ปลาหมอ

ปลาหมอ หนึ่งในปลาน้ำจืดที่คนไทยนิยมนำมาเลี้ยงบริโภค มีรูปร่างป้อม ลำตัวแบนข้าง ตาโต ปากกว้าง ขอบฝาปิดเหงือกหยักแข็ง เกล็ดใหญ่คลุมทั้งลำตัว เป็นปลาที่มีรสชาติ มัน เนื้อแน่น นุ่ม สามารถแปรรูปหรือประกอบอาหารได้หลายประเภท ทั้งย่าง แกง ต้มยำ ทอด ปัจจุบันยังถือเป็นปลาที่มีความต้องการในตลาดสูง นิยมบริโภคกันมากทั้งในประเทศ คุณศิววงศ์ นวลสุวรรณ นำปลาหมอมาเลี้ยงภายในสวนยางพารา โดยใช้วิธีเลี้ยงให้อยู่ภายในบ่อผ้าใบ ทำให้ไม่ต้องขุดบ่อใช้พื้นที่ในสวนยางพาราได้อย่างเต็มที่ สามารถจัดการในเรื่องของระบบต่างๆ ภายในบ่อได้เป็นอย่างดี ทำให้ปลาหมอโตดี เนื้อแน่นมีคุณภาพ แปรรูปได้หลายรูปแบบเป็นที่ต้องการของตลาด เกษตรกรสวนยาง เลี้ยงปลาเสริมรายได้ คุณศิววงศ์ เล่าให้ฟังว่า ในสมัยก่อนได้ทำสวนยางในที่ดินของตัวเอง เมื่อราคายางพาราตกต่ำจนไม่สามารถสร้างความมั่นคงให้ครอบครัวได้ จึงทำให้ต้องหาอาชีพเสริมเพื่อเพิ่มรายได้ ในตอนนั้นทางการยางแห่งประเทศไทย รัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้มีการสนับสนุนให้ใช้พื้นที่ในสวนยางให้เกิดประโยชน์มากขึ้น จนเกิดเป็นโครงการเลี้ยงปลาหมอในบ่อผ้าใบ ทำให้เกิดความสนใจที่จะเลี้ยงปลา

เรียกได้ว่าช่วงนี้ทุกคนต้องรู้จัก “ปลาหมอคางดำ” ที่แพร่ระบาดหนักอย่างรุนแรง ซึ่งเป็นปลาที่แพร่กระจายอย่างรวดเร็ว และสร้างความเดือดร้อนให้กับเกษตรกรประมงอย่างมาก ซึ่งเป็นหนึ่งใน 13 สัตว์น้ำต้องห้ามที่ทางกรมประมงห้ามนำเข้าในประเทศ วันนี้เทคโนโลยีชาวบ้านยก “ชนิดปลาหมอ” ที่อันตรายมาให้ทำความรู้จักกัน จะมีชนิดไหนบ้างตามไปดูกัน ปลาหมอคางดำ ลักษณะนิสัย : มีลักษณะคล้ายปลาหมอเทศ โดยเฉพาะระยะวัยอ่อน เป็นปลาที่ทนความเค็มได้สูงและทนต่อการเปลี่ยนแปลงความเค็มในวงกว้าง จึงสามารถพบได้ในน้ำจืด บริเวณปากแม่น้ำที่เป็นน้ำกร่อย และที่น่ากลัวไปกว่านั้นปลาหมอคางดำวางไข่ได้รวดเร็วมาก โดยปลา 1 ตัว สามารถให้ไข่ได้ประมาณ 150-300 ฟอง ส่วนอาหารของปลาหมคางดำเรียกได้ว่ากินได้ทั้งพืชและสัตว์ แพลงก์ตอน ลูกปลา รวมไปถึงซากของสิ่งมีชีวิต แหล่งที่พบ : พบการแพร่ระบาดครั้งแรกในปี 2555 ในพื้นที่ ตำบลยี่สาร ตำบลแพรกหนามแดง และตำบลคลองโคลน จังหวัดสมุทรสงคราม ในบ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ  ผลกระทบ : ปลาหมอคางดำกลายเป็นภัยคุกคามสัตว์น้ำภัยร้ายทำลายระบบนิเวศในแหล่งน้ำ ที่ต้องรีบกำจัดก่อนจะลุกลามทำลายระบบนิเวศพันธุ์ปลาท้องถิ่นจนสูญพันธุ

