โกสนจัดเป็นไม้มงคล ที่คนไทยรู้จักและคุ้นเคยกันดี เนื่องจากชื่อ “ โกสน” เป็นคำพ้องเสียงกับคำว่า “กุศล” หมายถึง การสร้างบุญงาม ความดี จึงนิยมปลูกโกสนไว้หน้าบ้าน ในทางทิศตะวันออกของบ้าน มาตั้งแต่สมัยโบราณ เพื่อเป็นไม้เสริมสิริมงคล ให้ทุกคนในครอบครัวอยู่เย็นเป็นสุข ความมีเสน่ห์ของโกสนอยู่ที่ลวดลายใบที่สวยงามสลับเฉดสีต่างๆ เช่น เฉดสีชมพูก็จะมีสีเขียวเข้มมีชมพูเข้ม เส้น ลายใบชัดเจน เฉดสีเหลืองก็จะออกสีไล่เลี่ยกันในโทนเหลือง เป็นต้น
โกสน มีชื่อภาษาอังกฤษว่า โคร-ออน (Croton) เป็นไม้ประดับประเภทไม้พุ่ม ที่มีใบเป็นจุดเด่น โดยใบมีรูปทรงและสีที่สวยงามแตกต่างไปกับพรรณไม้อื่นๆ นิยมเป็นไม้กระถาง ให้มีลักษณะทรงพุ่มเล็กๆ หากต้องการให้มีทรงพุ่มใหญ่ จะใช้วิธีปลูกลงดิน
โกสนมีทั้งใบเล็ก-ใบใหญ่
ต้นโกสนเป็นไม้พุ่มที่มีขนาดตั้งแต่ พุ่มเล็ก จนถึงพุ่มใหญ่ ลักษณะเด่นของพันธุ์ไม้นี้คือ ทรงของใบมีหลายลักษณะผันแปรตามธรรมชาติ และมีเด่นที่ใบมีหลายสี เช่น เหลือง ส้ม ม่วง ขาว ชมพู ดำ และยังมีลักษณะใบลูกผสม ที่มีการพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ๆ ขึ้นมา
โกสนที่ใช้เป็นไม้ประดับงดงามนั้นมีชนิด (species) เดียวคือ โคเดียมหรือโคดิเอี้ยม วาริเกตั้ม Codiaeum variegatum แต่มีหลายพันธุ์ ดังต่อไปนี้
1. พวกใบเล็ก ลักษณะใบแคบ (Narrow Leaved) ใบแคบยาวลักษณะใบกลาง ใบแคบยาวลักษณะใบยาว ลักษณะใบแคบขอด ลักษณะใบแคบบิดเป็นเกลียว ใบแคบสะโพกใหญ่ ใบแคบมีสายระยาง ใบแคบปลายบิด มีพันธุ์ เช่น ใบเล็กแคบยาว สีแดงปนเหลือง สีทองแดงเข้ม มีจุดหรือประสีเหลือง สีเขียวอ่อนปนเหลืองสลับแดง เป็นต้น
2. พวกใบใหญ่ หรือ ใบกว้าง ใบกว้างแบบใบไม้ธรรมดา ใบกว้างมีสายระยาง ใบกว้างกลม ใบกว้างมีแฉกลักษณะใบสาเก สีม่วงเหลือง และชมพู สีเขียวสดปนเหลือง สีเหลืองแดงปนเขียว
โกสนพันธุ์พื้นเมือง เป็นไม้แดดร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่โกสนสายพันธุ์ลูกผสม คือ ไม้ร่มรำไร ไม่ต้องการแสงมาก เป็นไม้ประดับกึ่งร่ม จะถูกแดดร้อยเปอร์เซ็นต์ไม่ได้ ไม้ใบโกสนที่นิยมจะเป็นสายพันธุ์ที่เป็นไม้ร่มกึ่งแดด สีสันแฟนซี เช่น ไม้ลักษณะ ใบกลม ใบใหญ่ สีแดง ได้ราคา เช่น รูปทรงกุหลาบ ใบซ้อน บางพันธุ์เป็นเหมือนรูปฉัตร เป็นต้น นี่คือเสน่ห์ของโกสนที่ไม่มีวันจาง
และการพัฒนาพันธุ์ใหม่ของโกสน ทำให้เกิดรูปลักษณ์และสีสันที่เด่นชัดสีจัดจ้าน ผสมผสานในต้นเดียวกัน ประกอบกับราคาไม่สูงนัก จึงเป็นไม้ประดับที่ ได้รับความนิยมในตลาดอย่างแพร่หลาย
การปลูกขยายพันธุ์
