษคงไม่พอ รูปถ่ายก็อาจจะเล็กไปหน่อย ก็ลองหารูปเปรียบเทียบดูนะครับ ดูหลายๆ องค์ในแม่พิมพ์เดียวกันยิ่งดีครับ จะหาเหตุผลได้เองครับ ในส่วนของด้านข้างด้านหลัง และเนื้อหาของพระก็ยังมีอีกมากที่จะเป็นร่องรอยการผลิตที่สามารถเป็นเหตุผลประกอบในการพิจารณาแบบมาตรฐานมีมูลค่ารองรับครับ
วันนี้ผมได้นำรูปพระสมเด็จวัดระฆังฯ พิมพ์ทรงเจดีย์ แม่พิมพ์เดียวกัน ซึ่งพระทั้ง 2 องค์นี้เป็นพระที่มีมาตรฐานมูลค่ารองสูงมากทั้ง 2 องค์ มาให้ชมเปรียบเทียบกันเพื่อศึกษาร่องรอยการผลิต ลองศึกษาดูนะครับ