คุณจรงค์ เกื้อคลัง อดีตผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 8 บ้านหนองปด ตำบลแม่ขรี อำเภอตะโหมด จังหวัดพัทลุง เจ้าของสวนเกษตรผสมผสานบ้านยางขาคีม หมู่ที่ 6 บ้านยางขาคีม ตำบลทุ่งนารี อำเภอป่าบอน จังหวัดพัทลุง บอกว่า ภายในสวนจำนวน 4 ไร่ ได้ทำสวนผสมผสานปลูกพืช ผลไม้ไว้หลายตัวยังได้ทำบ่อเลี้ยงปลาหมอขึ้นมา 1 บ่อ มีความยาวประมาณ 4 เมตร กว้าง 1 เมตร เลี้ยงปลาหมอจำนวน 500 ตัว ซื้อลูกปลาหมอมาตัวละ 1.20 บาท ซึ่งตอนนี้เลี้ยงมาได้ประมาณ 2 เดือน ทั้งนี้ ไว้รองรับกับพืชผักผลไม้ที่เหลือๆ หรือที่หล่นใต้โคน จะได้นำมาเป็นอาหารเลี้ยง อีกทั้งพืชผักผลไม้ก็จะไม่สูญเปล่า จะได้ใช้ประโยชน์และเลี้ยงได้อย่างดีด้วย จะลดต้นทุนได้มากกับการซื้ออาหารปลามาเลี้ยง การเลี้ยงปลา ต้องยอมรับว่าต้นทุนในการเลี้ยงจะสูงมากทางด้านอาหาร หากเมื่อมีอาหารที่ทำเองมาเป็นหลักในการเลี้ยงปลาก็พอจะมีกำไร หาไม่แล้วจะไม่ได้อะไรหรืออาจจะขาดทุนเสียด้วยซ้ำ สำหรับการเลี้ยงปลาหมอ จะต้องใช้อาหารปลาอย่างน้อย 5 วันต่อ 1 กิโลกรัม ถ้า 1 เดือน ต้องใช้อาหารปลาประมาณ 6 กิโลกรัม อาหารปลาราคา 30 บาทต่อกิโลกรัม จะเป็นเงินประมาณ 180 บาทต่อเดือน ถ้า 6 เดือน ถึงคราวครบอายุก็มีก

ปลาหมอ เป็นปลาน้ำจืดอีกหนึ่งชนิดที่ปัจจุบันในหลายพื้นที่นิยมเลี้ยงกันอย่างแพร่หลาย เพราะปลาหมอในแหล่งน้ำธรรมชาติเริ่มมีจำนวนน้อยลง แต่ความนิยมบริโภคยังมีมากขึ้นอยู่เรื่อยๆ จึงทำให้เกษตรกรหลายพื้นที่เห็นช่องทางการทำตลาดได้หันมาปรับเปลี่ยนพื้นที่ทางการเกษตรของตัวเอง มาเลี้ยงปลาหมอเป็นการค้าเพื่อสร้างรายได้ตามความต้องการของตลาด และศึกษาการเลี้ยงแบบลดต้นทุนเข้ามาช่วยก็จะทำให้การเลี้ยงปลาหมอมีผลกำไรมากขึ้น คุณวิทยา ดิษราธร อยู่บ้านเลขที่ 67 หมู่ที่ 12 ตำบลหนองสามวัง อำเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี เป็นเกษตรกรที่เห็นช่องทางการทำตลาดของการเลี้ยงปลาหมอสร้างรายได้ โดยเขาได้ลงพื้นที่ตามแหล่งต่างๆ เพื่อสอบถามการเลี้ยงปลาหมอจากผู้ที่ประสบผลสำเร็จ จากนั้นนำองค์ความรู้ที่ได้มาทดลองเลี้ยงปลาหมอในพื้นที่ของตนเองจนประสบผลสำเร็จและสร้างรายได้มาจนถึงปัจจุบัน คุณวิทยา ดิษราธร ทำการเกษตร เป็นอาชีพเสริมรายได้ คุณวิทยา เล่าให้ฟังว่า อาชีพหลักของเขาทำงานอยู่บริษัทเอกชน แต่ด้วยพื้นเพครอบครัวทำอาชีพทางการเกษตร ซึ่งตัวเขาเองก็มีความผูกพันอยู่กับงานทางการเกษตรอยู่ไม่น้อย เพราะเมื่อมีเวลาว่างจากการทำงานประจำก็จะมาช่

