มะพร้าวน้ำหอม

พื้นที่จังหวัดชลบุรี เดิมเป็นแหล่งใหญ่หนึ่งที่มีเกษตรกรทำสวนมะพร้าว ปัจจุบันจำนวนลดลงอย่างต่อเนื่อง เหตุผลจากการขยายตัวของสาธารณูปโภคที่เจริญเติบโตอย่างไม่หยุดยั้ง แม้พื้นที่ปลูกจะน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด แต่ก็ยังมีสวนมะพร้าวที่ดีหลงเหลืออยู่ ปลายปี 2559 ที่ผ่านมา สวนมะพร้าวจำนวนหนึ่งถูกทำลายจากการแพร่ระบาดของหนอนหัวดำมะพร้าวอย่างรุนแรง ทำให้เจ้าหน้าที่จากสำนักงานเกษตรต้องออกมารณรงค์ให้เลี้ยงแตนเบียน เพื่อปล่อยเข้าทำลายหนอนหัวดำมะพร้าว ถามถึงสวนมะพร้าวน้ำหอม ในพื้นที่อำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี ได้รับการยืนยันจากสำนักงานเกษตรอำเภอบางละมุง ว่า เหลืออยู่เพียง 2 สวนเท่านั้น ที่มีคุณภาพ สวน คุณประวิทย์ ประกอบธรรม ตั้งอยู่หมู่ที่ 1 ตำบลตะเคียนเตี้ย อำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี เป็นสวนหนึ่งที่ขึ้นชื่อได้ว่า ผลิตมะพร้าวน้ำหอมได้คุณภาพ คุณประวิทย์ มีพื้นที่สวนรวมกับพื้นที่บ้าน 10 ไร่ และมีพื้นที่สวนมะพร้าว ตั้งอยู่ถัดไปอีกกว่า 10 ไร่ เป็นแปลงที่ไม่ติดกัน แต่ทุกแปลงปลูกมะพร้าวเป็นผลไม้หลักสร้างรายได้ ส่วนผลไม้ชนิดอื่นปลูกไว้รับประทาน “ผมเป็นลูกชาวสวนโดยแท้ พ่อแม่ก็ทำสวนมะพร้าวมาก่อน มาซื้อที่ตรงนี้

ในช่วงอากาศร้อน เหงื่อตก ร่างกายต้องการน้ำ ถ้าได้มะพร้าวน้ำหอมสักหนึ่งลูก คงจะดีไม่ใช่น้อย แต่การที่จะหามะพร้าวน้ำหอมที่มีรสชาติหอมหวานนุ่มนวล อร่อย อุดมด้วยแร่ธาตุนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย หากกล่าวถึงมะพร้าวน้ำหอม หลายท่านต้องนึกถึงพื้นที่ของจังหวัดราชบุรี เพราะที่นี่ถือได้ว่าเป็นแหล่งปลูกมะพร้าวน้ำหอมรสชาติชั้นดี ที่ใครได้ลิ้มลองต่างพากันติดใจอย่างแน่นอน ปัจจุบันมะพร้าวน้ำหอมยังคงเป็นสินค้าที่มีการขยายตัวของตลาดเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะตลาดที่ผู้คนนิยมบริโภคมะพร้าวน้ำหอมอย่างในประเทศจีน ประเทศสหรัฐอเมริกา เพราะด้วยคุณประโยชน์นานาชนิดที่มีอยู่ในมะพร้าวน้ำหอม จึงทำให้เหล่าแฟนตัวยงของมะพร้าวน้ำหอมต่างปฏิเสธไม่ลง ในพื้นที่จังหวัดราชบุรีมีเกษตรกรที่ทำการปลูกมะพร้าวน้ำหอมในพื้นที่จำนวนมาก มีพื้นที่ปลูกมะพร้าวหลักแสนไร่ สามารถสร้างมูลค่าผลผลิตได้เกือบหลักหมื่นล้านบาทต่อปี เป็นหนึ่งในสินค้าที่ได้รับรองการขึ้นทะเบียน GI มีกระบวนการผลิตที่ได้มาตรฐาน ปลอดภัย และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม มะพร้าวน้ำหอมที่ผลิตในพื้นที่ 7 อำเภอของจังหวัดราชบุรี ได้แก่ อำเภอดำเนินสะดวก วัดเพลง บ้านโป่ง เมืองราชบุรี บางแพ ปา

