อินทรีย์

การปลูกพืชผักอินทรีย์ เมื่อไม่ใช้สารเคมีแต่ใช้ปุ๋ยหรือสารกำจัดศัตรูพืชที่ผลิตด้วยวัสดุธรรมชาติ ผลลัพธ์ที่ได้จึงเป็นมิตรที่ดีต่อสิ่งแวดล้อม ได้พืชผักสะอาดปลอดภัยบริโภค จ่าเหน่งเป็นเกษตรกรนักสู้ที่ได้เปลี่ยนวิถีเกษตรเคมีมาปลูกพืชผักอินทรีย์กระทั่งประสบความสำเร็จ สามารถเพิ่มผลผลิตผักอินทรีย์ได้มากขึ้น ผักอินทรีย์ส่วนหนึ่งเป็นอาหารในครัวเรือน อีกส่วนหนึ่งนำออกขาย ทำให้มีรายได้และมีวิถีที่มั่นคง วันนี้จึงนำเรื่องราวมาบอกเล่าสู่กัน   จ่าเหน่ง หรือ เรืออากาศตรีบัญชา เพ็ชรรักษ์ ผู้ปลูกพืชผักอินทรีย์ เล่าให้ฟังว่า ปี 2553 เริ่มทำการเกษตรเคมี ได้ปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์หลายชนิด ผลผลิตที่ได้นำมาเป็นอาหารในครัวเรือนและขาย ปี 2557 ได้ใช้สารเคมีน้อยลงเพื่อสุขภาพดีของทุกคน และปี 2560 เปลี่ยนมาทำเกษตรอินทรีย์หรือปลูกพืชผักอินทรีย์หลายชนิด พื้นที่ 1 ไร่ โดยได้รับการสนับสนุนส่งเสริมจากนักวิชาการส่งเสริมการเกษตร สำนักงานเกษตรจังหวัดสิงห์บุรี นักวิชาการเกษตร กรมพัฒนาที่ดิน กรมวิชาการเกษตร หรือหน่วยงานอื่น ทำให้ทุกวันนี้การทำเกษตรหรือปลูกพืชผักอินทรีย์ประสบความสำเร็จ ปลอดภัยทั้งผู้ผลิต/ผู้บริโภค และสิ่งแ

จากสภาพเศรษฐกิจในปัจจุบัน ปัญหาเรื่องค่าครองชีพที่สูงขึ้น ทำให้หลายๆ คน รายรับไม่เพียงพอต่อค่าใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน เห็นได้จากสื่อโซเชียลมีเดียต่างๆ ที่มีคนทำงานประจำใช้เวลาว่างหลังเลิกงาน มาประกอบอาชีพเสริมเพื่อหารายได้ให้หลากหลาย ทำให้มีเงินเหลือเก็บเหลือใช้ไม่เกิดหนี้สิน นอกจากนี้ บางครัวเรือนมีการหาวิธีลดเรื่องค่าใช้จ่าย โดยปลูกพืชผักบริเวณบ้านหรือใช้พื้นที่เล็กน้อยที่มีอยู่ทำการเกษตร เพื่อให้มีผลผลิตที่นำมาประกอบอาหาร สามารถช่วยลดในเรื่องของค่าใช้จ่ายได้เป็นอย่างดี พร้อมทั้งผลผลิตที่มีมากเกินไป นำมาขายเกิดเป็นรายได้เสริมอีกหนึ่งช่องทางด้วย คุณนุจรีย์ ทิพย์ประภาวงศ์ อยู่บ้านเลขที่ 34 หมู่ที่ 1 ตำบลบางระกำ อำเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม มีแนวความคิดใช้พื้นที่บริเวณบ้านมาปลูกผักแบบอินทรีย์ โดยออกแบบให้แปลงผักมีความสวยงามประดับเหมือนเป็นไม้ประดับ จากที่ทำเพื่อไว้กินเองในครัวเรือน ต่อมาเมื่อผลผลิตมีมากขึ้นสามารถขายเกิดเป็นรายได้ให้กับเธอเป็นอย่างดี จากปัญหาสุขภาพ ทำให้ใส่ใจในเรื่องอาหาร คุณนุจรีย์ เล่าให้ฟังว่า อาชีพหลักทำเกี่ยวกับการเกษตรอยู่แล้ว โดยเน้นปลูกพืชผักสวนครัวที่มีการใช้ยาฆ่าแม

