ชะอม

ชะอมเป็นพืชพื้นบ้านที่ปลูกง่าย ปลูกตรงไหนก็ขึ้น ยิ่งได้น้ำ ยิ่งงาม ใครที่มี “ชะอม” ที่สวนแล้วแตกยอดไม่เยอะ ไม่งาม วันนี้เทคโนโลยีชาวบ้านมีเทคนิคจะมาบอกที่สามารถทำตามกันได้ง่ายๆ และได้ผลชัวร์ ปลูกไว้กินเองหรือไว้ขายก็ขายง่าย ทำได้หลากหลายเมนูกินกับน้ำพริกก็แซ่บหลาย ชะอม เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม แต่เคยมีพบชะอมในป่า ลักษณะเป็นต้นไม้ใหญ่ วัดเส้นรอบวงของลําต้นได้ 1.2 เมตร ไม้ชะอมทีปลูกตามบ้าน จะพบในลักษณะไม้พุ่ม และเจ้าของมักตัดแต่งกิ่งเพือให้ออกยอดไม่สูงเกินไป จะได้เก็บยอดได้สะดวก ตามลําต้นและกิ่งก้านมีหนามแหลม ใบเป็นใบประกอบขนาดเล็ก มีก้านใบแยกเป็นใบอยู่ 2 ทาง ลักษณะคล้ายใบกระถินหรือใบส้มป่อย   วิธีการขยายพันธุ์ชะอม สามารถทำได้โดย การตอนกิ่ง และการปักชำกิ่ง หรือการโน้มกิ่งชะอมฝังดินทำให้แตกรากใหม่เกิดเป็นต้นใหม่เพิ่มขึ้น เกษตรกรสามารถทำการขยายพันธุ์เองได้ หรือหาซื้อกิ่งพันธุ์ได้ตามร้านขายกิ่งพันธุ์ไม้ทั่วไป วิธีการปลูกชะอม ถ้าใช้กิ่งตอนจะนิยมยกร่องแล้วขุดหลุมปลูกบนร่อง ทั้งนี้ เพราะป้องกันน้ำท่วมขังทำให้รากชะอมเน่าตายได้ โดยทั่วไปจะปลูกห่างกันต้นละประมาณ 30-50 เซนติเมตร เป็นแถ

…เมนูอาหาร ชะอมชุบไข่ทอด แก้งส้มชะอมชุบไข่ทอด แกงป่าไก่ เนื้อ ใส่ชะอม แกงคั่วหอยขมใส่ชะอม ชะอมลวกจิ้มน้ำพริกกะปิ ล้วนเป็นเมนูที่ได้รับความนิยมมาอย่างต่อเนื่อง นั่นเป็นสิ่งบ่งบอกได้ว่า ชะอมเป็นพืชผักสวนครัวชนิดหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม… ชะอม เป็นผักพื้นบ้านอีกหนึ่งชนิดที่คนไทยรู้จักและนิยมรับประทานกัน ทุกๆ บ้านจะใช้พื้นที่ว่างตามรั้วบ้านปลูกชะอมเพียงไม่กี่ต้น เพื่อเก็บไว้รับประทานกันเองในครอบครัวจนถึงปัจจุบันนี้ ความต้องการบริโภคชะอมที่มีอย่างต่อเนื่อง ส่งผลทำให้ปัจจุบันชะอมกลายเป็นพืชเศรษฐกิจอีกหนึ่งชนิดที่เกษตรกรหันมาปลูกในเชิงพาณิชย์ โดยเฉพาะพื้นที่จังหวัดนครนายก ทำให้มีเงินสะพัดปีละหลายล้านบาทจากการปลูกชะอมตัดยอดจำหน่ายและตอนกิ่งขายในชุมชน รองจากข้าวและไม้ผลอย่างมะยงชิด คุณบุญเรือง ปิ่นเกตุ หนึ่งในเกษตรกรที่หันมาให้ความสนใจปลูกชะอมตัดยอดจำหน่ายอยู่ในพื้นที่ตำบลปากพลี อำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก โดยใช้พื้นที่บริเวณรอบบ้านปรับปรุงให้เป็นพื้นที่ปลูกชะอม “ในชุมชนส่วนใหญ่จะมีอาชีพทำนาปี ซึ่งจะมีเวลาเหลือค่อนข้างมาก ชาวบ้านจึงมองหาพืชอื่นๆ มาปลูกเสริมเพื่อหารายได้เสริมเข้ามาช่วย ซึ่งในช่