“มะพร้าว” นับได้ว่าเป็นพืชมหัศจรรย์ สามารถขายสร้างประโยชน์ได้ทุกส่วน และการปลูกมะพร้าวก็สามารถสร้างรายได้เลี้ยงตัวเองและครอบครัวได้เป็นอย่างดี สวนกระแสสถานการณ์ในปัจจุบันโดยสิ้นเชิง คุณแดง มาประกอบ หรือ พี่แดง อยู่บ้านเลขที่ 311 หมู่ที่ 6 ตำบลสามกระทาย อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ บัณฑิตแม่โจ้ และเป็นเกษตรกรผู้ปลูกมะพร้าวน้ำหอม ซึ่งก่อนหน้านี้เรียกได้ว่าพี่แดงถือเป็นเซียนเรื่องการเกษตร ทำมาแล้วหลายแขนง ปลูกมาแล้วหลายชนิด ทั้งพืชอายุสั้น ผลไม้ แตงโม แคนตาลูป แต่ต้องเลิกปลูกด้วยเหตุผลที่การปลูกพืชผลไม้ต้องใช้คนงานเยอะ และต้องมีเวลาเข้าสวนทุกวัน ไม่สามารถปลีกตัวไปทำอาชีพเสริมได้ จึงเริ่มลองมาศึกษาเรื่องการปลูกมะพร้าวน้ำหอม เพราะคิดว่ามะพร้าวน้ำหอมเป็นพืชที่ให้รายได้แน่นอน มีรายได้เข้ามาทุกเดือน คิดง่ายๆ ว่า “เราเลี้ยงลูก ลูกโตไปโอกาสที่เขาจะกลับมาเลี้ยงดูเราก็ไม่แน่นอน เพราะเราบังคับไม่ได้ แต่ถ้าปลูกมะพร้าว มะพร้าวเลี้ยงเราได้แน่นอน จากที่พิสูจน์มา เพราะผมปลูกมะพร้าวเลี้ยงแม่มาตั้งแต่ ปี’34 มีรายได้เข้าทุกเดือน เดือนละเกือบ 20,000 บาท โดยไม่ต้องทำอะไร ถึงเวลาก็มีคนมาตัด

มะพร้าวน้ำหอม พืชเศรษฐกิจปลูกง่าย ใช้ต้นทุนในการผลิตต่ำ ให้ผลตอบแทนต่อเนื่องนานเป็น 10 ปี ปลูกเชิงการค้ายังน่าสนใจ เพียงแต่วิธีการจัดการดูแลอย่างเป็นระบบ และลดต้นทุนในการผลิตให้ได้มากที่สุด ในขณะที่คุณภาพและมาตรฐานก็ต้องดีด้วย ซึ่งการผลิตแบบอินทรีย์ก็ถือเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ดีสำหรับคนที่สนใจปลูกมะพร้าวน้ำหอมสร้างรายได้อยู่ไม่น้อย คุณปุญณสา ประชุมศรี หรือ พี่ป้อม เจ้าของสวนมะพร้าวน้ำหอมอินทรีย์ อยู่ที่ตำบลบางโตนด อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เกษตรกรสาวทำสวนแบบตามใจตัวเอง เน้นทำเกษตรอย่างมีความสุข ไม่กดดันตัวเอง ปลูกมะพร้าวน้ำหอมเป็นพืชสร้างรายได้หลัก ทำสวนเกษตรผสมผสานเป็นรายได้เสริม พี่ป้อม เล่าให้ฟังว่า จุดเริ่มต้นของการทำสวนมะพร้าวน้ำหอมของตนเองเกิดจากความไม่ตั้งใจ เนื่องมาจากครอบครัวมีอาชีพทำอิฐมาตั้งแต่ดั้งเดิม จึงซื้อที่ดินเพื่อขุดดินไปทำอิฐ แต่แทนที่จะขุดเป็นบ่อให้เสียพื้นที่ จึงเลือกขุดเป็นร่องสวน และทำพื้นที่ให้เกิดประโยชน์โดยการเลือกปลูกมะพร้าวน้ำหอม เพราะเป็นพืชที่ไม่ต้องดูแลมาก และมองเห็นอนาคตแล้วว่าอีกไม่กี่ปีมะพร้าวที่ปลูกไว้จะกลับมาทำรายได้ให้ไม่มากก็น้อย โดยการยึดหลักการ