ปลาหมอ เป็นอีกหนึ่งสัตว์น้ำที่มีการเลี้ยงกันในหลายพื้นที่ เพราะยังเป็นที่ต้องการของตลาดและสามารถประกอบอาหารได้หลายเมนู จึงทำให้ในแต่ละปีความต้องการลูกพันธุ์ปลาหมอ เพื่อนำไปเลี้ยงสร้างรายได้มีอย่างต่อเนื่อง ซึ่งการเพาะพันธุ์ลูกปลาหมอคุณภาพจึงเป็นสิ่งที่สำคัญ ต้องมีพ่อแม่พันธุ์ที่ดีเพื่อทำการพัฒนาให้เกิดลูกพันธุ์ดี เมื่อเกษตรกรนำมาเลี้ยงแล้วจะช่วยให้ได้ปริมาณผลผลิตต่อรอบสูง และสามารถทำกำไรจากการเลี้ยงได้เป็นอย่างดี คุณวัลลภ วันสุข หรือ คุณเบิ้ม บัณฑิตมหาวิทยาลัยแม่โจ้ เป็นอีกหนึ่งเกษตรกรที่ได้ทำการเพาะพันธุ์ปลาหมอจำหน่าย คุณเบิ้มได้นำวิชาความรู้ที่ได้ร่ำเรียนมาต่อยอดเป็นอาชีพเสริม ซึ่งภายในฟาร์มมีการเพาะพันธุ์ปลาหลายชนิด แต่ที่เป็นที่ต้องการของตลาดตลอดทั้งปีก็คือปลาหมอ โดยมีลูกค้าที่เข้ามาซื้อตั้งแต่นำไปเลี้ยงในครัวเรือน และการเลี้ยงเพื่อเป็นการค้าจำหน่ายเป็นปลาเนื้อ ใช้เวลาว่างจากงานประจำ เพาะพันธุ์ปลาเสริมรายได้ คุณเบิ้ม เล่าให้ฟังว่า เมื่อจบการศึกษาเกี่ยวกับด้านประมงก็ได้เข้ามาทำงานเกี่ยวกับสาขาที่ได้เล่าเรียนมา เมื่อมีประสบการณ์มากขึ้น จึงได้เห็นช่องทางของการสร้างรายได้ให้กับตัวเอง จ

ปลาหมอ เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง มีรูปร่างป้อม ลำตัวแบน ตาโต ปากกว้าง ขอบฝาปิดเหงือกหยักแข็ง เกล็ดใหญ่คลุมทั้งลำตัว มีขอบเกล็ดแบบหยัก ผิวสาก เส้นข้างลำตัวขาดตอน ครีบหลังยาวเกือบเท่าความยาวลำตัว มีก้านครีบแข็งแหลมคมจำนวนมากเช่นเดียวกับครีบก้น ตัวมีสีเขียวมะกอก และมีลายประสีคล้ำที่ข้างลำตัว ครีบใส ลำตัวด้านท้องมีสีเหลือง มีอวัยวะช่วยหายใจเป็นแผ่นริ้วย่นๆ อยู่ตอนบนของช่องเหงือก จึงสามารถฮุบอากาศจากบนผิวน้ำได้โดยตรงโดยไม่ต้องรอให้ออกซิเจนละลายในน้ำ และสามารถอยู่บนบกหรือพื้นที่ขาดน้ำได้เป็นระยะเวลานานๆ ซึ่งในฤดูฝนบางครั้งจะพบปลาหมอแถกเหงือกไถลคืบคลานไปบนบกเพื่อหาที่อยู่ใหม่ได้ ปลาหมอ เป็นปลาที่อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำจืดทั่วไป ทั้งแหล่งน้ำนิ่งและแหล่งน้ำไหล กระจายอยู่ทั่วไปในทวีปเอเชีย สำหรับในประเทศไทยพบได้ในทุกภาค และเป็นปลาที่คนไทยรู้จักกันเป็นอย่างดี ใช้เป็นอาหารมาช้านาน และมีความเชื่อว่าหากปล่อยปลาหมอ จะทำให้ไม่เป็นโรคหรือหายจากโรคได้ ด้วยชื่อที่มีความหมายถึงหมอหรือแพทย์ผู้รักษาโรค และนิยมเลี้ยงเป็นปลาเศรษฐกิจในปัจจุบัน ปลาหมอ ถือว่าเป็นปลาอีกชนิดหนึ่งที่มีไข่ดกมาก แม่พันธุ์ขนาดความยาว 16.9 เซ