คุณณัฏฐนันท์ วรรณศิริ หรือ “คุณแหม่ม” อยู่ที่ ซอยเทอดไท 59/1 แขวงบางหว้า เขตภาษีเจริญ กรุงเทพฯ คุณแหม่ม บอกเริ่มต้นสำหรับแรงบันดาลใจในครั้งนี้เกิดขึ้นจาก น้องใบพลู ลูกสาวคนเดียวของเธอ วัย 5 ขวบ ตัวน้องนั้นเป็นเด็กชอบรับประทานผักต้ม ในฐานะพ่อและแม่ อยากส่งเสริมให้ลูกมีนิสัยกินผักติดตัวตลอดไป เพื่อสุขภาพของตัวน้องเอง แต่ความจริงข้อหนึ่งที่เราๆ ท่านๆ ทราบเป็นอย่างดีแล้วว่า มักจะมีสารเคมีและยาฆ่าแมลงที่แฝงมากับผัก ผลไม้ต่างๆ ที่เราซื้อหามานั้น เป็นภัยเงียบที่คืบคลานเข้ามาเยี่ยมหาเราและคนที่เรารักได้ตลอดเวลา ดังนั้น ทางออกที่ดีที่สุด เราสามารถทำได้คือ ปลูกผักสวนครัวไว้กินเอง เริ่มที่ตัวเรา จากที่บ้านของเรา และหากเป็นไปได้ชวนคนใกล้ตัวหรือเพื่อนร่วมงานให้เห็นประโยชน์จากการปลูกผักสวนครัว ถึงแม้ว่าบางครั้งเราจะมีเนื้อที่เหลืออยู่เพียงเล็กน้อยก็ตาม นี่คือ ประเด็นแรก และให้มีความมั่นใจว่าสามารถลงมือทำด้วยตัวเองได้อย่างง่าย สะดวก สนุก นี่คือประเด็นต่อมา เธอบอกต่อไปว่า เริ่มจากการหาข้อมูลจากสื่อต่างๆ หนังสือ อินเตอร์เน็ต และจากประสบการณ์ตรงจากสถานที่จริงที่ได้ไปเยี่ยมหาเพื่อให้ได้สัมผัสจริงด้วยตัวเ

ชะอม ผักพื้นบ้านที่คุ้นเคยกันดี เพราะสามารถนำมาประกอบอาหารได้หลากหลาย ทำให้กลายเป็นพืชยอดนิยมที่สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูกไม่น้อยไปกว่าพืชผักชนิดอื่นๆ   ชะอม เป็นไม้ยืนต้นที่สามารถปลูกได้ในทุกภาคของประเทศและมีชื่อเรียกต่างกันไป โดยใบอ่อนหรือส่วนยอดของใบสามารถนำมารับประทานได้แตกยอดทั้งปี  นิยมปลูกเป็นรั้วบ้านเนื่องจากมีหนามแหลมคม แต่ปัจจุบันมีเกษตรหันมาปลูกชะอมจำหน่ายเป็นอาชีพเสริมอย่างแปลงที่เห็นนี้เป็นของ คุณเพ็ญ รุจิรัตน์ ที่อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี คุณเพ็ญ เล่าให้ฟังว่า หลังจากตัดสินใจลาออกจากงานประจำ ก็หันกลับมาสู่อาชีพเกษตรกรรม เพราะเป็นอาชีพที่คุ้นเคยดี อีกทั้งทางบ้านมีที่นาเป็นของตัวเอง แต่การทำนาข้าวพื้นที่ไม่มากพอ ผลได้ไม่คุ้มต้นทุน จึงหันมาปลูกพืชที่ใช้พื้นที่และลงทุนน้อยแต่ได้ผลผลิตดีอย่างชะอม โดยเนรมิตพื้นที่นาจำนวน    4 ไร่ กลายเป็นสวนชะอมที่สร้างรายได้ให้กับครอบครัว มานานกว่า 5 ปี สำหรับขั้นตอนการปลูก คุณเพ็ญ บอกว่า จะไถพรวนและยกเป็นร่อง โดยรอบแปลงจะมีร่องระบายน้ำรอบๆ ป้องกันน้ำในช่วงฤดูฝน จากนั้นโรยปุ๋ยคอกและไถกลบอีกรอบ รดน้ำให้ชุ่มก่อนนำกิ่งตอนขนาดสูง 40 เซนติ