มะพร้าวน้ำหอม ที่วางขายในตลาด พอจะเป็นเครื่องบ่งชี้ว่า เกษตรกรเริ่มจะมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ด้วยคุณสมบัติจะเป็นมะพร้าวที่มีเนื้ออ่อน น้ำหอมบริสุทธิ์ เมื่อบริโภคจะทำให้ได้รับวิตามินและเกลือแร่ที่ช่วยบำรุงสมองและเสริมร่างกายให้แข็งแรง มะพร้าวน้ำหอม เป็นพืชเศรษฐกิจที่ปลูกง่าย ใช้ต้นทุนการผลิตต่ำ ให้ผลผลิตตอบแทนต่อเนื่องนานกว่า 10 ปี การปลูกในเชิงการค้าจะให้ผลตอบแทนคุ้มทุนหรือไม่ วันนี้ได้นำแนวทางการปลูกและการผลิตมะพร้าวน้ำหอม หอมหวานตรึงใจผู้บริโภค พืชเศรษฐกิจสำคัญเชิงการค้า จากผู้รู้มาบอกเล่าสู่กัน ผศ.ประสงค์ ทองยงค์ หรือ อาจารย์ประสงค์ เกษตรกรทำสวนมะพร้าว เล่าให้ฟังว่า ในวัยเด็กได้ช่วยคุณพ่อที่มีอาชีพทำสวนมะพร้าว จึงมีความผูกพันกับมะพร้าวมาต่อเนื่อง เมื่อเรียนจบได้ไปสอนหนังสือที่มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา และเมื่อเกษียนก็ได้มาสานงานปลูกสร้างสวนมะพร้าวต่อจากคุณพ่อ ถึงวันนี้ได้เสริมสร้างประสบการณ์มากว่า 55 ปี มะพร้าวมี 2 กลุ่ม คือ มะพร้าวน้ำหอม หรือมะพร้าวอ่อนน้ำหอม และมะพร้าวแกง มะพร้าวน้ำหอมปลูกได้ทั้งในที่ลุ่มและที่ดอน ในที่ลุ่มภาคกลางมักจะนิยมปลูกในระบบสวนด้วยการยกร่องแปลงปลูกให้สูง

มะพร้าวน้ำหอม เป็นสินค้าที่ตลาดมีการขยายตัวมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะตลาดในประเทศจีน จึงเป็นสินค้าที่คนจีนนิยมบริโภค และตลาดใหญ่ๆ อีกแห่งที่ตามมาคือ ตลาดในสหรัฐอเมริกา ถือเป็นตลาดใหญ่ไม่แพ้กัน เพราะผู้ที่ชื่นชอบดื่มน้ำมะพร้าวเล็งเห็นถึงคุณค่าทางโภชนาการที่จะได้รับ จึงนิยมบริโภคมากขึ้น ณ เวลานี้มะพร้าวจึงเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างต่อเนื่อง ซึ่งการทำสวนมะพร้าวในหลายๆ พื้นที่ของประเทศไทย เกษตรกรได้มีการปรับตัวมากขึ้น เพื่อให้ผลผลิตอย่างมะพร้าวที่ส่งออกไปจำหน่ายยังตลาดต่างประเทศมีคุณภาพ เกษตรกรบางรายมีการคิดค้นเทคโนโลยีใหม่ๆ เข้ามาปรับใช้มากขึ้น จึงช่วยให้การทำสวนมะพร้าวในยุคนี้มีความสะดวกสบายมากขึ้น และได้ผลผลิตที่ตรงตามความต้องการของตลาดอีกด้วย คุณบวร ศาลาสวัสดิ์ อยู่บ้านเลขที่ 138 หมู่ที่ 3 ตำบลท่านัด อำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี เป็นเกษตรกรผู้ปลูกมะพร้าวน้ำหอมก้นจีบ บนเนื้อที่ 10 ไร่ มีต้นมะพร้าวอยู่ ประมาณ 400 ต้น เรียกง่ายๆ ว่า เป็นผู้คร่ำหวอดในเรื่องการปลูกมะพร้าวกันเลยทีเดียว จากความสำเร็จที่เกิดขึ้นจึงทำให้การปลูกมะพร้าวเป็นงานที่สร้างรายได้ให้กับเขาได้เป็นอย่างดี คุณบวร เล่าให้ฟั

