สาหร่าย

สาหร่าย ตรงกับภาษาอังกฤษว่า algae และภาษากรีกว่า phykos หมายถึง สิ่งมีชีวิตชั้นต่ำ เป็นพืชชั้นต่ำที่มีขนาดตั้งแต่เล็กมากมองไม่เห็นได้ด้วยตาเปล่าต้องมองด้วยกล้องจุลทรรศน์ จนถึงขนาดใหญ่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า (ยุวดี, 2549) ส่วนใหญ่จะมีคลอโรฟิลล์ช่วยในการสังเคราะห์แสง เป็นสิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นมาประมาณ 4,500 ล้านปีมาแล้ว ดำรงชีวิตด้วยการสร้างอาหารเช่นเดียวกับพืชชั้นสูงทั่วไป สาหร่าย เป็นกลุ่มของสิ่งมีชีวิตที่มีความหลากหลายกลุ่ม พบแพร่กระจายทั่วไปตามธรรมชาติ สามารถมีชีวิตได้ทั้งในแหล่งน้ำจืด ซึ่งอาศัยอยู่ได้ทั้งในแหล่งน้ำนิ่ง และแหล่งน้ำไหล น้ำกร่อย และน้ำเค็ม ซึ่งเป็นสาหร่ายที่สามารถเจริญเติบโตได้ในทะเลและมหาสมุทร นอกจากนี้ ยังสามารถพบสาหร่ายได้ทุกหนทุกแห่งที่มีความชื้น เช่น ในดิน หิมะ หรือในน้ำพุร้อน สำหรับ สาหร่ายทะเล (seaweeds, marine algae) เป็นพืชชั้นต่ำชนิดหนึ่งที่อาศัยอยู่ในทะเล (grass of the sea) สามารถขึ้นได้ในแหล่งน้ำกร่อย หรือแหล่งน้ำธรรมชาติ เป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศวิทยา (ecosystem) เป็นองค์ประกอบที่สำคัญในฐานะผู้ผลิตหรือผู้สร้างอาหาร เป็นหน่วยแรกของห่วงโซ่อาหาร จัดเป็นทร

“สาหร่ายทะเลผมนาง” ทางประมงจังหวัดสงขลา ยืนยันว่ามีหนึ่งเดียวในลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา กลุ่มประมงลงมือเพาะพันธุ์แปรรูปผลิตภัณฑ์ยำเหมี่ยงและทำข้าวเกียบ ปตท.โออาร์สนใจ ที่มีนโยบายสนับสนุนผลิตภัณฑ์ชุมชน สาหร่ายทะเลผมนางสดๆ ราคา 100 บาทต่อกิโลกรัม แห้ง 300 บาทต่อกิโลกรัม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (มอ.) วิจัยไม่พบสารพิษ มีแต่คุณประโยชน์ทางด้านโภชนาการ คุณพรทิพย์ หมัดสุข เลขานุการกลุ่มอนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำฟาร์มทะเล หมู่ที่ 2 บ้านท่าเสา ตำบลสทิงหม้อ อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา บอกว่า กลุ่มอนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำฟาร์มทะเลหมู่ที่ 2 บ้านท่าเสา ได้จัดตั้งวิสาหกิจชุมชนสาหร่ายทะเลฯ ขึ้นมา เนื่องจากทางกลุ่มได้ทำการเรียนรู้เรื่องสาหร่ายทะเลผมนาง และได้ทำการเพาะพันธุ์ในกระชังในทะเลสาบสงขลา ซึ่งมีอยู่แห่งเดียวของจังหวัดสงขลา ตามคำยืนยันของสำนักงานประมงจังหวัดสงขลา ซึ่งมิให้สูญพันธุ์ไปจากทะเล และปรากฏว่าประสบความสำเร็จในที่สุด สาหร่ายทะเลผมนาง โดยปกติแล้วจะอยู่กับน้ำเค็มจะได้และขยายตัวได้รวดเร็วด้วย แต่หากทะเลพอเป็นน้ำจืดก็จะตายไปในที่สุด โดยกว่าจะพบก็ต้องใช้เวลาถึงประมาณ 4 เดือน ซึ่งในที่สุดทางกลุ่มไม่ได้นิ่ง