โกสน มีหลากหลายสายพันธุ์ นิยมปลูกเป็นไม้ร่มกึ่งแดด สีสันแฟนซี เช่น บุศรินทร์ เพชรมณี พระจันทร์ฉาย แสงอาทิตย์ นกกระจิบ รับทอง และมีอีกหลายอย่าง เป็นต้น ส่วนลักษณะสี สีแดง สีเหลือง สีชมพู หลากหลาย แล้วแต่ความชอบของแต่ละคน โกสนสามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี เช่น วิธีเสียบยอด ตอนกิ่ง ชำกิ่ง ทาบกิ่ง และเพาะเมล็ด
การเพาะเมล็ด เป็นการขยายพันธุ์โดยเพิ่มพันธุ์ใหม่ขึ้นมา เช่น ในช่อดอกอาจจะติดมา 10-20 เมล็ด ใน 1 เมล็ดก็คือพันธุ์หนึ่ง แต่ถ้าพันธุ์ไม้สวยก็ทิ้งไป แต่ต้องใช้เวลา 1 ปีขึ้นไป เพาะเมล็ดกว่าจะรู้ว่าสวยไม่สวยต้องใช้เวลาปีกว่าขึ้นไป นี่ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่คนไม่นิยมเพาะจากเมล็ดนอกจากผู้ที่ต้องการทำไม้ประกวดหรือทำไม้สะสม แต่ถ้าเชิงพาณิชย์มักจะทำด้วยวิธีอื่นๆ เช่น ปักชำ ตอน เสียบยอด ทาบกิ่ง เป็นต้น
การเสียบยอด เนื่องจากโกสนพันธุ์พื้นเมือง นับเป็นไม้ที่ปลูกทิ้งปลูกขว้างก็ไม่ตาย ดังนั้นการขยายพันธุ์โกสนในช่วงที่ผ่านมา เกษตรกรนิยมนำโกสนพันธุ์พื้นเมืองมาทำเป็นต้นตอ เพื่อให้การคงทน ต้านทานโรคได้ดี ลำต้นต้นแข็งแรง โดยโกสนพันธุ์พื้นเมืองที่ใช้เป็นต้นตอ เช่น พันธุ์ขุนช้างกินเลี้ยง เป็นต้น ส่วนการบำรุงนั้น ใช้ปุ๋ยสูตร 8-24-24 หรือออสโมโคส หรือปุ๋ยละลายช้าก็ได้ การปลูก ใช้ดิน 1 ส่วน ใบไม้อะไรก็ได้ ถ้ามีใบก้ามปูก็ใช้ได้ 1 ส่วน ขุยมะพร้าว 1 ส่วน เพราะโกสนชอบวัสดุปลูกแบบโปร่ง ไม่ชอบน้ำมาก
กระแสความนิยมตลาดโกสน นอกจากจะเน้นเรื่องสีสันและลักษณะใบแล้ว ก็ขึ้นอยู่กับว่าไม้เราสวยแค่ไหน ขึ้นอยู่กับฟอร์มของไม้แต่ละต้น ถ้าฟอร์มสวยก็ทำเงินได้ ถ้าคนชอบสีออกเหลืองๆ ก็นิยมเลี้ยงไม้ ปิ่นแก้ว จันทรบูร จันทร์เจ้า เป็นต้น ส่วนที่มีลักษณะใบเกลียวยาวนั้น เป็นไม้เก่าแก่แล้ว เช่น การะเกด สายธาร มณีนาคราช เป็นต้น
การปลูกดูแล
โกสนชอบดินโปร่ง เวลารดน้ำจะผ่านลงที่ก้นกระถางไหลออกไปเลย แต่ไม่แฉะท่วมขัง เพราะถ้ารดแล้วไม่มีน้ำไหลออกกระถาง น้ำกักอยู่ช่วงล่างของกระถางมากก็ทำให้รากเน่าได้เหมือนกัน การเจริญเติบโตก็หยุดชะงัก แต่ถ้าดินกลับมาแห้ง แล้วต้นไม่เน่าตายไปเสียก่อน รากก็จะกลับมาเดินได้ แต่ต้นอาจจะโทรมไปบ้าง โดยธรรมชาติโกสนชอบน้ำ อาจรดน้ำวันเว้นวัน แล้วแต่สภาพอากาศ ถ้ารู้ว่าแฉะต้องหยุดรดทันที
ปัญหาที่พบบ่อย คือ ต้นโกสนเหี่ยวเฉา ซึ่งมี 2 สาเหตุ คือ เหี่ยวเพราะขาดน้ำ หรือเหี่ยวเพราะน้ำขัง ถ้าเหี่ยวเพราะขาดน้ำ อากาศร้อนมากน้ำไม่ได้รด เมื่อรดน้ำต้นจะกลับมาเหมือนเดิม แต่ถ้าต้นยังเหี่ยวอยู่ แสดงว่ามีปัญหาที่รากเน่าแล้วนั่นเอง วิธีแก้คือต้องเปลี่ยนดินก่อน สาเหตุเกิดจากดินแฉะมาก มองผิวเผินหน้าดินอาจดูแห้ง เมื่อยกกระถางดูพบว่ากระถางมีน้ำหนักมาก อันนี้ก็ต้องเปลี่ยนดิน หลังจากเปลี่ยนดินปลูกและดูเรื่องการให้น้ำอย่าบ่อยเกินไป ถ้าแล้งก็ให้น้ำวันละครั้งได้
