สำหรับคนที่กำลังปลูกต้นไม้ หรือกำลังทำแปลงผัก ไม่ว่าจะเป็นมือใหม่หัดปลูก หรือผู้ที่คร่ำหวอดในวงการมานาน คงคุ้นเคยกับคำว่า “ซาแรน” เป็นอย่างดี ซาแรน หรือตาข่ายกรองแสง เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยปกป้องพืชจากสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสม โดยเฉพาะแสงแดดที่ร้อนแรงของประเทศไทย แต่เคยสงสัยกันไหมว่า ซาแรนที่มีหลากหลายสีสันนั้น มีความแตกต่างกันอย่างไร และแต่ละสีเหมาะกับการใช้งานแบบไหน? ก่อนอื่นไปรู้จัก “ซาแรน” กันก่อน
ซาแรน หรือที่เรียกกันว่า ตาข่ายกรองแสง เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่มีประโยชน์ใช้งานได้หลายอย่าง แต่หน้าที่หลักคือ เอาไว้กรองแสง บังแสง พรางแสง ลดความเข้มข้นหรือความแรงของแสงแดดลง ลดความร้อนที่จะส่งผลกระทบ มีหลายสี แต่ต้องเลือกใช้ให้เหมาะสม วันนี้เทคโนโลยีชาวบ้านจะพาไปดูว่าแต่ละสีต่างกันยังไง
ซาแรนจะช่วยสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเจริญเติบโต ออกดอก ออกผล ของพืชได้ด้วยคุณสมบัติการพรางแสง จะมีปริมาณ % ในการกรองแสงที่แตกต่างกันออกไปตามการใช้งาน คือ 50%, 60%, 70% และ 80% ซึ่งต้องเลือกให้เหมาะสมกับความต้องการนำไปใช้งานด้วย
ซาแรนมี 2 ประเภท คือ แบบถัก ชนิดนี้ทำจากโพลิเอทิลีนน้ำหนักเบา จึงเหมาะกับเกษตรกรรม การเพาะปลูก การเลี้ยงสัตว์ กสิกรรมทุกประเภท และแบบทอ ตาข่ายชนิดนี้มีน้ำหนักมากกว่า ทิ้งตัวดี มีความยืดหยุ่นและทนทานสูง จึงนิยมใช้ในการเลี้ยงสัตว์และทำสิ่งปลูกสร้างที่ต้องการความแน่นหนามั่นคง

สีดำ เป็นสีที่เหมาะกับการสร้างร่มเงาให้พืช เพราะแสงที่ส่องผ่านลงมายังคงเป็นแสงขาวตามธรรมชาติ พืชจึงใช้สังเคราะห์แสงได้ตามปกติ ซึ่งในท้องตลาดมีหลายอัตราการกรองแสงให้เลือก เช่น 50%, 60%, 70%, 80% ยิ่งอัตราการกรองแสงมาก เส้นเทปก็จะยิ่งถี่มาก
คุณสมบัติ เป็นสีที่ดูดซับแสงได้ดีที่สุด ทำให้สามารถกรองแสงได้มากที่สุด โดยทั่วไปจะมีค่าการกรองแสงตั้งแต่ 50% ไปจนถึง 90%
หลักการทำงาน ซาแรนสีดำจะดูดกลืนแสงทุกความยาวคลื่น ทำให้ปริมาณแสงที่ส่องผ่านลดลงอย่างสม่ำเสมอ
ข้อดี
- ให้ร่มเงามาก เหมาะสำหรับพืชที่ไม่ต้องการแสงแดดโดยตรง หรือพืชที่อยู่ในช่วงอนุบาล
- ช่วยลดอุณหภูมิภายในพื้นที่ปลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- มีความทนทานต่อรังสียูวี (UV) ได้ดี
ข้อเสีย:
- อาจทำให้แสงสว่างไม่เพียงพอสำหรับพืชที่ต้องการแสงมากในการสังเคราะห์แสง
- อาจทำให้บรรยากาศภายในทึบเกินไป ส่งผลต่อการระบายอากาศ
เหมาะสำหรับ
- พืชที่ไม่ทนต่อแสงแดดจัด เช่น กล้วยไม้ เฟิร์น บอนสี ไม้ประดับบางชนิด
- โรงเรือนเพาะชำ สำหรับอนุบาลต้นกล้าที่ยังอ่อนแอ
- พื้นที่ที่ต้องการลดความร้อนสูง เช่น บริเวณเลี้ยงสัตว์
- การใช้งานทั่วไป เช่น ทำหลังคาที่จอดรถ กันสาด