“สาหร่ายไก” สาหร่ายน้ำจืดเลิศรส โอท็อป 9 วัน ทำยอดขาย 79,000 บาท การันตีงานวิจัยสาหร่ายชนเผ่าไทลื้อ จากลำน้ำน่าน เดือนธันวาคม เป็นเดือนส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ ผู้เขียนไม่พลาดโอกาสที่จะไปเดินชมผลิตภัณฑ์งานแสดงสินค้าโอท็อป บนพื้นที่กว้างใหญ่อลังการ คืองาน Otop city 2018 ที่เมืองทองธานี ได้ไปจ๊ะเอ๋กับหนึ่งผลิตภัณฑ์โอท็อป ท่องเที่ยวนวัตวิถี อย่าง “สาหร่ายไก” ชื่อนี้ได้ยินแล้วแปลกๆ คันๆ หู ดูน่าสนใจยิ่งนัก คำว่า สาหร่าย หลายๆ ท่านคงจะคุ้นชินได้ยินกันว่าสาหร่ายส่วนใหญ่น่าจะมาจากใต้ท้องทะเลน้ำลึก หรือนำเข้าจากต่างประเทศ โน่น…นี่…นั่น…ประโยชน์สรรพคุณมีมากล้นมากมาย แตกต่างกันไป… แต่กับ “สาหร่ายไก” ที่ว่านี้เป็น สาหร่ายน้ำจืดเมืองไทย ผู้เขียนเองก็ไม่คุ้นชินหูเช่นเดียวกัน จึงนำเรื่องราวมาบอกเล่า ผ่าน คุณป้าศิริพร คำหว่าง ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสาหร่ายน้ำจืดบ้านหนองบัว ตำบลป่าคา อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน คุณป้าศิริพร อธิบายว่า “สาหร่ายไก” เป็นสาหร่ายน้ำจืดมีขึ้นอยู่มากมายในสายน้ำน่าน หรือต้นแม่น้ำน่าน มีพบเห็นตามโขดหิน เจริญเติบโตอยู่ใต้ท้องน้ำใสๆ ที่กระแสน้ำไหลเอ

“ในอนาคตผลผลิตสัตว์ทะเลต่างๆ จากฟาร์มทะเลเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบผสมผสาน จะเป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำคัญ ทดแทนการออกเรือไปจับสัตว์น้ำในทะเลที่ห่างไกลŽ” พระราชดำรัส สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2551 ณ พระตำหนักเปี่ยมสุข วังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ด้วยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงเล็งเห็นปัญหาสัตว์ทะเลธรรมชาติในน่านน้ำไทยลดน้อยลงมาก รวมทั้งพลังงานน้ำมันเชื้อเพลิงและปัจจัยอื่นๆ ที่ใช้ในการออกเรือไปจับสัตว์น้ำธรรมชาติมีต้นทุนสูงมาก สัตว์น้ำที่จับได้ขายแล้วไม่คุ้มค่าต้นทุน จึงทรงมีพระราชดำริที่จะแก้ปัญหาบรรเทาความเดือดร้อนของราษฎร จึงเป็นที่มาของการจัดตั้งโครงการฟาร์มทะเลตัวอย่างตามพระราชดำริ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ตั้งอยู่ ต.ยางแก้ว อ.บ้านแหลม จ.เพชรบุรี ซึ่งปัจจุบันเปิดดำเนินงานมาสู่ปีที่ 7 วันนี้ไม่เพียงมีหน้าที่เป็นแหล่งองค์ความรู้การเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์สัตว์น้ำทะเล และพืชหายากใกล้สูญพันธ์ุแล้ว ยังมีบทบาทในการเป็นแหล่งฝึกอบรมอาชีพ สร้างอาชีพสร้างรายได้ให้กับราษฎร