“ มะม่วงขาวนิยม” หรือ “ น้ำดอกไม้มัน” เป็นผลไม้ทำเงินที่น่าสนใจ เกษตรกรจำนวนมากสนใจปลูกเป็นไม้ผลประจำสวน เพราะมะม่วงพันธุ์ปลูกดูแลง่าย มีลักษณะโดดเด่นไม่เหมือนใคร คือ มีผลใหญ่ รูปทรงสวยงาม เนื้อแน่น เมล็ดบางลีบ ผลดิบจะมีรสชาติคล้ายเขียวเสวย หากรับประทานตอนสุก เนื้อมะม่วงจะมีรสชาติหวานนุ่ม ละมุนลิ้น คล้ายมะม่วงน้ำดอกไม้ ที่มาของ “ มะม่วงขาวนิยม” “ มะม่วงขาวนิยม” เกิดจากการกลายพันธุ์จากการเพาะเมล็ดมะม่วงเขียวเสวย เมื่อ ปี พ.ศ. 2510 นายขาว น้อยรักษา ได้นำเมล็ดมะม่วงเขียวเสวยมาปลูกและบังเอิญมีต้นที่กลายพันธุ์ 1 ต้น ซึ่งมีลักษณะเด่นคือ มีผลใหญ่ รูปทรงสวยงาม ผลดิบ มีรสชาติมัน หวานคล้ายมะม่วงเขียวเสวย ส่วนผลสุกรสชาติหวานหอม เนื้อแน่น เมล็ดแบนลีบคล้ายมะม่วงน้ำดอกไม้ นายขาวจึงตั้งชื่อว่า “มะม่วงน้ำดอกไม้มัน” หลังจากได้มะม่วงพันธุ์นี้มาแล้ว นายขาวได้บำรุงดูแลรักษาเป็นอย่างดี จนมีความมั่นใจว่าสายพันธุ์นิ่งดีแล้วจึงทำการขยายพันธุ์ โดยปลูกในพื้นที่สวนของครอบครัวน้อยรักษาในพื้นที่ เขตบางบอน และเขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร เมื่อมีผลผลิตออกมานายขาวได้ส่งขายให้กับแม่ค้าปรากฏว่าได้ผลตอบรับเป็นอย่างดีมาก
“วัชพืช” หรือพืชที่ขึ้นมาเองตามธรรมชาติในไร่และสวน อาทิ ผักยาง ผักโขม หญ้าตีนนก หญ้าแพรก และอื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งปฏิเสธไม่ได้ว่าเจ้าพืชเหล่านี้ล้วนแล้วไม่เป็นที่ต้องการ และจำเป็นต้องกำจัดทิ้งเสียทุกครั้งที่มันขึ้นมากวนใจ แต่ก่อนที่จะกำจัดวัชพืชเหล่านี้ทิ้งไป เทคโนโลยีชาวบ้านชวนมาดู 5 วัชพืชที่สามารถเก็บมารับประทานได้ แถมยังเปี่ยมไปด้วยสรรพคุณนานัปการ 1.ส้มกบ ส้มกบคือวัชพืชขนาด 2-3 นิ้ว มักเลื้อยปกคลุมหน้าดิน ลักษณะใบเป็นรูปหัวใจ โดยมีสรรพคุณในการให้สารอาหารอันเป็นประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น กรดมาลิก กรดซิตริก แคลเซียม วิตามินซี และแคโรทีน ซึ่งมีฤทธิ์ช่วยในการย่อยอาหาร รักษาโรคนอนไม่หลับ แก้อาการหวัด และรักษาโรคดีซ่าน วิธีรับประทาน ใบของส้มกบนั้นจะให้รสเปรี้ยว หวาน และเค็ม จึงสามารถนำมาใช้แทนน้ำมะขามเปียกในเมนูต่างๆ ได้ หรือจะนำใบอ่อนและยอดอ่อนมาปรุงอาหารก็ได้เช่นเดียวกัน แต่ไม่ควรรับประทานต่อเนื่อง เนื่องจากกรดออกซาลิกที่อยู่บริเวณใบของต้นส้มกบอาจสร้างพิษให้กับร่างกาย เมื่อบริโภคได้ปริมาณมากหรือติดต่อกันหลายวัน 2.วอเตอร์เครส วอเตอร์เครส หรือชื่อที่คุ้นหูอย่างสลัดน้ำ เป็นพืชใบเขียวในตระกู
