แปรรูปกล้วย

นางธัญญ์พิชชา เถระรัชชานนท์ ผู้อำนวยการสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 2 พิษณุโลก (สศท.2) สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (สศก.) เปิดเผยว่ากล้วยน้ำว้ามะลิอ่องนับเป็นพืชเศรษฐกิจของจังหวัดพิษณุโลก หน่วยงานภาครัฐ ที่เกี่ยวข้องในพื้นที่จึงมีนโยบายส่งเสริมให้เกษตรกรหันมาปลูกกล้วยน้ำว้ามะลิอ่องเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากเป็นพืช ที่มีโอกาสทางตลาด และมีความต้องการในอุตสาหกรรมการแปรรูป โดยกล้วยน้ำว้าสดที่ใช้เป็นวัตถุดิบมีทั้งในจังหวัดและต่างจังหวัด (สุโขทัย อุตรดิตถ์ กำแพงเพชร และ ตาก) ซึ่งกล้วยตากบางกระทุ่มเป็นสินค้า GI และเป็นของฝากที่คนมาเยือนพิษณุโลกเมืองสองแควจะต้องซื้อ โดยเฉพาะการมานมัสการหลวงพ่อพระพุทธชินราช ณ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดใหญ่) จึงนับได้ว่ากล้วยตากเป็น Signature ของจังหวัดพิษณุโลก ทั้งนี้ สศท.2 ได้ศึกษาแนวทางการพัฒนาสินค้ากล้วยน้ำว้า ทดแทนการผลิตข้าวนาปีในพื้นที่ไม่เหมาะสมจังหวัดพิษณุโลก ตามโครงการบริหารจัดการการผลิตสินค้าเกษตรตามแผนที่เกษตรเพื่อการบริหารจัดการเชิงรุก (Agri-Map) และจัดทำแนวทางพัฒนาสินค้ากล้วยน้ำว้าเพื่อเป็นข้อมูลประกอบการตัดสินใจเลือกผลิตให้กับเกษตรกรในพื้นที่ จาก

อำเภอบางกระทุ่ม จังหวัดพิษณุโลก มีผลิตภัณฑ์ขึ้นชื่อเป็นสินค้าประจำจังหวัด โด่งดังไปไกลถึงต่างประเทศ และได้รับการขึ้นทะเบียนให้เป็นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง ที่มีสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical Indications หรือ GI) คือ กล้วยตากบางกระทุ่ม วัตถุดิบหลักที่สำคัญที่สุด ของการทำกล้วยตากบางกระทุ่ม ก็คือ กล้วย กล้วย ที่เหมาะสมสำหรับทำกล้วยตากบางกระทุ่มมากที่สุด คือ กล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง เดิมกล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง ปลูกมากตามหัวไร่ปลายนา เมื่อนำมาทำเป็นกล้วยตาก ทำให้รู้ว่า กล้วยน้ำว้ามะลิอ่องนี้ มีคุณสมบัติที่เหมาะสำหรับการทำกล้วยตากที่สุด คุณอภิเษก อ่ำบางราย ชาวบ้านหมู่ที่ 7 บ้านบึงเรียน ตำบลบางกระทุ่ม อำเภอบางกระทุ่ม จังหวัดพิษณุโลก ผู้ที่ได้รับการเอ่ยถึงว่า ในฤดูแล้งที่น้ำน้อย พืชขาดน้ำ ส่งผลให้ราคาผลผลิตสูงขึ้น คุณอภิเษก เป็นหนึ่งในเกษตรกรผู้ปลูกกล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง แล้วสามารถผลิตกล้วยน้ำว้ามะลิอ่องได้มีคุณภาพที่สุดคนหนึ่ง หรือเรียกตามภาษาชาวบ้านว่า แปลงสวย พิจารณาจากใบกล้วย ซึ่งแปลงตั้งอยู่ริมถนน พบว่า ใบกล้วยถูกลมในช่วงรอยต่อของฤดู ใบแตก ฉีก รุ่ย ไม่มีความสวย จึงวิเคราะห์ได้ว่า แปลงสวย ห