ผู้สื่อข่าวรายงานจากจังหวัดตรังว่า เกษตรกรตรังทิ้งสวนยางหันมาเพาะเลี้ยงสาหร่ายขนนก-สาหร่ายพวงองุ่น ส่งขายทั้งในจังหวัดและต่างจังหวัด ซึ่งมีราคาดี สร้างรายได้ เผยตลาดมีความต้องการสูง โดยเฉพาะตลาดคนรักสุขภาพตามโรงพยาบาลต่างๆ เพราะคุณค่าทางโภชนาการเพียบ นายจิรวุฒิ วงศ์เทพวณิชย์ เกษตรกรเพาะเลี้ยงสาหร่ายพวงองุ่นและสาหร่ายขนนก บ้านเลขที่ 377 ม.8 ต.ท่าข้าม อ.ปะเหลียน จ.ตรัง เปิดเผยว่า หลังจากราคายางพาราตกต่ำมาอย่างต่อเนื่อง ตนจึงหันมาเพาะเลี้ยงสาหร่ายพวงองุ่นและสาหร่ายขนนก ส่งขายให้กับลูกค้าทั้งขาประจำและขาจร เนื่องจากสาเหร่ายที่เพาะเลี้ยงมีราคาสูง สามารถทำอาหารได้สารพัดเมนู และเป็นเมนูสำหรับคนรักสุขภาพ ซึ่งในปัจจุบันนิยมกินกันอย่างแพร่หลาย สำหรับสาหร่ายขนนกเป็นสาหร่ายพื้นถิ่นทางฝั่งอันดามัน ซึ่งจังหวัดตรังจะมีอยู่ในท้องถิ่นอยู่แล้ว การนำมาเลี้ยงในกระชังเพื่อง่ายต่อการขายและจำหน่าย เพราะว่าหากของธรรมชาติเมื่อเก็บแล้วเก็บรักษาไม่ได้ แต่หากนำมาเก็บรักษาในกระชังสามารถขายให้กับลูกค้าได้ทั้งปี ส่วนสาหร่ายพวงองุ่นซื้อพันธุ์มาจากจังหวัดเพชรบุรี จากศูนย์วิจัยของประมงเพชรบุรีแล้วนำมาเพาะเลี้ยง ซึ่งสาห

สาหร่ายทะเลได้ถูกนำมาปรุงเป็นอาหารต่างๆ มากมายตามภูมิปัญญาของคนที่อยู่ริมชายฝั่งทะเล หรือบนเกาะ ชาวญี่ปุ่นและชาวจีนขึ้นชื่อในเรื่องเมนูอาหารที่ทำจากสาหร่ายเนื่องจากชาวจีนและญี่ปุ่นนิยมรับประทานอาหารที่ปรุงจากสาหร่าย ในการบริโภคส่วนใหญ่จะเป็นการบริโภคสาหร่ายแห้งที่ผ่านกรรมวิธีมาแล้ว เช่น ข้าวห่อสาหร่ายของญี่ปุ่นซึ่งปัจจุบันคนไทยคุ้นเคยกันดีเพราะมีการจำหน่ายกันแพร่หลายแม้ในตลาดนัด ส่วนสาหร่ายที่ชาวไทยรู้จักกันดีของชาวจีนคือ จี๋ฉ่าย ที่นำมาทำแกงจืดสาหร่ายรับประทานกันอยู่ทั่วไป ส่วนในประเทศไทยสาหร่ายทะเลเป็นเมนูอาหารที่มีรับประทานทางภาคใต้และภาคตะวันออกมาเนิ่นนานแล้ว เช่น ยำสาหร่าย ชุบแป้งทอด หรือนำมาจิ้มรับประทานกับน้ำพริก สาหร่ายบางชนิดผ่านการอบแห้ง เช่น สาหร่ายผมนาง สามารถเก็บรักษาไว้ได้นานและนำมาปรุงอาหารได้สะดวกกว่าเดิม ส่วนสาหร่ายที่นำมาเป็นขนมในซองสำเร็จรูปก็เป็นที่นิยมของผู้บริโภคจนเจ้าของขึ้นแท่นเป็นเถ้าแก่ สาหร่ายเม็ดพริกหรือสาหร่ายพวงองุ่น เป็นสาหร่ายทะเลที่นำมารับประทานสด สมัยก่อนต้องอาศัยเก็บจากชายหาดเมื่อถูกคลื่นซัดมาจากทะเล ซึ่งมีในบางฤดูเท่านั้น ปัจจุบันสาหร่ายเม็ดพริกสามาร