“หนอนแมลงวันลาย” ดูแลง่าย เป็นแหล่งอาหารจากขยะอินทรีย์สู่อาหารโปรตีนชั้นเลิศ เป็นแมลงที่ไม่เป็นพาหะนำโรค ไม่เป็นศัตรูพืช และไม่ก่อให้เกิดความรำคาญต่อชุมชน พบได้บริเวณพุ่มไม้ทั่วไปในธรรมชาติ กินน้ำและน้ำหวานเป็นอาหาร หนอนแมลงวันลายจึงเป็นอาหารโปรตีนคุณภาพสูงสำหรับสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะสัตว์เศรษฐกิจที่เป็นสัตว์สวยงาม เช่น ปลาคาร์พ ปลาสวยงาม เป็นต้น เปรียบเทียบโปรตีนในแมลงต่างๆ หนอนแมลงวันน้ำหนักแห้ง 100 กรัม จะให้โปรตีนประมาณ 9-65 กรัม วงจรชีวิตหนอนแมลงวันลาย ขึ้นอยู่กับการเลี้ยง ถ้าอาหารที่ให้หนอนกินมีโปรตีนสูงวงจรชีวิตหนอนจะสั้น การเลี้ยงเพื่อไปทำอาหารให้สัตว์ ไข่หนอน 1 กรัม ระยะเวลาเลี้ยง 10 วัน จะได้หนอนสีขาว 3 กิโลกรัม หนอนอนุบาล 1 กรัม ระยะเวลาเลี้ยง 10-14 วัน เพื่อให้เป็นดักแด้ จะได้หนอนดักแด้หรือตัวดำ 3-5 กิโลกรัม สามารถนำหนอนที่ระยะเป็นสีขาวไปให้ไก่ เป็ด และปลา ภายในฟาร์มก็จะหมุนอาหารนี้ให้เป็นแหล่งโปรตีนสะอาดมาเลี้ยงสัตว์ในฟาร์มเพื่อลดต้นทุน แล้วก็จะได้ปุ๋ยจากมูลหนอนมาปลูกผักอินทรีย์ เนื่องจากหนอนแมลงวันลาย หรือหนอนแม่โจ้ ตัวโตเต็มวัยมีไขมัน 30 เปอร์เซ็นต์ โปรตีน 40 เปอร์เซ็นต์ โ

กรมพัฒนาที่ดินได้ดำเนินงานโครงการเกษตรอินทรีย์ โดยใช้ระบบการรับรองมาตรฐานแบบมีส่วนร่วม PGS (Participatory Guarantee System) เป็นเครื่องมือในการพัฒนากลุ่มเกษตรกรเข้าสู่การรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ แต่พบว่ามีเกษตรกรกลุ่มใหม่ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนสมัครเข้าร่วมโครงการเกษตรอินทรีย์ในปริมาณที่น้อย นอกจากนี้ สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ยังได้กำหนดแผนพัฒนาประเทศให้ภาคเหนือตอนบนจัดทำแผนบูรณาการเกษตรอินทรีย์ เพื่อช่วยอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและลดมลพิษทางสิ่งแวดล้อมทั้งในดิน น้ำ และอากาศ อีกทั้งเป็นการส่งเสริมให้ความรู้แก่เกษตรกรและผู้บริโภคส่วนใหญ่ ได้รู้จักระบบการรับรองแบบมีส่วนร่วม PGS ซึ่งระบบการรับรองแบบมีส่วนร่วม PGS เป็นกระบวนการในการรับรองที่เป็นระบบสากลที่มีมาตรฐานทั่วโลกให้การยอมรับ ซึ่งคิดค้นโดย IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements) มีความเหมาะสมกับเกษตรกรรายย่อย ประหยัดค่าใช้จ่ายในการตรวจรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ อีกทั้งเป็นระบบที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ให้การสนับสนุน กรมพัฒนาที่ดิน ซึ่งเป็นหน่วยงานที่มีความพร้อมในการสนับสนุนช่วยเหลือเกษตรกร