สีขาว ให้แสงขาวผ่านลงมาได้มากกว่าซาแรนสีดำ
คุณสมบัติ มีความสามารถในการกรองแสงน้อยที่สุด โดยทั่วไปจะมีค่าการกรองแสงตั้งแต่ 20% ไปจนถึง 50%
หลักการทำงาน ซาแรนสีขาวจะสะท้อนแสงบางส่วนและยอมให้แสงสว่างส่องผ่านได้มาก ทำให้พืชได้รับแสงในปริมาณที่ใกล้เคียงกับธรรมชาติมากที่สุด เหมาะสำหรับพื้นที่ที่ยังต้องการแสงมาก แต่ต้องการลดอุณหภูมิ ลดแรงลมหรือความแรงของเม็ดฝน เช่น สวนที่ใช้ซาแรนสีดำ 60% เพื่อให้แสงผ่าน 40% แต่ด้วยเส้นเทปมีความห่าง เมื่อเข้าฤดูมรสุม แรงลมและฝนอาจทำให้พืชเสียหายได้ ซึ่งสามารถทดแทนได้ด้วยซาแรนสีเทาเงิน 80% ที่เส้นเทปจะเรียงชิดแน่นเทียบเท่าซาแรนสีดำ 80% แต่ด้วยเส้นเทปทึบแสงน้อยกว่า จึงให้แสงผ่านมากกว่า คือ 40% เท่าเดิม จึงช่วยลดความเสียหายได้ดีขึ้น
ข้อดี
- ให้แสงสว่างมากที่สุด เหมาะสำหรับพืชที่ต้องการแสงแดดในการเจริญเติบโตสูง
- ช่วยกระจายแสงให้ทั่วถึง ลดปัญหาแสงส่องกระทบโดยตรง
- ช่วยลดความร้อนได้บ้างเล็กน้อย
ข้อเสีย
- ประสิทธิภาพในการลดความร้อนอาจไม่ดีเท่าซาแรนสีดำและสีเขียว
- อาจไม่เหมาะสำหรับพื้นที่ที่มีแสงแดดจัดตลอดวัน
เหมาะสำหรับ
- พืชที่ต้องการแสงแดดมาก เช่น แตงโม แคนตาลูป ฟักทอง
- พื้นที่ที่มีแสงแดดน้อย เพื่อเพิ่มปริมาณแสงให้พืช
- การใช้งานที่ต้องการแสงสว่าง เช่น โรงเรือนเลี้ยงสัตว์เล็ก