ทีมนักวิจัยด้านชีววิทยา นำโดยศาสตราจารย์ สตีเฟน เมย์ฟิลด์ นักชีววิทยาและผู้เชี่ยวชาญด้านพันธุกรรมสาหร่ายจากมหาวิทยาลัยแห่งแคลิฟอร์เนีย ซานดิเอโก ร่วมกับทีมวิจัยของบริษัท แซปไฟร์ อีเนอร์ยี บริษัทพลังงานทางเลือกในรัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา ทดลองเพาะเลี้ยงสาหร่ายที่ผ่านการตัดแต่งพันธุกรรมในสระน้ำทดลองภายในห้องปฏิบัติการ เพื่อค้นหาสาหร่ายที่มีประสิทธิภาพในการเจริญเติบโตที่ดีเพื่อสนองตอบความต้องการของอุตสาหกรรมที่ต้องการนำสาหร่ายไปแปรรูปเป็นอาหาร, เชื้อเพลิง และพลาสติก ในอนาคต ศาสตราจารย์เมย์ฟิลด์กล่าวว่า แม้สาหร่ายจะมีทั่วโลก แต่จำเป็นต้องมีการเพาะเลี้ยงเพื่อให้ได้ผลผลิตเพียงพอกับความต้องการในการผลิตผลิตภัณฑ์ทางเลือกที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้และสามารถแข่งขันในสภาพตลาดทั่วไปได้ แต่ในเวลาเดียวกัน ก็ต้องทดลองจนแน่ใจได้ว่า สาหร่ายที่ผ่านการตัดแต่งพันธุกรรมหรือจีเอ็มโอนั้นจะต้องไม่เป็นอันตรายต่อพืชน้ำอื่นๆ หรือเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม ผลการทดลองที่ได้รับเงินทุนสนับสนุนจากกระทรวงพลังงานสหรัฐอเมริกาครั้งนี้ได้สาหร่ายจีเอ็มโอที่สามารถเติบโตได้ในสภาพแวดล้อมธรรมชาติ และไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้

ถ้านับการเดินทางไปเชียงของนั้น ฉันไปมามากกว่าสิบครั้ง แต่เชื่อไหมว่าไปทุกครั้งก็รู้สึกมีความสุขทุกครั้ง เชียงของเป็นเมืองมีเสน่ห์ สวยทุกมุม ทุกฤดูกาล แม้แต่วันนี้…วันที่เรามาชุมนุมกันเพราะมีปัญหา…ได้โปรดอย่าผ่าน แม้ว่าคำว่ามีปัญหาจะผ่านเข้ามา อยากจะเล่าถึงครั้งแรกที่ไปเชียงของก่อนนะคะ ความสุขแรก ช่วงนั้นเป็นนักข่าวฝึกหัดอยู่ที่หนังสือเกษตรวันนี้ บก. สั่งให้เดินทางไปเชียงของเพื่อไปดูปลาบึกที่แม่น้ำโขง นั่นคือการเดินทางไกลครั้งแรกของนักข่าวฝึกหัดที่ทำข่าวครั้งแรก มีนักข่าวหลายสำนัก มีรถออกจากกระทรวงเกษตรฯ ตอนเย็น แต่นักข่าวฝึกหัดไปไม่ทันรถ โทร. กลับไปหา บก. คิดว่าท่านพูดว่า ไปไม่ทันก็กลับมาไม่ต้องไปแล้ว แต่ที่ไหนได้ท่านบอกว่า ให้นั่งรถประจำทางตามไปเลย เป็นอันว่าต้องนั่งรถไปคนเดียวและทำข่าวอยู่คนเดียว ความคลาดเคลื่อนบางครั้งก็ดีงาม เป็นจังหวะของเวลา หรืออาจจะเรียกว่าเป็นบททดสอบของพระเจ้าว่าเราเหมาะที่จะเป็นนักข่าวได้ไหม เพราะแทนที่จะตรงไปเชียงของเลย นั่งรถไปที่พะเยาเพื่อไปสถานีประมงน้ำจืดก่อน เพราะทีมนักข่าวจะแวะไปที่นั่นก่อน ตั้งใจจะไปรวมกลุ่มกับพวกเขาปรากฏว่าเขาออกเดินทางไปเ