การก้าวเดินบนเส้นทางของชีวิตในทุกวัน เราจำเป็นต้องปรับแต่งชีวิตเราเพื่อให้ตอบรับกับความเปลี่ยนแปลงที่มีเกิดขึ้นเสมอในทุกวันเวลาเช่นกัน เพราะสิ่งเหล่านี้ล้วนคือความจริงที่ธรรมชาติได้กำหนดไว้บนเส้นทางชีวิตของเราตลอดเวลา ดังนั้น อย่าพยายามเอาความเคยชินของชีวิตมาตอบรับกับสิ่งเหล่านี้ เพราะจะทำให้ชีวิตไปได้ไม่ถึงไหน ในที่สุดจะเกิดอาการหยุดนิ่งของชีวิต หรือทำให้เราสามารถก้าวเดินต่อไปยากมากยิ่งขึ้น ขอให้ออกก้าวเดินต่อไป เนื่องจากเรายังมีเวลาสำหรับชีวิตที่เหลืออยู่ พยายามเลือกเส้นทางการเปลี่ยนแปลงที่เราสามารถเดินไปได้ตามที่เราต้องการ อย่ายอมแพ้ ถ้าหากยังไม่ได้สู้จนถึงที่สุด เพราะสุดท้ายจะทำให้เราพบกับเส้นทางที่สามารถ เดินห่าง…จากความจน อย่างสมบูรณ์แบบได้จริง ขอเพียงห้ามลืมนำความขยันและอดทนไปด้วย เนื่องจากสามารถทำให้เราก้าวเดินได้อย่างมีความหมายและความสุขตลอดเส้นทางนะครับ สวัสดีครับแฟนๆ ทุกครั้งขอต้อนรับด้วยคำว่า สวัสดี และ ขอบพระคุณอย่างมากจากนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้านและผู้เขียนเป็นเบื้องต้น คอลัมน์นี้ถือว่าได้รับการตอบรับเป็นอย่างดีจากแฟนๆ เรียกได้ว่าเป็นแฟนประจำตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา โดยเ

หนึ่งชีวิตของมนุษย์เรามีเวลาสั้นเหลือเกิน อย่าพยายามมีชีวิตอยู่แบบสิ้นหวัง ท้อแท้ หรือเพื่อรอว่าเมื่อไหร่หนอจะได้รับโชคจากสิ่งที่มองไม่เห็นว่าจะสามารถประทานมาให้ หรือเพียงรอกำลังใจจากใคร จะต้องให้รออีกนานสักแค่ไหนกันเล่า เพราะเวลาไม่มีวันหวนกลับมาอีกและเวลาของชีวิตที่เหลืออยู่นั้นจะค่อยๆ หมดไปทุกวินาทีที่รอคอย คิดเสียใหม่นะครับ อย่ามัวช้ากันนะครับ ทุกสิ่งทุกอย่างเริ่มได้ที่ตัวเราทั้งสิ้น หากต้องการก้าวเดินบนเส้นทางที่สามารถ เดินห่าง…จากความจน ให้ได้ชนิดสมบูรณ์แบบ รีบสร้างกำลังใจให้กับตัวเองและอย่าลืมนำเอาความขยันและอดทนมาเป็นเพื่อนร่วมทาง ชีวิตที่เหลือย่อมมีโอกาสเสมอครับ ก่อนอื่น ขอสวัสดี และขอบพระคุณชนิดมากมายจากนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้านและผู้เขียน แฟนๆ ทั่วทุกภูมิภาคที่ให้การตอบรับตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา มีแต่เรื่องราวของ ชะอมไม้เค็ด 2009 เป็นส่วนใหญ่ที่ส่งเสียงไปหา โทร. (081) 846-0652 หรือที่ทางเฟซบุ๊กของผู้เขียน นายสมยศ ศรีสุโร ที่มีอยู่ตลอดเวลา ทุกคำถามต้องมีคำตอบจากผมมานำเสนอให้แฟนๆ ได้รับทราบ เนื่องจากผมจะบันทึกไว้เสมอ สำหรับเพื่อไว้เป็นข้อมูลสำหรับแฟนๆ คนใหม่ที่จะได้ตัดสินใจใ