ถึงตอนนี้คงไม่มีใครปฏิเสธความจำเป็นที่ต้องบริโภคพืช/ผักอินทรีย์หรือผักปลอดสาร เนื่องจากตระหนักถึงภัยจากโรคร้ายหลายชนิดที่มีผลเสียต่อสุขภาพ เสียเงินทองรักษา แล้วสุดท้ายอาจตายในเวลาที่รวดเร็ว ความจริงคนส่วนใหญ่เข้าใจว่าผักปลอดสารพิษเป็นผักที่สะอาดมากจนไม่มีสารอันตรายปนเปื้อนอยู่เลย แต่แท้จริงแล้วการปลูกผักเพื่อให้ปลอดภัยจากสารเคมีอาจไม่ใช่เรื่องง่ายในทางปฏิบัติเพราะมีข้อจำกัดและเงื่อนไข อีกทั้งยังต้องใช้เวลานานหลายปีเพื่อให้พืช/ผักที่ปลูกมีความแน่ใจว่าปลอดสารเคมีจริง แต่สำหรับ WB ORGANIC farm ถือเป็นฟาร์มปลูกพืช/ผักอินทรีย์ขนาดใหญ่ที่ได้รับรองมาตรฐานจากหน่วยงานทั้งในและต่างประเทศ เป็นที่ไว้วางใจให้แก่ผู้ประกอบการตามโมเดิร์นเทรดชั้นนำของประเทศ WB ORGANIC farm เริ่มต้นขึ้นเมื่อปี 2557 ในพื้นที่อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา บนเนื้อที่กว่า 300 ไร่ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้พื้นที่ว่างเปล่าระหว่างพื้นที่สวนยางนำมาทำให้เกิดประโยชน์ โดยการทำเป็นฟาร์มผักอินทรีย์ตลอดกระบวนการ เพื่อสนับสนุนและส่งเสริมให้คนหันมาใส่ใจสุขภาพ และบริโภคอาหารที่มีประโยชน์ ปราศจากสารพิษ ขณะเดียวกัน ยังช่วยดูแลสิ่งแวดล้อม

เชื่อว่า คนไทยส่วนใหญ่รู้จัก “จังหวัดชายแดนภาคใต้” อย่างผิวเผิน จังหวัดชายแดนภาคใต้ ในที่นี้หมายถึง 5 จังหวัดใต้สุดของประเทศไทย ที่มีพื้นที่ติดต่อกับประเทศมาเลเซีย แม้จังหวัดปัตตานีจะเป็นจังหวัดเดียวที่ไม่มีพื้นที่ติดต่อกับประเทศมาเลเซีย แต่จัดว่าเป็นจังหวัดชายแดนภาคใต้เช่นเดียวกัน เพราะประเพณี วัฒนธรรม ของคนใน 5 จังหวัดนี้จะคล้ายๆ กัน ประชาชนจะมีการเคลื่อนย้ายไปมาใน 5 จังหวัด และมีการออกไปประกอบอาชีพติดต่อสื่อสาร ไปมาหาสู่กับประชาชนในประเทศมาเลเซียเหมือนๆ กัน จึงได้รวมจังหวัดปัตตานีเป็นจังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย วิถีชีวิตชายแดนใต้ จังหวัดชายแดนภาคใต้ เป็นพื้นที่ที่มีลักษณะทางสังคมของประชาชน หลายๆ อย่างแตกต่างไปจากสภาพในภาคอื่นๆ มีความละเอียดอ่อนในเรื่องของศาสนา ประเพณี และวัฒนธรรม ประชาชนส่วนใหญ่จะนับถือศาสนาอิสลาม และจะเคร่งครัดในการปฏิบัติศาสนกิจ มีความละเอียดอ่อนเปราะบาง และเกิดปัญหาได้ง่าย หากเจ้าหน้าที่หรือส่วนราชการที่ไม่เข้าใจประเพณีและวัฒนธรรมของประชาชนที่นี่เข้าไปปฏิบัติงานได้อย่างยากลำบาก สภาพเศรษฐกิจทั่วไปในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ ประชาชนส่วนใหญ่จะมีฐานะค่อนข้างยากจน วัดจากตัว

