งานประเพณีไหลเรือไฟ จ.นครพนม เป็นงานประเพณีที่ยิ่งใหญ่และมีชื่อเสียงระดับประเทศ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) บรรจุอยู่ในปฏิทินท่องเที่ยว
ถือเป็นประเพณีที่จัดสืบทอดมาแต่โบราณ เชื่อว่าเป็นการบูชารอยพระพุทธบาท บวงสรวงพระธาตุจุฬามณี รำลึกถึงพระคุณของ พระคงคา เอาไฟเผาความทุกข์ไปกับแม่น้ำ และการบูชาพระพุทธเจ้า
ไหลเรือไฟ ล่องเรือไฟ ลอยเรือไฟ หรือ ปล่อยเรือไฟ (เฮือไฟ) หมายถึงเรือที่ทำด้วยกาบกล้วย ไม้ไผ่ หรือวัสดุที่ลอยน้ำมีโครงสร้างรูปต่างๆ ตามต้องการ เมื่อจุดไฟใส่โครงสร้าง เปลวไฟจะลุกเป็นรูปร่างตามโครงสร้างนั้น
สมัยก่อนนิยมใช้ขี้ไต้ หรือชาวบ้านเรียก กระบอง เป็นตะเกียง ประดับด้วยดอกไม้ธูปเทียน ขี้ผึ้ง จนพัฒนามาเป็นกระป๋องกาแฟมีไส้ชุบน้ำมันเป็นเชื้อไฟเนื่องจากทนความร้อน ใส่น้ำมันโซลาในกระป๋องไม่ดับมอดง่าย ก่อนจุดไฟให้ลุกโชติช่วง ปล่อยไหลไปตามน้ำสว่างไสว
การทำเรือไฟในปัจจุบัน วิวัฒนาการจากโครงสร้างไม้ไผ่ มาเป็นโครงสร้างเหล็ก โดยใช้ไม้ไผ่ลำใหญ่ราว 200-300 ลำ ผูกโยงเป็นแพขนาดใหญ่ มีถังน้ำพลาสติก 50-100 ถังผูกมัดคล้ายทุ่นลอยน้ำ
รูปทรงเรือไฟ จะมีรูปร่างแต่ละลำแตกต่างกันตามความคิด ความสร้างสรรค์ตามความเชื่อของศิลปินเรือไฟ อาทิ รูปเรือสุพรรณหงส์ เรือรูปสิงห์ รูปพญานาค รูปม้าเทียมราชรถ รูปพญาครุฑ รูปแม่ย่านาง เป็นต้น
เรือไฟแต่ละลำมีความยาว 50-100 เมตร สูงเท่าตึก 5-7 ชั้น มีองค์ประกอบ เช่น รูปพระธาตุพนม 7 พระธาตุประจำวันเกิด พญานาค ปลาแม่น้ำโขง พระพุทธเจ้าตรัสรู้ พระบรมสาทิสลักษณ์ ตามแต่ที่ศิลปินเรือไฟจะจินตนาการออกแบบให้เข้ากับยุคสมัยในปัจจุบัน
นายวันชัย จันทร์พร ผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม เปิดเผยว่า ปีนี้จังหวัดนครพนม ร่วมกับ ททท. กำหนดจัดงานขึ้นระหว่างวันที่ 20-30 ต.ค.2566 รวม 11 วัน 11 คืน บริเวณริมฝั่งแม่น้ำโขง หน้าจวนผู้ว่าฯ นครพนม ถึงหน้าวัดกลาง ระยะทางยาวกว่า 2 กิโลเมตรมีการไหลเรือไฟโชว์คืนละ 1-2 ลำ ปล่อยกระทงสาย หรือ ไข่พญานาค คืนละ 25,000 ดวง การแสดงซุ้มวิถีชีวิตคนทำเรือไฟ 12 อำเภอ มหกรรมสินค้าโอท็อป คาราวานสินค้า มหกรรมคอนเสิร์ตศิลปินชื่อดัง และเวทีการแสดงวัฒนธรรมพื้นเมือง
ไฮไลต์ของงานคืนวันออกพรรษา 15 ค่ำ เดือน 11 ตรงกับวันที่ 29 ต.ค.66 มหกรรมไหลเรือไฟจาก 12 อำเภอที่ยิ่งใหญ่ ไหลออกไปสู่กลางลำแม่น้ำโขง กระทบกับแสงจันทร์สาดส่องในคืนวันเพ็ญ อวดโฉมสายตา นักท่องเที่ยวนับแสนคน ที่แห่มาจับจองอัฒจันทร์เต็มริมเขื่อน แม่น้ำโขง
ภายในเรือไฟในระหว่างที่ลอยล่องออกสู่กลางแม่น้ำโขง มีการจุดพลุตะไล ไฟพะเนียง เพื่อประกวดชิงเงินรางวัลในประเภทสวยงาม และความคิดสร้างสรรค์
วันที่ 25-28 ต.ค. เทศบาลเมืองนครพนม ยังจัดแข่งเรือยาวในแม่น้ำโขงชิงถ้วยพระราชทาน ส่วนวันไหลเรือไฟ ช่วงเช้าจะมีสาวงามชน 8 เผ่ากว่า 200 ชีวิตรำบวงสรวงองค์พระธาตุพนม ช่วงบ่ายจะมีพิธีอัญเชิญ ไฟพระราชทานจุดเรือไฟ พิธีสงฆ์ และพิธีลอยเรือไฟโบราณ วันที่ 30 ต.ค. จะมีพิธีตักบาตรเทโวหน้าองค์พญาศรีสัตตนาคราช
งานประเพณีไหลเรือไฟ ถือเป็น งานบุญฮีต 12 ครอง 14 ที่สืบสาน อนุรักษ์งานบุญไม่ให้เลือนหาย จนกลายเป็นประเพณีที่มีนักท่องเที่ยวหลั่งไหล มาจากทั่วทุกสารทิศ
ชนะ วสุรักคะ
