นายนพดล ศรีพันธุ์ ผู้อำนวยการสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 4 ขอนแก่น (สศท.4) สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (สศก.) เปิดเผยว่า ถั่วลิสงนับเป็นพืชทางเลือกที่มีศักยภาพ มีโอกาสทางการตลาด พบมีการปลูกอย่างแพร่หลาย ทั่วทุกภาคของประเทศ แหล่งปลูกสำคัญอยู่ที่ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยปี 2567 สศท.4 ได้ศึกษาแนวทางการพัฒนาสินค้าเกษตรที่มีศักยภาพ กรณี ถั่วลิสง ทดแทนการผลิตข้าวนาปรัง ในพื้นที่เหมาะสมน้อย (S3) และไม่เหมาะสม (N) ตามแผนที่ Agri-Map ของจังหวัดกาฬสินธุ์ เพื่อให้เกษตรกรนำไปใช้เป็นแนวทาง ปรับเปลี่ยนไปผลิตสินค้าอื่นที่มีศักยภาพ เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ สอดคล้องกับความต้องการของตลาด ส่งผลให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น สำหรับจังหวัดกาฬสินธุ์ มีเนื้อที่เพาะปลูกข้าวรวม 1,447,553.41 ไร่ ปลูกในพื้นที่ระดับความเหมาะสมน้อย (S3) และพื้นที่ไม่เหมาะสม (N) รวม 853,821.6 ไร่ หรือร้อยละ 59 ของพื้นที่ปลูกทั้งจังหวัด ซึ่งจากการศึกษา พบว่า เกษตรกรในพื้นที่มีการปรับเปลี่ยนมาปลูกถั่วลิสงทดแทนข้าวนาปรังในพื้นที่เหมาะสมน้อย (S3) และไม่เหมาะสม (N) เนื่องจากตลาดมีความต้องการต่อเนื่อง ประกอบกับเกษตรกรในพื้นที่มีความเชี่ยวชาญในการเพาะปลูก และได้ผลตอบแทนสูงกว่าการปลูกข้าวนาปรัง สำหรับต้นทุนการปลูกถั่วลิสง ปี 2566 เฉลี่ยอยู่ที่ 12,958.14 บาทต่อไร่ต่อรอบการผลิต ให้ผลผลิตเฉลี่ย 472.06 กิโลกรัมต่อไร่ต่อรอบการผลิต ผลตอบแทนเฉลี่ย 14,964.30 บาทต่อไร่ต่อรอบการผลิต ผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 2,006.16 บาทต่อไร่ต่อรอบการผลิต ซึ่งหากเทียบกับเกษตรกรที่ปลูกข้าวนาปรังในพื้นที่เหมาะสมน้อย (S3) และไม่เหมาะสม (N) ตามแผนที่ Agri-Map ในปี 2566 เกษตรกรได้ผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 56.32 บาทต่อไร่ต่อรอบการผลิต ทั้งนี้ จะเห็นได้ว่าหากเกษตรกรที่เลือกปลูกถั่วลิสงจะได้รับผลตอบแทนสุทธิมากกว่าการปลูกข้าวนาปรัง 1,949.84 บาทต่อไร่ต่อรอบการผลิต

ราคาถั่วลิสงที่เกษตรขายได้ ปี 2566 แบ่งเป็น ถั่วลิสงเปลือกแห้ง ราคาเฉลี่ยอยู่ที่ 43.67 บาทต่อกิโลกรัม และถั่วลิสงเปลือกสด ราคาเฉลี่ยอยู่ที่ 26.59 บาทต่อกิโลกรัม ด้านสถานการณ์ตลาด ผลผลิตส่วนใหญ่ ร้อยละ 58.54 เกษตรกรจำหน่ายให้แก่พ่อค้าเร่ทั้งในและนอกจังหวัด รองลงมาผลผลิตร้อยละ 24.28 เกษตรกรเก็บไว้ทำเป็นเมล็ดพันธุ์ ผลผลิตร้อยละ 13.36 แปรรูปและจำหน่ายเองในชุมชนหรือตลาดนัด และผลผลิตร้อยละ 3.82 จำหน่ายผ่านวิสาหกิจชุมชน อาทิ วิสาหกิจแปรรูปถั่วลิสงชุมชนบ้านด่านใต้ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มผู้ปลูกถั่วลิสงบ้านสมสะอาด
ทั้งนี้ ถั่วลิสงถือว่าเป็นสินค้าที่มีศักยภาพของจังหวัดกาฬสินธุ์ แต่อย่างไรก็ตาม เกษตรกรผู้ปลูกถั่วลิสงยังพบปัญหา อาทิ ขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ การเก็บเมล็ดพันธุ์ให้ได้คุณภาพ ปัญหาพันธุ์ปน และคุณภาพผลผลิตไม่คงที่ สำหรับแนวทางการพัฒนาถั่วลิสงทดแทนการผลิตข้าวนาปรัง ในพื้นที่ไม่เหมาะสม (Agri-Map) ได้แก่ 1) ส่งเสริมการรวมกลุ่มเกษตรกร เพื่อเข้าถึงปัจจัยการผลิตและแปรรูปผลิตภัณฑ์ 2) พัฒนาคุณภาพเมล็ดพันธุ์และเทคโนโลยีเพื่อลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิต 3) บริหารจัดการน้ำและปัจจัยการผลิตอย่างมีประสิทธิภาพ 4) ส่งเสริมการตลาดและสร้างเครือข่ายระหว่างเกษตรกรกับผู้ประกอบการ และ 5) การสนับสนุนจากภาครัฐด้านงบประมาณและนโยบายเพื่อส่งเสริมการผลิตถั่วลิสง อย่างไรก็ตาม การพัฒนาการผลิตถั่วลิสงต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ เอกชน และเกษตรกรเอง โดยมีเป้าหมาย เพื่อเพิ่มผลผลิต ลดต้นทุน เพิ่มมูลค่า และสร้างความยั่งยืนให้กับการผลิตทางการเกษตร หากเกษตรกรหรือท่านใดที่สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม สามารถสอบถามได้ที่ สศท.4 ขอนแก่น โทร. 043-261-513 ต่อ 13 หรืออีเมล [email protected]