ดัชนีชีวภาพ (bioindicators) หมายถึง สิ่งมีชีวิตเดียวหรือสิ่งมีชีวิตที่อยู่กันเป็นกลุ่ม สามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมทางกายภาพหรือทางเคมีที่บริเวณนั้น สิ่งมีชีวิตในแหล่งน้ำสามารถเป็นดัชนีชีวภาพ บ่งบอกถึงการเปลี่ยนแปลงของสภาวะแวดล้อมแหล่งนั้นได้ เริ่มจากการบันทึกของนักวิทยาศาสตร์ Kolenati (2391) และ Cohn (2396) สังเกตสิ่งมีชีวิตที่อยู่น้ำเสียนั้น มีความแตกต่างจากน้ำสภาวะปกติ ตั้งแต่นั้นมาข้อมูลก็มีการบันทึกมากขึ้นเรื่อยๆ ที่เกี่ยวกับความแตกต่างกันของสิ่งมีชีวิตตามแหล่งน้ำ เช่น กลุ่มสิ่งมีชีวิตไม่มีกระดูกสันหลัง สาหร่าย ปลา พรรณไม้น้ำ เป็นต้น สาหร่ายเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีคุณสมบัติคล้ายพืช มีรงควัตถุสีเขียว (คลอโรฟิลล์ เอ) ใช้สำหรับสงเคราะห์แสง สาหร่ายก็เป็นอีกหนึ่งสิ่งมีชีวิตที่สามารถชี้วัดคุณภาพน้ำได้เช่นกัน ดัชนีชีวภาพจากสาหร่ายสามารถให้ข้อมูลได้ 2 รูปแบบ คือ ข้อมูลระยะสั้น (Short-term information) จะเป็นการบอกถึงสถานการณ์ของสิ่งแวดล้อม เช่น การเพิ่มหรือลดปริมาณของสาหร่าย จะเป็นการบอกถึงสภาวะที่มีความสมบูรณ์หรือขาดแคลนของสารอาหารในแหล่งน้ำได้ ส่วนอีกระยะคือ ข้อมูลระยะยาว (Long-term

ปัจจุบัน มีการนำสาหร่ายทะเลมาใช้ประโยชน์มากขึ้น ไม่ว่าจะนำมาใช้ในด้านพลังงาน หรือนำมาเป็นอาหาร ผศ.ดร. จิรศักดิ์ คงเกียรติขจร อาจารย์ประจำภาควิชาเทคโนโลยีชีวเคมี คณะทรัพยากรชีวภาพและเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) ได้เห็นประโยชน์ของสาหร่ายทะเลไทย จึงได้ศึกษาวิจัยคุณสมบัติต่างๆ ของสาหร่ายเพื่อการใช้ประโยชน์ในอีกมุมหนึ่ง โดยนำสาหร่ายเขากวางมาทดลอง ซึ่งหาได้ในน่านน้ำทางภาตใต้ของประเทศไทย พบว่า ในสาหร่ายเขากวางมีเอนไซม์โบรโมเปอร์ออกซิเดส จึงนำมาวิจัยและพัฒนาเพื่อนำไปสู่การใช้ประโยชน์ในการพัฒนากระบวนการการวิเคราะห์โดยวิธีคัลเลอริเมตริก เพื่อตรวจวัดปริมาณสารประกอบเอมีนในผลิตภัณฑ์อาหารหมักดอง งานวิจัยนี้สามารถนำเอนไซม์โบรโมเปอร์ออกซิเดสที่สกัดจากสาหร่ายเขากวางมาทำงานร่วมกับเอนไซม์เอมีนออกซิเดสที่สกัดจากถั่วเหลือง มีคุณสมบัติทำให้สารประกอบที่ไม่มีสีแสดงสีออกมาได้ สามารถวิเคราะห์และได้ผลทันที อีกทั้งยังไม่สามารถทำเป็นชุดตรวจวัดแบบพกพามีจำกัดจำนวนต่อวัน สามารถทำเป็นชุดตรวจวัดแบบพกพามีเครื่องอ่านรู้ผลได้ทันที ขั้นตอนและกระบวนการเพื่อตรวจวัดสารประกอบเอมีนในอาหารหมักดองนั้น อย