“จังหวัดสมุทรสงคราม” แม้เป็นเมืองที่มีขนาดพื้นที่เล็กที่สุดในประเทศ แต่เป็นพื้นที่การเกษตรที่มีศักยภาพสูง ในฐานะ “เมืองสามน้ำ” ทั้ง น้ำจืด-น้ำกร่อย-น้ำเค็ม ผักผลไม้ที่ปลูกในโซนนี้มีรสชาติหวานหอม กรอบ อร่อย ใครได้ชิมก็ต้องติดใจ ผลไม้สมุทรสงครามที่มีรสชาติอร่อยสุดๆ เป็นที่ชื่นชอบของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยชาวต่างประเทศ เช่น ส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่ มะพร้าวน้ำหอม ลิ้นจี่ค่อมแม่กลอง กล้วยไข่ กล้วยน้ำว้าเขียว ฯลฯ ปัจจุบัน เกษตรกรจำนวนมากในจังหวัดสมุทรสงครามนิยมปลูกกล้วยน้ำว้าเขียวกันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะพื้นที่อำเภอเมือง ซึ่งสำนักงานเกษตรจังหวัดสมุทรสงคราม ระบุว่า พื้นที่อำเภอเมือง มีแหล่งน้ำค่อนข้างจะเค็มหรือกร่อยกว่าอำเภออื่น แต่ต้นกล้วยน้ำว้าเขียวเป็นไม้ผลที่ทนทานต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพดินฟ้าอากาศในพื้นที่จังหวัดสมุทรสงครามได้อย่างดี ปลูกดูแลง่าย ให้ผลผลิตสูง 80-90 เปอร์เซ็นต์ ของการปลูก กล้วยน้ำว้าเขียว ของจังหวัดสมุทรสงครามมีลักษณะเด่นคือ ลำต้นไม่ใหญ่ แต่เครือใหญ่ หวีโต ผลใหญ่ เปลือกสีเขียว ปลายจุกแหลม เนื้อกล้วยมีรสหวาน เมล็ดไม่ใหญ่ ไม่มีปัญหาโรคตายพราย กล้วยน้ำว้าเขียว เข้าข่ายสำนวนไทยที่ว่า

กล้วยน้ำว้าในประเทศไทย พบว่ามีอยู่ประมาณ 3 กลุ่มใหญ่ คือ กลุ่มกล้วยน้ำว้าไส้ขาว, กลุ่มกล้วยน้ำว้าไส้เหลือง และกลุ่มกล้วยน้ำว้าไส้แดง โดยกล้วยน้ำว้าในแต่ละกลุ่มก็มีลักษณะการใช้งานที่เหมาะสมที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับการนำไปใช้ประโยชน์ เช่น กล้วยน้ำว้าไส้ขาว ที่รู้จักกันดีคือ “กล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง” เป็นกล้วยน้ำว้าไส้ขาว เมื่อนำไปทำ “กล้วยตาก” จะได้กล้วยตากที่สีเหลืองสวย ไม่ดำคล้ำ หรือเอาไปทำกล้วยแผ่นอบ ก็จะมีสีเหลืองสวยพอดี ไม่เหลืองมาก เหมือนกลุ่มกล้วยน้ำว้าเหลือง ส่วนกล้วยน้ำว้ากลุ่มไส้เหลือง เหมาะสำหรับการกินผลสด ทำกล้วยเชื่อม กล้วยทอด กล้วยบวชชี เป็นกล้วยที่เหมาะสำหรับการแปรรูป ทำขนม ใช้งานได้หลากหลายที่สุด สุดท้ายคือ กล้วยน้ำว้ากลุ่มไส้แดง เป็นกล้วยที่ติดผลค่อนข้างดก ไส้กลางค่อนข้างแข็ง มีความฝาด จะเหมาะนำไปทำกล้วยเชื่อม หรือทำไส้ข้าวต้มมัด เพราะไส้กล้วยมีความแข็งไม่เละ กล้วยน้ำว้ากลุ่มไส้แดงนั้น ไม่เหมาะที่จะนำไปทำกล้วยตาก เพราะกล้วยตากที่มีสีคล้ำดำ สีไม่สวย ดูเหมือนกล้วยตากเก่า ในกรณีดังกล่าวก็เคยเกิดขึ้นกับผู้ปลูกหลายรายที่ส่งกล้วยน้ำว้าไส้แดงขายกับผู้ผลิตกล้วยตาก พบว่ากล้วยตากที่ได

