พระปฐมบรมราชโองการ 10 รัชกาล

คอลันม์ รู้ไปโม้ด

โดย…น้าชาติ ประชาชื่น

พระปฐมบรมราชโองการ 10 รัชกาล – ไม่ทราบว่า พระปฐมบรมราชโองการมีมาในทุกรัชกาลหรือไม่ หาอ่านได้ไหม

ศรีสงวน

ตอบ ศรีสงวน

อ้างอิงหนังสือ “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” กระทรวงวัฒนธรรม จัดพิมพ์เว็บไซต์ www.silpa-mag.com รวบรวมพระปฐมบรมราชโองการพระมหากษัตริย์ในสมัยรัตนโกสินทร์ ดังนี้

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พ.ศ.2328

“พรรณพฤกษ ชลธี แลสิ่งของในแผ่นดินทั่วเขตพระนคร ซึ่งหาผู้หวงแหนมิได้นั้น ตามแต่สมณชีพราหมณาจารย์ราษฎรปรารถนาเถิด”

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย วันที่ 17 กันยายน พ.ศ.2352

“แต่บรรดาพฤกษาและแม่น้ำใหญ่ น้อย และสิ่งของทั้งปวง ซึ่งมีในแผ่นดินทั่วขอบเขตแดนพระนคร ซึ่งหาเจ้าของหวงแหนมิได้ ให้พระราชทานแก่สมณะพราหมณ อาณาประชาราษฎร์ทั้งปวง ตามแต่ปรารถนาเถิด”

พระราชโองการปฏิสันถาร พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ.2367

“เจ้าพระยา และพระยา ของซึ่งถวายทั้งนี้ จงจัดแจงบำรุงไว้ให้ดี จะได้รักษาแผ่นดิน”

(ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ไม่พบหลักฐานพระปฐมบรมราชโองการหลังจากพิธีถวายสิริราชสมบัติ และเครื่องสิริราชกกุธภัณฑ์ที่พระที่นั่งภัทรบิฐ พบแต่ “พระราชโองการปฏิสันถาร” ในการเสด็จออกมหาสมาคม ซึ่งโปรดให้พระบรมวงศานุวงศ์และขุนนางทั้งฝ่ายทหารและพลเรือนเข้าเฝ้าฯ เพื่อรับการถวายราชสมบัติ

จากนั้นจึงมีพระราชโองการตรัสปฏิสันถารกับเจ้าพระยาและพระยาทั้งปวง ซึ่งมีเนื้อความเดียวกันทุกรัชกาล ต่อมาภายหลัง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ยกเลิกพิธีส่วนนี้ มีแต่เพียงการถวายพระพรชัยมงคลจากขุนนางฝ่ายหน้าและเข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายในเท่านั้น)

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ.2394

“พรรณพฤกษ ชลธี แลสิ่งของในแผ่นดินทั่วเขตพระนคร ซึ่งหาผู้หวงแหนมิได้นั้น ตามแต่สมณชีพราหมณาจารย์ราษฎรจะปรารถนาเถิด”

พระปฐมบรมราชโองการ (ครั้งแรก) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ.2411

“แต่บรรดาที่ไม่มีเจ้าของ ผลไม้ทั้งน้ำในห้วยละหารตรท่าก็ดี ตามแต่สมณพราหมณาจารยอาณาประชาราษฎรจะมาแต่จตุระทิศต่างๆ ตามแต่จะปรารถนา”

พระปฐมบรมราชโองการ (ครั้งหลัง) วันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ.2416 คำภาษามคธ

“อิทานาหํ สพฺเพสํ อนุมติยา ราชา มุทฺธาวสิตฺโต สฺยาเมสุ อิสฺสราธิปจฺจํ รชฺชํ กาเรมิธ ธมฺมิกราชปเวณิยา อนุชานามิ ยนฺติ สฺยามวิชิเต อปรปริคฺคหิตํ ติณกฏฺโจทกํ สมณพฺราหฺมณาทโย สพฺเพสฺยามรฏฺฐิกา ยถาสุขํ ปริภุญฺชนฺตุฯ”

คำแปล “ครั้งนี้ท่านทั้งปวงพร้อมใจกัน ยอมให้เราเปนเจ้าครองราชสมบัติได้รับมุรธาภิเษกเปนใหญ่ในสยามราษฎร์วราณาจักรนี้แล้ว เราอนุญาตยอมให้ โดยธรรมิกราชประเพณี พรรณพฤกษชลธีในสยามราษฎร์วราณาจักรนี้ ซึ่งไม่มีเจ้าของหวงแหนนั้น ตามแต่สมณพราหมณาจารย์ประชาราษฎรทั้งปวงจะปรารถนาใช้สอยเทอญฯ”

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ.2453 คำภาษามคธ

“อิทานาหํ พฺราหฺมณา ราชภารํ วหนฺโต พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรมิ ตุมฺหากํ สปริคฺคหิตานํ อุปริ ราชกํ อาณํ ปสาเรตฺวา นาโถ หุตฺวา ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตี สํวิทหามิ วิสฺสฎฺฐา หุตฺวา ยถาสุขํ วิหรถฯ”

คำแปล “ดูกรพราหมณ์ บัดนี้เราทรงราชภาระครองแผ่นดินโดยธรรมสม่ำเสมอ เพื่อประโยชน์เกื้อกูลและสุขแห่งมหาชน เราแผ่ราชอาณาเหนือท่านทั้งหลายกับโภคสมบัติเปนที่พึ่งจัดการปกครองรักษาป้องกันอันเปนธรรมสืบไป ท่านทั้งหลายจงวางใจอยู่ตามสบายเทอญฯ”

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2468 คำภาษามคธ

“อิทานาหํ พฺราหฺมณ ราชภารํ วหนฺโต พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรมิ ตุมฺหากํ สปริคฺคหิตานํ อุปริ ราชกํ อาณํ ปสาเรตฺวา นาโถ หุตฺวา ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตี สํวิทหามิ วิสฺสฎฺฐา หุตฺวา ยถาสุขํ วิหรถฯ”

คำแปล “ดูกรพราหมณ์ บัดนี้เราทรงราชภาระครองแผ่นดินโดยธรรมสม่ำเสมอ เพื่อประโยชน์เกื้อกูลและสุขแห่งมหาชน เราแผ่ราชอาณาเหนือท่านทั้งหลายกับโภคสมบัติเปนที่พึ่งจัดการปกครองรักษาป้องกัน อันเปนธรรมสืบไป ท่านทั้งหลายจงวางใจอยู่ตามสบายเทอญฯ”

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ.2493

“เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”

พระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ.2562

“เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป”