คลองลัดโพธิ์ : รู้ไปโม้ด โดย น้าชาติ ประชาชื่น
คลองลัดโพธิ์ – เรียนถาม คลองลัดโพธิ์ อยู่ตรงไหนครับ
ลุงซุป
ตอบ ลุงซุป
คลองลัดโพธิ์ เป็นชื่อคลองเดิม ตั้งอยู่ที่ตำบลทรงคนอง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ในอดีตเป็นที่สัญจรทางเรือ เป็นแหล่งเพาะปลูกและระบายน้ำสู่ทะเลอ่าวไทย แต่เมื่อเวลาผ่านไปความเป็นเมืองพัฒนามากขึ้น แนวคลองจึงถูกถมเพื่อการพัฒนาสร้างที่อยู่อาศัย สร้างถนนต่างๆ รวมทั้งขาดการดูแลรักษา ทำให้จากเดิมที่คลองมีความกว้าง 5-10 เมตร ลดเหลือเพียง 1-2 เมตร กลายเป็นคลองตื้นเขินในที่สุด
พ.ศ. 2538 เกิดน้ำท่วมใหญ่ ในหลวงรัชกาลที่ 9 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเล็งเห็นว่า หากปล่อยไปแบบนี้น่าจะทำให้เกิดน้ำท่วมใหญ่ขึ้นอีกเรื่อยๆ มีรับสั่งให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องขุดลอกคูคลองให้มีความกว้าง 7 เมตร ยาว 80 เมตร เพื่อช่วยให้น้ำระบายออกสู่อ่าวไทยได้เร็วขึ้น ซึ่งแต่เดิมกว่าน้ำจะระบายออกสู่อ่าวไทยใช้เวลามากกว่า 5 ชั่วโมง แต่หลังจากที่มีการขุดลอกคลองลัดโพธิ์ ใช้เวลาในการระบายน้ำลงสู่อ่าวไทยเพียง 10 นาที
“โครงการคลองลัดโพธิ์อันเนื่องมาจากพระราชดำริ” เป็นการบริหารจัดการน้ำเพื่อแก้ปัญหาน้ำท่วมกรุงเทพมหานคร โดยยึดหลักการ “เบี่ยงน้ำ” คือ จากสภาพของแม่น้ำเจ้าพระยาเดิมที่มีลักษณะไหลวนคดเคี้ยวบริเวณรอบพื้นที่บริเวณบางกะเจ้าที่มีความยาวถึง 18 กิโลเมตร ทำให้การระบายน้ำที่ท่วมพื้นที่ชั้นในของกรุงเทพมหานครเป็นไปได้ช้า ไม่ทันเวลาน้ำทะเลหนุน
ในหลวงรัชกาลที่ 9 มีพระราชดำริให้พัฒนาใช้คลองลัดโพธิ์ ซึ่งเดิมมีความตื้นเขิน ความยาวราว 600 เมตร ให้ใช้ระบายน้ำที่หลากและน้ำที่ท่วมทางสองฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยาลงสู่ทะเลทันทีในช่วงก่อนที่น้ำทะเลหนุน และปิดคลองลัดโพธิ์เมื่อน้ำทะเลหนุน เพื่อหน่วงน้ำทะเลไม่ให้ขึ้นลัดเลาะไปตามแนวแม่น้ำเจ้าพระยาที่คดโค้งถึง 18 กิโลเมตรก่อน ซึ่งใช้เวลามากจนถึงเวลาน้ำลง ทำให้ไม่ขึ้นไปท่วมตัวเมือง ในปัจจุบันนี้มีการติดตั้งประตูระบายน้ำเพื่อใช้ควบคุมน้ำในเวลาที่น้ำทะเลหนุนก็ปิดประตูเพื่อป้องกันปัญหาน้ำล้นตลิ่ง และเมื่อเกิดน้ำท่วมขังก็สามารถเปิดประตูเพื่อระบายน้ำได้ทันท่วงที
อย่างไรก็ตาม คลองลัดโพธิ์ไม่ได้ทำหน้าที่เพียงเพื่อระบายน้ำออกจากพื้นที่กรุงเทพฯเท่านั้น แต่ยังได้ติดตั้งเครื่องผลิตกระแสไฟฟ้าเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าพลังงานสะอาด โดยกรมชลประทานร่วมมือกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ค้นคว้าและวิจัยกังหันไฟฟ้าพลังงานน้ำเพื่อพัฒนาเครื่องผลิตกระแสไฟฟ้าจากการระบายน้ำให้มากที่สุด และยังเป็นต้นแบบกังหันน้ำที่นำไปติดตั้งที่ประตูระบายน้ำทั่วประเทศด้วย เพราะพลังงานน้ำที่ว่านี้ถือเป็นพลังงานสะอาดและพลังงานทางเลือกที่ช่วยลดปัญหาโลกร้อนได้ทางหนึ่ง
พื้นที่คลองลัดโพธิ์ในปัจจุบัน นอกจากจะเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่ช่วยป้องกันน้ำท่วมแล้ว ละแวกคลองลัดโพธิ์ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจแห่งหนึ่งในย่านพระประแดง มีการจัดทำสวนสาธารณะ “สวนสุขภาพลัดโพธิ์” ซึ่งในบริเวณเดียวกันก็เป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์โครงการวงแหวนอุตสาหกรรมที่ทุกคนเข้าไปเรียนรู้เกี่ยวกับโครงการในพระราชดำริแห่งนี้ได้ รวมทั้งพื้นที่แห่งนี้
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินทางชลมารคไปทรงเปิดประตูระบายน้ำคลองลัดโพธิ์ และทรงเปิดสะพานภูมิพล 1 ภูมิพล 2 ในวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553