“พระพุทธชินราชงามเลิศ ถิ่นกำเนิดพระนเรศวร สองฝั่งน่านล้วนเรือนแพ หวานฉ่ำแท้กล้วยตาก ถ้ำและน้ำตกหลากตระการตา” เป็นคําขวัญประจําจังหวัดพิษณุโลก   ใครก็ตามที่มาเยือนจังหวัดพิษณุโลก มี 2 สิ่งที่ไม่ควรพลาดคือ ไปกราบพระพุทธชินราช เพื่อความเป็นมิ่งมงคลให้กับตนเองและครอบครัว และสิ่งที่สองคือ การได้ลิ้มรสชาติ หวานฉ่ำแท้กล้วยตาก ในชื่อผลิตภัณฑ์กล้วยตากบางกระทุ่ม ของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านเกาะคู แหล่งผลิตกล้วยตากคุณภาพดี มีกลิ่นหอม เนื้อนุ่ม มีรสหวานอร่อยตามธรรมชาติ เป็นผลิตภัณฑ์ขายดี สู่วิถีเส้นทางเศรษฐีในวันนี้ คุณศิลาพร สิงหลักษณ์ หรือ คุณอ้อ รองประธานกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านเกาะคู เล่าให้ฟังว่า จังหวัดพิษณุโลก มีพระพุทธชินราชงามเลิศหรือพระใหญ่ พระคู่บ้านคู่เมืองที่ประชาชนทั่วไทยเคารพบูชา เป็นถิ่นกำเนิดพระนเรศวร มีแม่น้ำน่านไหลผ่านให้ประชาชนใช้เพื่อการยังชีพ มีถ้ำและน้ำตกที่สวยงามให้ชื่นชม มีสภาพพื้นที่เหมาะสมต่อการปลูกกล้วยน้ำว้ามะลิอ่องได้คุณภาพ และเป็นรุ่นที่ 3 ของตระกูลสิงหลักษณ์ ที่มาสืบสานต่อเพื่อช่วยกันพัฒนาการผลิต “กล้วยตากบางกระทุ่ม” ให้ก้าวหน้าและมั่นคงต่อไป ที่มาของกล้วยตากบางกระทุ่ม

คนในชุมชนตำบลหนองตูมและตำบลท่าฉนวน ส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทำนาเป็นหลักและมีอาชีพการแปรรูปผลผลิตทางด้านการเกษตรเป็นอาชีพเสริม ในระหว่างที่พักจากการทำการเกษตร โดยเฉพาะในเขตตำบลท่าฉนวนที่คนส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทำกล้วยอบเนยเป็นอาชีพเสริม เนื่องจากในพื้นที่นี้มีการปลูกกล้วยน้ำว้าพันธุ์มะลิอ่องเป็นจำนวนมาก กล้วยพันธุ์นี้สามารถนำมาทำเป็นกล้วยตาก กล้วยอบเนย ทำเป็นผลิตภัณฑ์และของฝากที่ขึ้นชื่อของตำบลท่าฉนวน ดังปรากฏในคำขวัญประจำตำบลตอนหนึ่งว่า “นามกระเดื่องกล้วยอบเนย” ตำบลท่าฉนวน อำเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย มีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่ทำกล้วยอบเนยหลายกลุ่ม จัดตั้งโดยสำนักงานเกษตรอำเภอกงไกรลาศ กลุ่มต่างๆ เหล่านี้สามารถดำเนินการผลิตกล้วยอบเนยให้เพียงพอต่อความต้องการของตลาด โดยจะมีสมาชิกร่วมกันดำเนินงาน มีการแบ่งหน้าที่ แบ่งผลประโยชน์ร่วมกัน สามารถหารายได้ให้กับเกษตรกรที่มาร่วมในโครงการและคนในชุมชนได้เป็นอย่างดี สามารถที่จะทำเป็นสินค้าส่งขายต่างจังหวัดและส่งออกต่างประเทศ ทั้งจีน มาเลเซีย จัดเป็นสินค้าที่นำเงินมาสู่อำเภอกงไกรลาศเป็นจำนวนมากในแต่ละปี บ้านเลขที่ 288 หมู่ที่ 2 บ้านหนองบัว ตำบลท่าฉนวน อำเภอก