ชะอม เป็นไม้ยืนต้นตระกูลถั่ว ที่มีอายุยืนนาน เป็นไม้เถาเลื้อย มีฝักเหมือนกระถิน เมล็ดนำมาปลูกได้ กิ่งอ่อน ยอดอ่อน ใบอ่อน มีกลิ่นหอมฉุนเฉพาะตัว และมีวิตามินเอสูง ยอดชะอมจัดเป็นอาหารประเภทผักที่มีคุณค่าอาหารสูงยิ่ง ทั้งวิตามินเอ โปรตีน และเยื่อใยที่ร่างกายต้องการ ตามลำต้นและกิ่งก้านมีหนามแหลมหรือไม่มีหนาม ใบเป็นใบประกอบขนาดเล็ก มีก้านใบแยกเป็นใบอยู่ 2 ทาง ลักษณะคล้ายใบกระถิน หรือใบส้มป่อย ต้นชะอมหากถูกเด็ดยอดจะแตกกิ่งข้างต้นหนาแน่น ชะอม เป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ในทุกสภาพดิน ไม่ว่าดินเหนียว ดินร่วน ดินทราย ยกเว้นดินเค็มและกรดจัด ปลูกง่าย ทนแล้ง ใช้น้ำน้อย “ชะอม” หลายคนจะต้องนึกถึงเมนูอาหารที่แสนอร่อยจากผักพื้นบ้านชนิดนี้ที่มีกลิ่นและรสชาติเฉพาะตัว อาทิ ชะอมชุบไข่ทอดกับน้ำพริกกะปิ แกงแคไก่อาหารของคนเหนือ แกงลาวของคนอีสาน ฯลฯ ชะอมจึงจัดเป็นผักพื้นบ้านที่มีคนไทยบริโภคเป็นประจำ และมีความต้องการในแต่ละวันไม่น้อยไปกว่าผักพื้นบ้านชนิดอื่น เกษตรกรไทยมักจะมองว่า การปลูกพืชผักสวนครัวจะเป็นเพียงอาชีพเสริม ไม่สามารถสร้างรายได้หลักให้กับครอบครัวได้ ตัวอย่างแหล่งปลูกชะอมพื้นที่ใหญ่แห่งหนึ่งของจังหวัดพิจ

ชะอมเป็นพืชผักพื้นบ้านที่ให้ วิตามินเอสูง ช่วยต้านอนุมูลอิสระ โดย ยอดชะอม 100 กรัม ให้พลังงาน 57 กิโลแคลอรี่  เส้นใย 5.7 กรัม แคลแซียม 58 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 80 มิลลิกรัม เหล็ก 4.1 มิลลิกรัม วิตามินเอ 10066 IU วิตามินบีหนึ่ง 0.05 มิลลิกรัมวิตามินบีสอง 0.25 มิลลิกรัม ในอาซิน 1.5 มิลลิกรัม วิตามินซี 58 มิลลิกรัม ชะอมที่ปลูกกัน แบ่งออกเป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ คือ ชะอมมีหนาม กับชะอมไม่มีหนาม หรือ  ชะอมไร้หนาม การขยายพันธุ์ นิยมใช้วิธีการตอนหรือตัดกิ่งไปปักชำ การขยายพันธุ์และการปลูกชะอม เลือกกิ่งชะอมที่ไม่แก่หรืออ่อนเกินไป ตัดเป็นท่อนยาวระหว่าง 25-30 เซนติเมตร ชำลงในถุงเพาะชำ วัสดุเพาะชำประกอดด้วย ดินร่วน 3 ส่วน ขี้เถ้าแกลบ 1 ส่วน ทรายหยาบ 1 ส่วน จากนั้นฝังท่อนพันธุ์ลงในวัสดุเพาะ 1 ใน 3 ส่วน เอียงทำมุมกับพื้นดินเล็กน้อย จะช่วยให้แตกใบอ่อนเร็วขึ้น เมื่อครบ 3 เดือน นำปลูกลงในแปลงปลูกได้ ขุดหลุมกว้าง และลึก 30 เซนติเมตร เท่ากัน รองก้นหลุมด้วยเศษหญ้าแห้ง หรือฟางข้าว เพื่อช่วยดูดซับความชื้นและระบายน้ำได้ดีในเวลาเดียวกัน ผสมดินที่ขุดจากหลุมด้วยปุ๋ยคอกเก่าอัตรา 1 ปุ้งกี๋ ต่อหลุม คลุกเคล้าให้เข้ากันแล้วเกลี