“ปลาหมอ” เป็นปลาน้ำจืดพื้นบ้าน ที่ชาวไทยนิยมบริโภคกันอย่างแพร่หลายในทุกระดับสังคมและทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ อีกทั้งยังเป็นปลาที่มีความทนทานสูง เพราะมีอวัยวะพิเศษที่ช่วยในการหายใจ จึงสามารถอาศัยอยู่ได้ในบริเวณที่มีน้ำน้อย หรือพื้นที่ชุ่มชื้นเป็นเวลานานๆ จึงง่ายต่อการขนส่งในระยะไกลๆ และจำหน่ายในรูปปลาสดมีชีวิตได้ ทั้งในตลาดภายในและต่างประเทศ ในอดีตที่ผ่านมา ผลผลิตปลาหมอจัดอยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างสูง เมื่อเทียบกับผลผลิตสัตว์น้ำจืดของประเทศ ซึ่งผลผลิตปลาหมอรองลงมาจากปลาช่อน ปลาดุก และปลาสวาย แต่ปัจจุบันผลผลิตปลาหมอเริ่มลดลง จากข้อมูลของกรมประมง เมื่อปี 2551 มีผลผลิตปลาหมอทั้งประเทศเพียง 12,900 ตัน ต่อปี คิดเป็นมูลค่า 535.6 ล้านบาท โดยบริโภคในรูปปลาสด 69.92 เปอร์เซ็นต์ ปลาร้า 22.86 เปอร์เซ็นต์ ที่เหลืออีก 7.22 เปอร์เซ็นต์ ทำเป็นปลาเค็มตากแห้ง รมควัน และอื่นๆ ที่สำคัญคือ ปลาหมอในปัจจุบันมีขนาดเล็กกว่าในอดีตมาก ปัจจุบัน มีผู้สนใจเลี้ยงปลาหมอกันเป็นจำนวนมาก เพราะสามารถเลี้ยงและเจริญเติบโตในอัตราความหนาแน่นสูง ทนทานต่อสภาวะที่คุณสมบัติของดินและน้ำที่แปรปรวน ซึ่งนิยมเลี้ยงในรูปแบบต่างๆ ทั้งบ่อดิน บ่อ

ปลาหมอ เป็นอีกหนึ่งสัตว์น้ำที่เมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมาเริ่มมีการเลี้ยงเป็นการค้ากันมากขึ้น เพราะตลาดมีความต้องการบริโภคอยู่เสมอ จึงทำให้หลายๆ ท่านมาให้ความสนใจที่จะเลี้ยงสร้างรายได้มากขึ้น โดยการเลี้ยงปลาหมอให้ประสบผลสำเร็จนั้น จากที่ได้พูดคุยกับเกษตรกรหลายท่าน ต้องมีลูกพันธุ์ปลาที่ดีจากแหล่งที่เชื่อถือได้ มีแหล่งน้ำที่เพียงพอต่อการเลี้ยง และอาหารที่มีคุณภาพก็จะช่วยให้การเลี้ยงปลาหมอประสบผลสำเร็จได้ไม่ยาก และเกิดรายได้ทำเป็นอาชีพที่ยั่งยืนได้ คุณธนพล สว่างอารมณ์ เลี้ยงปลาหมออยู่ที่ ตำบลหนองสามวัง อำเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี ได้มีความสนใจที่อยากจะเลี้ยงปลาหมอเพื่อเป็นอาชีพเสริมยามว่าง จึงได้ศึกษาการเลี้ยงอย่างจริงจังและเข้ากลุ่มการเลี้ยงเพื่อพูดคุยปัญหาอยู่เสมอ ทำให้การเลี้ยงปลาหมอจากที่คิดว่าจะเลี้ยงเพื่อเป็นอาชีพเสริมกลับมีรายได้มากขึ้น และสามารถขยายการเลี้ยงจำนวนบ่อที่มากขึ้นตามไปด้วย คุณธนพล เล่าให้ฟังว่า มีงานประจำคือ อาชีพรับราชการ ด้วยความที่ตัวเขาเองพื้นเพของครอบครัวทำอาชีพเกษตรกรรม จึงทำให้พื้นที่บ้านจะมีร่องสวนและน้ำเพียงพอในการนำมาเลี้ยงปลา โดยก่อนหน้านั้นคุณลุงได้ลงทุนเลี้ยง