สวัสดีครับ ยินดีที่ได้พบกันผ่านคอลัมน์ “คิดใหญ่แบบรายย่อย” กับผมธนากร เที่ยงน้อย เมื่อเดือนธันวาคม ผมได้รับเชิญจาก สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรที่ 2 จังหวัดราชบุรี ให้ไปบรรยาย เรื่อง นวัตกรรมกับการแปรรูปสินค้าเกษตรการยืดอายุและการเก็บรักษา ให้กับเกษตรกรรุ่นใหม่ในเขตภาคตะวันตก ผมได้พูดถึงเรื่อง “Eatnomics” หรือที่มีคนไทยแปลเอาไว้ว่า “เทคโนโลยีอาหารและนวัตกรรมที่เกิดขึ้นใหม่” ทุกท่านครับ เรื่อง “Eatnomics” ที่ บริษัท Reimagine Food คิดออกมาเป็นการคาดการณ์การกินอยู่ของคนในโลกของเราในอนาคตจนถึง ปี 2026 หรือ พ.ศ. 2569 สะท้อนให้เห็นถึงอาหารในอนาคตที่จะเปลี่ยนแปลงไปมากมาย ทั้งรูปร่างหน้าตา คุณค่า สารอาหาร วิธีการผลิต จนถึงการบรรจุและการขนส่ง ในอนาคตอาหารและการแปรรูปอาหารต้องตอบโจทย์ด้าน ความใหม่สด สะดวกสบาย ผ่านการแปรรูปน้อย มีความปลอดภัย มีอายุการเก็บรักษานาน เราจึงจะได้เห็นเนื้อวัวที่สร้างขึ้นในห้องแล็บ เนื้อวัวเทียมที่ผลิตจากพืช อาหารพิเศษเฉพาะรายบุคคล เหล่านี้คืออาหารในอนาคตอันใกล้ แต่สิ่งหนึ่งที่สะดุดตาสะดุดใจของผมคือ เรื่องของอาหารที่จะผ่านการแปรรูปน้อย ซึ่งเป็นเรื่องที่ผมจะนำท่านไป

กล้วย…ผลไม้คู่ครัวไทย เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญที่มีเกษตรกรปลูกในเชิงการค้ากันอย่างแพร่หลาย แต่ก็มักจะพบกับปัญหาเมื่อผลผลิตกล้วยออกสู่ตลาดพร้อมกันในปริมาณมาก ทำให้ต้องขายราคาถูกกว่าต้นทุนการผลิต เกษตรกรบางรายจึงแก้ไขปัญหาดังกล่าวด้วยการนำผลกล้วยมาแปรรูปเป็นกล้วยตากรสธรรมชาติที่หวานหอมอร่อย และต่อยอดด้วยการพัฒนาการผลิตเป็นกล้วยตากรสช็อกโกแลตและรสกาแฟ เป็นผลิตภัณฑ์คุณภาพที่มีตลาดรองรับที่ส่งผลให้เกษตรกรในชุมชนมีรายได้ มีความมั่นคงในการยังชีพ คุณบุญเลี้ยง ข่ายม่าน เกษตรจังหวัดกาญจนบุรี เล่าให้ฟังว่า ประชากรในพื้นที่จังหวัดกาญจนบุรีส่วนใหญ่ประกอบอาชีพด้านการเกษตร ทั้งการปลูกพืช ทำประมง และเลี้ยงสัตว์ สำหรับการปลูกพืชเกษตรกรยังคงใช้ต้นทุนผลิตที่สูงหรือไม่พัฒนาการผลิตด้วยเทคโนโลยีที่เหมาะสม ผลผลิตจึงด้อยคุณภาพไม่เป็นที่ต้องการของตลาด เพื่อลดปัญหาและข้อจำกัดดังกล่าว สำนักงานเกษตรจังหวัดกาญจนบุรี จึงส่งเสริมให้เกษตรกรรวมกลุ่มทำการเกษตรแบบแปลงใหญ่ เพื่อให้มีการจัดการใช้ที่ดิน ทุน แรงงาน ลดต้นทุนปัจจัยการผลิต ลดความเสี่ยงด้านตลาด ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อปลูกและผลิตในระบบเกษตรดีที่