สีเขียว แสงที่ผ่านมาจะเป็นแสงสีเขียวซึ่งเป็นสีของแสงที่พืชนำไปใช้ประโยชน์ได้น้อย ทำให้พืชยืดตัวสูงขึ้นเพื่อไปหาแสง จึงเหมาะกับการใช้เพื่อวัตถุประสงค์เฉพาะ เช่น ต้องการให้พืชมีกิ่งก้านยาวขึ้น และยังเป็นสีที่ช่วยลดการเกิดตะไคร่ในบ่อน้ำได้ จึงมักนำไปสร้างร่มเงาให้บ่อปลา
คุณสมบัติ กรองแสงได้ในระดับปานกลาง โดยทั่วไปจะมีค่าการกรองแสงตั้งแต่ 30% ไปจนถึง 70%
ข้อดี
- ให้แสงสว่างที่เพียงพอสำหรับการสังเคราะห์แสงของพืชหลายชนิด
- ช่วยลดความร้อนและป้องกันแสงแดดจัดได้ดีในระดับหนึ่ง
- มีสีที่เป็นธรรมชาติ ดูกลมกลืนกับสภาพแวดล้อม
ข้อเสีย
- ประสิทธิภาพในการลดความร้อนอาจไม่เท่าซาแรนสีดำ
- อาจไม่เหมาะสำหรับพืชที่ต้องการร่มเงามากเป็นพิเศษ
เหมาะสำหรับ
- พืชผักทั่วไป เช่น ผักสลัด คะน้า กวางตุ้ง
- ไม้ดอก เช่น ดาวเรือง บานชื่น
- ไม้ผลขนาดเล็ก เช่น มะเขือเทศ พริก
- โรงเรือนขนาดกลาง ที่ต้องการทั้งแสงและการป้องกัน

สีแดง แสงสีแดงจะช่วยเร่งดอก และลดการรบกวนจากแมลงบางชนิดได้ จึงนำไปใช้สำหรับพืชบางชนิด หรือพืชที่ต้องการให้มีการติดดอกมากขึ้น

สีน้ำเงิน (ฟ้า) แสงสีน้ำเงินจะช่วยเรื่องการเติบโตของรากและใบ จึงมักใช้เพื่อทำให้พืชมีใบสีเข้ม
คุณสมบัติ มีคุณสมบัติในการสะท้อนแสงได้ดี โดยเฉพาะรังสียูวี (UV) และรังสีอินฟราเรด (Infrared) ซึ่งเป็นสาเหตุของความร้อน
ข้อดี
- ช่วยลดอุณหภูมิภายในโรงเรือนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ป้องกันรังสียูวีที่เป็นอันตรายต่อพืชและผู้ปฏิบัติงาน
- อาจช่วยลดการระบาดของแมลงบางชนิดที่ไวต่อแสงสะท้อน
ข้อเสีย
- อาจมีราคาสูงกว่าซาแรนสีอื่นๆ
- อาจไม่เหมาะสำหรับพืชที่ต้องการแสงในบางช่วงคลื่น
เหมาะสำหรับ
- พื้นที่ที่มีแสงแดดจัดและอุณหภูมิสูง เช่น โรงเรือนในเขตร้อน
- พืชที่อ่อนแอต่อรังสียูวี
- การใช้งานที่ต้องการควบคุมอุณหภูมิเป็นพิเศษ เช่น โรงเรือนเลี้ยงเห็ด
หลายๆ คน อาจจะคาดไม่ถึง “ซาแรน” มีประโยชน์มากในการเกษตร
1.ซาแรนช่วยเพิ่มผลผลิตแต่ลดอายุการเก็บเกี่ยวให้สั้นลง
2.ซาแรนช่วยลดต้นทุนการใช้น้ำและปุ๋ย
3.ซาแรนช่วยป้องกันความเสียหายจากเชื้อโรค วัชพืช แมลงศัตรูพืช
4.ช่วยป้องกันความเสียหายของพืชที่เกิดจากปริมาณน้ำฝนที่มากเกินไป ช่วยกันแรงลมและพายุ
5.ลดการใช้สารเคมี ดีต่อผู้ปลูก ดีต่อผู้บริโภค และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
การเลือกสีของซาแรนให้เหมาะสมกับการปลูกพืชเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้พืชเจริญเติบโตได้ดี มีผลผลิตที่งอกงาม และลดความเสียหายจากสภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้ออำนวย หวังว่าคู่มือฉบับเข้าใจง่ายนี้ จะช่วยให้นำข้อมูลไปปรับใช้ในการเลือกซื้อซาแรนสำหรับพืชได้อย่างถูกต้อง