ความต้องการบริโภค “มะละกอ” ของคนไทยยังเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะกลุ่มมะละกอดิบ เพื่อนำมาใช้ทำส้มตำ อาหารยอดนิยมของคนไทยทุกภาค ส่วนมะละกอเพื่อการบริโภคสุก เป็นผลไม้ที่ทรงคุณค่าชนิดหนึ่ง และมีราคาไม่แพงนัก มะละกอ จัดเป็นไม้ผลที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของไทย แต่ก่อนการเริ่มต้นของการปลูกมะละกอนั้น ก็จะต้องเริ่มจากการเพาะกล้ามะละกอเสียก่อน คุณทวีศักดิ์ ชัยเรืองยศ เจ้าของ “สวนคุณลี” อำเภอเมือง จังหวัดพิจิตร ได้นำประสบการณ์ ที่นักวิชาการแนะนำหรือจากที่นำไปปฏิบัติเองในการเพาะเมล็ดมะละกอมานำเสนอให้ผู้ที่สนใจนำไปใช้เป็นแนวทางในเรื่องของการเพาะกล้า เนื่องจากมะละกอทุกสายพันธุ์ใช้วิธีการเพาะกล้าเหมือนกัน สำหรับเคล็ดลับการเพาะเมล็ดมะละกอให้งอกดีและสม่ำเสมอ รศ.ดร. กวิศร์ วานิชกุล ได้ให้ข้อมูลไว้ว่า “การเพาะเมล็ดมะละกอให้งอกดีสม่ำเสมอนั้น ให้นำเมล็ดมะละกอแช่น้ำ 1-2 วัน โดยในช่วงวันแรกให้เปลี่ยนน้ำอย่างน้อย วันละ 1 ครั้ง หลังจากนั้นให้เปลี่ยนน้ำถี่ขึ้น เนื่องจากเมล็ดมะละกอมีการหายใจมากขึ้น ทำให้ออกซิเจนในน้ำเหลือน้อยลง หากแช่น้ำแล้วไม่เปลี่ยนน้ำเลย ก็จะเหลือออกซิเจนในน้ำน้อย เมล็ดมะละกอนั้นก็จะเกิ
“หนามพุงดอ” เป็นวัชพืชที่พบได้ทั่วไปในพื้นที่ป่าชายเลน หรือชายฝั่งทะเล เติบโตได้ดีในสภาพดินเค็ม ดินปนทราย หลายคนมองว่าเป็นวัชพืชตัวร้ายที่น่ารำคาญ เพราะหนามพุงดอ หรือที่บางคนเรียก หนามรอบข้อ เพราะบริเวณตรงข้อจะมีหนามคมมากโดยรอบ ซึ่งหนามแก่ ปลายยิ่งแหลมคม หากถูกทิ่มแทงจะปวดแสบมาก ต้องรีบบ่งหนามออก ไม่เช่นนั้นจะเกิดอาการอักเสบเป็นหนองได้ “ หนามพุงดอ” พืชทำเงินเมืองแม่กลอง ขณะที่หลายคน ตัดสินใจกำจัดวัชพืชตัวนี้ทันทีที่พบเห็น แต่ชาวบ้านในพื้นที่อำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงครามกลับมองว่า หนามพุงดอคือ ผักพื้นบ้าน เป็นพืชเศรษฐกิจทำเงิน โดยชาวบ้านนิยมเด็ดส่วนใบที่ปลายยอดที่มีหนามอ่อนนิ่ม นำไปขายในราคากิโลกรัมละ 200 บาท หนามพุงดอ สามารถนำไปปรุงเป็นอาหารได้หลากหลายเมนูไม่ว่าจะเป็นเมนูต้มกะทิใส่กุ้ง แกงส้มกุ้งหนามพุงดอ ยำยอดหนามพุงดอกุ้งสด ยอดหนามพุงดอผัดไข่ เมนูแกงคั่ว หรือนำผักไปต้มในน้ำเดือดเพื่อลดความขมและรสเฝื่อน เพื่อนำไปกินกับน้ำพริก ก็อร่อยไม่แพ้กัน เพราะหนามพุงดอมีรสชาติเหมือนกินผักหวาน วิธีลดปวดแผล แก้พิษ “ หนามพุงดอ” ข้อมูลจากมูลนิธิสุขภาพไทยระบุว่า หนามแหลมปลายแข็งของต้นหนามพุงด