การวางแผนชีวิตหลังเกษียณ นับเป็นสิ่งสำคัญต่อการดำเนินชีวิตในบั้นปลาย มีหลายคนเตรียมพร้อมไว้ล่วงหน้า แต่หลายคนยังวางเฉย หากเป็นผู้ที่มีความคิดรอบคอบ รู้จักไตร่ตรองแล้ว คงมองชีวิตที่เหลือว่ายังมีความหมาย ก็อาจหากิจกรรมที่ตัวเองถนัดทำ โดยตั้งใจไม่ให้เป็นภาระต่อคนในครอบครัว และที่สำคัญคือช่วยกระตุ้นเซลล์สมองกับกล้ามเนื้อไม่ให้หยุดการเจริญเติบโตเร็วเกินไป อย่างไรก็ตาม กิจกรรมภายหลังเกษียณของแต่ละท่านย่อมมีความแตกต่างกันเพราะขึ้นอยู่กับความพร้อม ความเหมาะสม แต่ประเด็นสำคัญควรมีลักษณะง่ายๆ ไม่ต้องใช้กำลังแรงกายมากเกินวัย แต่สำหรับ คุณสมพงศ์ อากาศโชติ หรือ ลุงท้วม วัย 60 ปี ชาวนครศรีธรรมราช เลือกช่วงเวลาหลังเกษียณที่จะทำสวนผสมผสานพร้อมกับนำพันธุ์ไม้มาเพาะขยาย รวมถึงยังทำดินสำหรับปลูกต้นไม้และปุ๋ยอินทรีย์เพื่อไว้จำหน่ายที่ร้านต้นไม้ตัวเอง ในอดีตลุงท้วมเคยรับราชการสังกัดกรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ตำแหน่งเจ้าหน้าที่พัฒนาการ ก่อนจะขอลาออกจากราชการก่อนกำหนดเมื่อปี 2554 แต่ระหว่างรับราชการ ลุงท้วมมีสวนปาล์มน้ำมันที่ปลูกมา 15 ปี จำนวน 50 ไร่ เลี้ยงวัว เลี้ยงไก่ แล้วยังชอบปลูกต้นไม้นานาชนิดเป็นงา

โรคและแมลงศัตรูพืช นับเป็นสิ่งที่สร้างปัญหาเดือดร้อนให้แก่เกษตรกรแบบเงาตามตัวมาโดยตลอด ส่งผลเสียหายต่องานเกษตรกรรมทั้งคุณภาพและปริมาณผลผลิต แถมยังฉุดราคาขายให้ตกต่ำตามไปด้วย มาตรการของเกษตรกรชาวไร่ชาวสวนต่อการปราบโรคและแมลงที่ผ่านมา หากรุนแรงเกินเยียวยาก็ต้องหันไปพึ่งสารเคมีที่ส่งผลกระทบทางตรงและทางอ้อมต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม แม้ระยะหลังพบว่ากิจกรรมทางการเกษตรหลายชนิดเปลี่ยนมาใช้สารอินทรีย์กัน เพราะตระหนักถึงโทษภัยที่เกิดขึ้นตามมา แต่คงต้องใช้เวลาพอสมควรเพื่อให้ธรรมชาติปรับสมดุลกลับคืนมาดังเดิม แล้วก็ยังดีกว่าที่ไม่ลงมือทำอะไรก่อนที่จะสายเกินไป “วิสาหกิจชุมชนกลุ่มผู้ผลิตจุลินทรีย์บ้านดงสัก” จังหวัดกาญจนบุรี เป็นอีกแห่งที่ได้หันมาใส่ใจต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมด้วยการใช้สารอินทรีย์ชนิดต่างๆ ในการทำกิจกรรมทางการเกษตร ไม่ว่าจะเป็นสารสกัดจากสมุนไพร หรือสารจุลินทรีย์ที่ผลิตจากธรรมชาติ จนพบว่าประสิทธิภาพของสารเหล่านั้นส่งผลดีต่อคุณภาพผลผลิตมีความสมบูรณ์ดีกว่าการใช้สารเคมี และที่สำคัญเป็นมิตรกับผู้ใช้และสิ่งแวดล้อมด้วย ทั้งนี้ผลผลิตจากการเกษตรที่ใช้สารอินทรีย์ได้รับความสนใจจากผู้บริโภคอย่างล้นหล