คุณดอกไม้ อินอ้น หรือ ป้าดอกไม้ วัย 78 ปี ที่ถือเป็นเกษตรกรที่เริ่มปลูกชะอมไร้หนามรายแรกๆ ของอำเภอตะพานหิน และเป็นประธานกลุ่มผู้ปลูกชะอมไร้หนามบ้านคลองข่อย บ้านเลขที่ 31/6 หมู่ที่ 6 บ้านคลองข่อย ซอย 13 ตำบลไผ่หลวง อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร การปลูกชะอมไร้หนาม ที่หลายคนมองเป็นเพียงอาชีพรองนั้น กลับสร้างรายได้หลักให้กับ ป้าดอกไม้ และครอบครัวมายาวนานมากกว่า 20 ปี และที่สวนชะอมไร้หนามของป้าดอกไม้ ยังเป็น “ศูนย์เรียนรู้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎีใหม่” ประจำตำบลไผ่หลวง เพื่อเป็นจุดเรียนรู้และถ่ายทอดความรู้ เรื่องการปลูกชะอมไร้หนาม สำหรับผู้ที่สนใจหรือเกษตรกร ปลูกชะอมไร้หนาม เริ่มต้น ในพื้นที่ 3 ไร่ สร้างรายได้ดีกว่าทำนา 10 ไร่ ก่อนที่ป้าดอกไม้จะปลูกชะอมไร้หนามก็ทำนามาก่อน ปัจจุบัน ก็ยังคงทำนาควบคู่ไป ซึ่งนากลายเป็นอาชีพเสริมเท่านั้น ป้าดอกไม้เล่าย้อนกลับไปว่า ได้พันธุ์ชะอมไร้หนามมาปลูกแบบสวนครัวหลังบ้าน เมื่อประมาณ 20 กว่าปีที่แล้ว วัตถุประสงค์แรกของการปลูกชะอมไร้หนามในตอนนั้น เพียงเพื่อบริโภคภายในครัวเรือน และต่อมาเลยตอนกิ่งชะอมเพื่อขยายต้นปลูกเพื่อเก็บยอดชะอมจำหน่ายให้กับเพื่อนบ

ตลาดต้นไม้ในบ้านเรา หากเป็นไม้ขุดล้อม ที่หนึ่งไร้เทียมทาน ต้องที่ตำบลชะอม อำเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี ที่นี่ พื้นที่การผลิตมีกว่า 5,000 ไร่ ชนิดของไม้มีให้เลือกมากมาย สำหรับขนาดมีให้เลือกตั้งแต่เท่านิ้วมือ ไปจนถึง 2-3 คนโอบ คนในพื้นที่บอกว่า พื้นดินโล่งแจ้ง สามารถทำให้เป็นป่าใหญ่ได้ภายในวันเดียว ด้วยไม้ขุดล้อมของชาวตำบลชะอม ซึ่งก็เป็นอย่างคำที่เขาพูดจริงๆ ราวๆ ต้นฝนของทุกปี มีงานมหกรรมไม้ขุดล้อมขึ้นที่ตำบลชะอม ผู้ริเริ่มคืออดีตนายอำเภอแก่งคอย ท่านธวัช สุระบาล “ปลูกต้นไม้ วันเดียว…โต ไป..ชะอม แก่งคอย”  คือสโลแกนของการจัดงานไม้ขุดล้อม งานปลูกไม้ขุดล้อมที่ตำบลชะอม มีมานานแล้ว แรกเริ่มเดิมที มีหน่วยงานของเอกชนเข้าไปส่งเสริมให้ปลูก แต่ปรากฏว่า มีข้อขัดข้องบางประการ ชาวบ้านที่ปลูกอยู่ จึงหาทางช่วยเหลือตัวเอง โดยเฉพาะเรื่องการตลาด จนต่อมาไม้ขุดล้อมที่ตำบลนี้เป็นที่ยอมรับของผู้ซื้อ รายนามผู้ปลูกยุคเริ่มต้นได้แก่กำนันสมชาติ พึ่งทรัพย์ คุณพยุง เชียงทอง คุณสายบัว พาศักดิ์ และเกษตรกรท่านอื่นอีกจำนวนหนึ่ง “สีหนุการ์เด้น” เป็นผู้ปลูกไม้ขุดล้อมรุ่นกลางๆ รวมระยะเวลาที่ดำเนินงานมาอยู่ที่ 10 ปี เจ