น้าชาติ เปลี่ยนชื่อจากสยามเป็นไทย อยากรู้ สยาม ที่ใช้มาหลายร้อยปี แปลว่าอะไร

กรุง

ตอบ กรุง

คำตอบนำมาจากบทความ “สยาม เป็นชื่อที่พวกกัมพูชาใช้หมายถึงคนป่า” เผยแพร่ทางเว็บไซต์นิตยสารวัฒนธรรม ดังนี้

หนังสือประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เล่ม 1 โดย ดี.จี.อี. ฮอลล์ นักประวัติศาสตร์ชาวอังกฤษ ผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ระบุว่า “จีนเรียกอาณาจักรสุโขทัยว่า ‘เสียน’ ส่วนคำว่า ‘สยาม’ เป็นชื่อที่พวกกัมพูชาใช้หมายถึง ‘คนป่า’ จากแถบกลางของแม่น้ำ (เจ้าพระยา) ซึ่งมีรูปแกะสลักอยู่ที่ระเบียงด้านใต้ของนครวัด

หลักฐานการใช้คำนี้ที่เก่าแก่ที่สุดขณะนี้ก็พบในจารึกของชาวจามในคริสต์ศตวรรษที่ 11 เอ่ยถึงชาวสยามในรายชื่อเชลยศึก ชื่อนี้ดูเหมือนจะแผลงมาจากคำ ‘ชาน’ ซึ่งชาวพม่าใช้เรียกบรรดารัฐชาวเขาทางเหนือที่เรียงรายกันจากเหนือลงมาใต้จากรัฐโมกองและโมนยิน ไม่มีผู้ใดทราบว่าคำว่า ‘สยาม’ มีความหมายทางนิรุกติศาสตร์ว่าอย่างไร หลังจากการตั้งอาณาจักรอยุธยาขึ้นใน ค.ศ. 1350 ดินแดนที่อยู่ภายใต้การปกครองของกษัตริย์แห่งอาณาจักรนี้ก็ได้ชื่อว่า สยาม ชาวยุโรปก็มักเรียกตัวเมืองอยุธยาว่า ‘นครแห่งสยาม’”

ขณะที่ จิตร ภูมิศักดิ์ อธิบายไว้ในหนังสือ “ความเป็นมาของคำสยาม, ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ” โดยตั้งสมมติฐานถึงของความหมายดั้งเดิมของคำอันเป็นที่มาของคำ “สยาม” ว่า น่าจะหมายถึงดินแดนลุ่มแม่น้ำ หรือเกี่ยวกับน้ำ ซึ่งสอดคล้องกับสภาพชีวิตของสังคมกสิกรรมในที่ราบลุ่มของชนชาติไต

พร้อมกันนี้ จิตร กล่าวย้ำว่า การหาความหมายที่มาของคำสยาม ไม่ควรไปเสาะหาคำที่คล้ายคลึงในภาษาอื่นๆ โดยละเลยการพิจารณาพัฒนาการของชีวิตทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของคนไต และไม่จำเป็นต้องเลือกหา “แต่คำที่มีความหมายที่ดีวิเศษด้านเดียวเสมอไป” เพราะ “เราจะไม่ได้ความจริงที่ปรากฏขึ้นภายในวิถีทางพัฒนาแห่งประวัติศาสตร์สังคมเลย”

ทางด้าน รศ.ดร.ศานติ ภักดีคำ ผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์กัมพูชา ระบุว่า คำว่า “เสียม” ปรากฏหลักฐานการอ้างถึงในภาษาเขมรที่เก่าแก่ที่สุดในศิลาจารึกอังกอร์โบเร็ย K. 557 และ 600 ซึ่งจารึกขึ้นเมื่อ พ.ศ.1154, ศิลาจารึกตาแก้ว K. 79 ของพระเจ้าภว วรมันที่ 2 ตรงกับ พ.ศ.1182 แต่เขียนตามอักขรวิธีของภาษาเขมรสมัยก่อนพระนครว่า “สฺยำ” และจารึกสมัยก่อนพระนคร รวมถึงจารึกสมัยพระนคร เช่นในจารึกที่ระเบียงปราสาทนครวัด ที่มีข้อความว่า “เนะ สฺยำกุก” แปลว่า “นี่สฺยำกุก (เสียมกุก?)”

รศ.ดร.ศานติ กล่าวว่า จิตร ภูมิศักดิ์ สันนิษฐานว่า คำว่า “สฺยำ” ในจารึกเขมรโบราณเหล่านี้เป็นชื่อชนชาติ หมายถึง “คนไทย” ตามขนบที่ในจารึกเขมรโบราณนิยมเอาชื่อชนชาติมาตั้งเป็นชื่อ แม้กระนั้นนักวิชาการทั้งชาวเขมรและชาวต่างประเทศยังไม่สามารถอธิบายความหมายของคำว่า “สฺยำ” นี้ได้อย่างชัดเจนมากนัก

พจนานุกรมเขมรโบราณ-ฝรั่งเศส-อังกฤษ ของ สาวรส เพา อธิบายความหมายของคำว่า “สฺยำ” ไว้ว่า “ผิวคล้ำ, คำดูถูกสำหรับชาวต่างประเทศ, คนป่า” นอกจากนี้ยังอธิบายว่าคำนี้ในภาษาเขมรปัจจุบันใช้ว่า “เสียม” หมายถึง “ไทย หรือ สยาม”

หลักฐานของกัมพูชาสมัยหลังพระนคร ซึ่งตรงกับสมัยกรุงศรีอยุธยา คำว่า “เสียม” ซึ่งเปลี่ยนจากอักขรวิธีเขมรโบราณ “สฺยำ” มีความหมายหมายถึง “คนไทย” อย่างชัดเจน

ติดตามข่าวสด

ข่าวเด่นประจำวัน