“ไข่จุลินทรีย์ ดร.สุวรรณ” เริ่มต้นจากความร่วมมือทางวิชาการ เพื่อพัฒนาการผลิตปศุสัตว์ในจังหวัดน่าน โดย รศ.น.สพ.เกรียงศักดิ์ พูนสุข คณะสัตวแพทย์ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ดร.สุวรรณ ช่างกลึงดี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา พื้นที่จังหวัดน่าน ตั้งแต่ปลายปี 2548 เป็นต้นมา โดยวิธีการสุ่มเก็บตัวอย่าง คัดเลือกและวิจัยจุลินทรีย์ที่มาจากแหล่งน้ำธรรมชาติ ปลา มูลสุกร และไก่พื้นบ้าน ที่มีความทนทานต่อโรคและสภาพแวดล้อมในเขตพื้นที่จังหวัดน่าน จำนวน 11 สายพันธุ์ คัดเลือกจนเหลือ 7 สายพันธุ์ นำมาผสมเป็นอาหารเสริมจุลินทรีย์ใช้ผสมในอาหารไก่ไข่ทดลองในระยะการเจริญเติบโตและระยะการให้ผลผลิต จำนวน 2,500 ตัว เพื่อทดสอบความสามารถในการให้ผลผลิตไข่และความสามารถในการป้องกันโรค สรุปผลได้ว่า ลูกไก่ไข่มีอัตราการเจริญเติบโตและประสิทธิภาพการใช้อาหารดีกว่ากลุ่มลูกไก่ที่ไม่ได้รับอาหารเสริมจุลินทรีย์ ลูกไก่โตเป็นไก่สาวเร็ว สามารถให้ไข่ฟองแรกเมื่ออายุ 15-17 สัปดาห์ แม่ไก่สามารถให้ไข่ไก่ฟองโตและมีอายุการให้ไข่ไม่น้อยกว่า 90 สัปดาห์ จุลินทรีย์ช่วยให้เปลือกไข่ไก่แข็งแรง ไก่จุลินทรีย์ ที่เลี้ยงแบบปล่อยฝูงสามารถให้ไข่ได้เฉล

ในบรรดาวิสาหกิจชุมชนที่เพาะเห็ดอินทรีย์แบบจริงจังนั้น เป็นที่ทราบกันดีว่า วิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหาร ตำบลสระพัฒนา อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม ที่มี คุณธณัส รัตนแสงศรี นั่งเก้าอี้ประธาน เป็นอีกแห่งที่ประสบความสำเร็จ ปัจจัยสำคัญคือ ทำครบวงจร ตั้งแต่กระบวนการแรก กระทั่งแปรรูป ใส่ซอง ฉีก ลูกค้าหยิบรับประทานได้ทันที แต่กว่าจะมาถึงวันนี้ก็ไม่ใช่เรื่องง่าย วิสาหกิจชุมชนดังกล่าว หรือที่ทุกคนรู้จักกันในแบรนด์ “แฮปปี้ไลฟ์ฟาร์ม” (Happy life farm) ผู้ผลิตเห็ดหลินจือและเห็ดแปรรูปหลากหลายผลิตภัณฑ์ รวมทั้งพืชผักผลไม้นานาชนิด โดยสินค้าเหล่านี้นอกจากจะมีเครื่องหมาย “อย.” และ GMP แล้ว ยังผ่านมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ของสหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ “ไอฟอม” (International Federation of Organic Agriculture Movements-IFOAM) ด้วย เรียนรู้วิธีการทำก้อนเห็ด คุณธณัส รัตนแสงศรีเองไม่ได้จบด้านเกษตรแต่อย่างใด โดยเรียนระดับปริญญาตรี-โท จากมหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ สาขาการตลาดและสาขาคอมพิวเตอร์ ทว่าสนใจงานเกษตรและศึกษาหาความรู้ด้วยตัวเองส่วนหนึ่ง และมี คุณกมลวัน จันทร์พะยอม เป็นรองประธานกลุ่ม ซึ่งทำหน้าที่ด้านการตลาดอย