ปี 2560 ผลไม้ในภาคเหนือตอนบน มีภาวะผิดปกติที่ราคาตกต่ำกันถ้วนทั่วทุกชนิด ยกเว้นทุเรียน เริ่มจากผลผลิตกล้วยน้ำว้า สับปะรด ลำไย ลิ้นจี่ แก้วมังกร ส้มโอ ส่งผลให้ในปัจจุบันพื้นที่ทำการเกษตรเริ่มลดน้อยถอยลง จำนวนเกษตรกรก็ลดจำนวนลง เหลือแต่เกษตรกรผู้สูงวัย การเกษตรยังมีความเสี่ยงทั้งจากดิน ฟ้า อากาศ การตลาด ราคาผลผลิต ความปลอดภัยด้านสุขภาพ แต่…ตราบใดที่มนุษย์ยังต้องกิน การเกษตรและการแปรรูปสินค้าเกษตรก็ยังมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ เพื่อตอบสนองปัจจัยสี่ คือ อาหาร ที่อยู่อาศัย เครื่องนุ่งห่ม และยารักษาโรค ซึ่งล้วนแต่พึ่งพาผลผลิตจากภาคเกษตรทั้งสิ้น ดังนั้น การทำการเกษตรให้ยั่งยืน เกษตรกรในหลายพื้นที่เริ่มปรับเปลี่ยนความคิดจากการผลิตเพื่อขายผลสดมาเป็นผู้ผลิตเอง แปรรูปเอง และขายเอง สู่มือผู้บริโภคโดยตรง ด้วยการตลาดรูปแบบต่างๆ เมื่อไม่กี่เดือนมานี้ มีเกษตรกรผู้ปลูกกล้วยน้ำว้า ที่ตำบลแม่ปาน อำเภอลอง จังหวัดแพร่ ประสบปัญหาราคากล้วยน้ำว้าตกต่ำที่สุดในรอบหลายปี เสียงเรียกร้องของเกษตรกรเป็นข่าวครึกโครม ผ่านสื่อหนังสือพิมพ์ สื่อออนไลน์ สื่อโทรทัศน์ และปัญหาดังกล่าวได้ขยายวงกว้างไ

อาชีพการเกษตร มีความเสี่ยงสูงในหลายด้าน ช่วงฤดูการเพาะปลูก ต้องเผชิญความเสี่ยงจากปัญหาภัยธรรมชาติ หากปีไหนฝนฟ้าไม่เป็นใจ เจอฝนแล้ง น้ำท่วม หรือเจอโรคแมลงรบกวน อาจได้ผลผลิตน้อยหรือไม่ได้เลย ทำให้ขาดทุนได้ หากปีไหนฝนฟ้าดี ได้ผลผลิตเยอะ หลังฤดูการเก็บเกี่ยวก็เสี่ยงเจอผลผลิตล้นตลาด ขายไม่ได้ราคา ขาดทุนได้เช่นกัน     กรมการพัฒนาชุมชน (พช.)  ช่วยพัฒนาอาชีพเกษตรกรไทย กรมการพัฒนาชุมชน (พช.) สังกัดกระทรวงมหาดไทย ซึ่งมีหน้าที่ดูแลทุกข์สุขของชาวบ้านในทุกชุมชนทั่วไทย เล็งเห็นปัญหาความเดือดร้อนของชาวบ้าน จึงส่งเสริมให้ชาวบ้านปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตเป็น “หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง” ตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช กรมการพัฒนาชุมชน เป็นหน่วยงานหลักรับผิดชอบบูรณาการไปสู่การปฏิบัติ โดยมุ่งเน้นการยกระดับเศรษฐกิจฐานราก นั่นคือ “สร้างรายได้” ที่ต้องทำให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น โดยการสร้างอาชีพจากวิถีท้องถิ่น จึงเป็นที่มาของ “สัมมาชีพชุมชน” ที่ส่งเสริมให้ชาวบ้านในชุมชนเกิดการพัฒนาอาชีพขึ้นจากสิ่งที่มีอยู่เป็นทุนเดิม เป็นภูมิปัญญาที่สามารถนำมาพัฒนาต่อยอดการเรียนรู้ไปสู่การสร