คุณวีระชัย ศรีสด อยู่บ้านเลขที่ 39 หมู่ที่ 8 บ้านโนนแดง ตำบลยาว อำเภอกันทรารมย์ จังหวัดศรีสะเกษ จากเดิมที่เคยมีพื้นที่ทำนาเป็น 100 ไร่ แต่กลับไม่ได้ใช้ประโยชน์เนื่องจากขาดแคลนน้ำ แถมยิ่งทำ ยิ่งมีหนี้สิน จึงตัดสินใจเปลี่ยนอาชีพการเกษตรหลายชนิดที่ใช้น้ำน้อย แต่ยังไม่ประสบความสำเร็จ จนมาจบที่การเพาะพันธุ์ปลาขาย ลูกพันธุ์ปลาหมอชุมพร อายุ 1 เดือน เพาะปลาหมอ-ปลานิล แปลงเพศ ตลาดต้องการ คุณวีระชัย บอกว่า ลูกพันธุ์ปลาหมอชุมพรเป็นปลาที่ได้รับความนิยมมาก เขาได้นำพันธุ์ปลาหมอชุมพรมาจากประมงจังหวัดอุบลราชธานี คุณสมบัติที่ดีของปลาหมอชุมพรคือ มีขนาดใหญ่ จำนวน 2-3 ตัว ต่อกิโลกรัม จึงทำให้เป็นจุดเด่นของความต้องการจากลูกค้า ทั้งผู้บริโภคและพ่อค้า อีกประการเนื่องจากปลาหมอชุมพรตามธรรมชาติมีขนาดเล็กมาก ต่างจากปลาเลี้ยง จึงทำให้ผู้บริโภคสนใจปลาเลี้ยงมากกว่า สำหรับขั้นตอนการเพาะปลา เจ้าของฟาร์มให้รายละเอียดว่า หลังจากลูกปลาออกจากไข่แล้ว จะเพาะ-ฟัก ในบ่อซีเมนต์ก่อนเป็นเวลาประมาณ 3 วัน ซึ่งในช่วงนี้จะได้ลูกปลาในอัตรารอด ประมาณ 70-80 เปอร์เซ็นต์ จากนั้นจึงย้ายลงบ่อดินเป็นจำนวนนับล้านตัว ระยะเวลาการเลี้ยงลูกปลาแ

เรียน คุณหมอเกษตร ทองกวาว ที่นับถือ ผมสนใจการเพาะเลี้ยงปลาหมอไทย เพราะเห็นว่าตลาดมีความต้องการ จึงขอเรียนถามว่า ปลาชนิดนี้มีรูปร่างหน้าตาเป็นอย่างไร และมีนิสัยเป็นอย่างไร ถ้าจะเปรียบเทียบปลาสลิดแล้ว ปลาชนิดไหนเลี้ยงง่ายกว่ากัน สำหรับแหล่งจำหน่ายพันธุ์จะติดต่อที่ไหน ผมขอความกรุณาคุณหมอเกษตรแนะนำด้วยครับ ขอแสดงความนับถืออย่างสูง วินัย สุขนันทพัฒน์ ตอบ คุณวินัย สุขนันทพัฒน์ ปลาหมอ หรือ ปลาหมอไทย (Climbing Perch : Anabas testudineus) ปลาสายพันธุ์นี้พบอาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำจืดทั่วไป ที่จีนตอนใต้ ไทย พม่า อินเดีย เวียดนาม ลาว ฟิลิปปินส์ และออสเตรเลีย ปลาหมอดังกล่าว เจริญเติบโตได้ดีทั้งในน้ำจืดและน้ำกร่อย นอกจากนี้แล้วยังมีความสามารถพิเศษในการหมกตัวอยู่ในโคลนตมได้เป็นเวลานานกว่าปลาสายพันธุ์อื่นๆ ปลาหมอเป็นปลากินเนื้อ ชอบกินสัตว์น้ำขนาดเล็ก เช่น ตัวอ่อนของแมลงที่อาศัยอยู่ในน้ำ กุ้งฝอย หรือลูกปลาขนาดเล็ก แม้แต่เมล็ดข้าว และเมล็ดธัญพืชอื่นๆ ก็เป็นอาหารโปรดอีกด้วย รูปร่างปลาหมอ มีลำตัวป้อม ด้านข้างแบน ลำตัวยาวเป็นสามเท่าของความลึก ที่วัดจากสันหลังลงมาที่หน้าท้อง ลำตัวมีสีน้ำตาลเหลืองปนดำ ส่วนท้องมี