ผู้สื่อข่าวได้ลงพื้นที่สำรวจราคามะพร้าวน้ำหอม ภายในตลาดสุรนารี (ตลาดสุรนครเดิม) ซึ่งเป็นตลาดค้าส่งผักผลไม้ขนาดใหญ่ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตั้งอยู่ริมถนนมิตรภาพ ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครราชสีมา พบว่าแผงค้าต่างๆ ได้มีการปรับราคามะพร้าวน้ำหอมลดลงหลายเท่าตัว เมื่อเทียบกับช่วงเดือนเมษายน-มิถุนายน ที่ผ่านมา อย่างเช่น ร้านโชคธนภรณ์ ภายในตลาดสุรนารี จากเดิมเมื่อช่วงเดือนเมษายน มะพร้าวน้ำหอมสดลูกขนาดใหญ่ เคยขายราคาลูกละกว่า 50 บาท ขณะนี้ลดลงเหลือลูกละ 20 บาทเท่านั้น จึงได้มีการนำไปแปรรูปเป็นมะพร้าวน้ำหอมต้ม และมะพร้าวน้ำหอมถอดเสื้อ เพื่อเพิ่มมูลค่าให้กับมะพร้าวน้ำหอมที่ราคากำลังลดลง นางธนพรณ์ สร้อยสกุลชัย เจ้าของร้านโชคธนภรณ์ กล่าวว่า ช่วงหน้าแล้งที่ผ่านมา ระหว่างเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน มะพร้าวน้ำหอมหน้าสวนแพงมาก รับจากหน้าสวน ถ้าไซส์ใหญ่ ราคาสูงถึงลูกละ 53 บาทเลยทีเดียว แถมยังไม่มีมะพร้าวน้ำหอมให้มาขายด้วย เนื่องจากหลายสวนได้รับผลกระทบจากภัยแล้ง และประเทศจีนมีการสั่งออเดอร์เข้ามาเป็นจำนวนมาก ทำให้ช่วงนั้นมะพร้าวน้ำหอมขาดตลาด แต่พอมาช่วงนี้ สวนต่างๆ มีมะพร้าวออกลูกมาเป็นจำนวนมากพร้อมๆ กัน ปร

“เราได้เข้าร่วมกับโครงการ 1 ท้องถิ่น 1 สินค้าเกษตรมูลค่าสูง ของกรมส่งเสริมการเกษตร เนื่องจากต้องการแปรรูปเพิ่มมูลค่าผลผลิตให้มีความหลากหลายมากขึ้น เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค เพราะการทำมะพร้าวควั่นจะมีช่องว่างเท่าเดิมและคงเดิม ซึ่งไม่ได้เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน แต่หากเราหันมาทำสินค้ามูลค่าสูง สินค้าอาจจะไม่ต้องเพิ่ม แต่เราเพิ่มมูลค่าให้กับสินค้าได้” หนึ่งในคำบอกเล่าของ นายจารุวัฒน์ หงส์ศุภางค์พันธุ์ ประธานแปลงใหญ่มะพร้าวน้ำหอม หมู่ 6 ต.ดอนกรวย อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี ถึงที่มาของการเข้าร่วมโครงการสินค้าเกษตรและบริการมูลค่าสูง ‘1 ท้องถิ่น 1 สินค้าเกษตรมูลค่าสูง’ ภายใต้ภารกิจสำคัญของกรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่ต้องการมุ่งเน้นการพัฒนาศักยภาพของสินค้าเกษตรในแต่ละท้องถิ่น ส่งเสริมการแปรรูปเพิ่มมูลค่า ตลอดจนขยายโอกาสทางการตลาดไปสู่ระดับสากล ด้วยความมุ่งมั่นตั้งใจของกรมส่งเสริมการเกษตร ที่จะยกระดับรายได้และพัฒนาคุณภาพชีวิตของเกษตรกรไทยให้ยั่งยืน จนมีชุมชนที่ประสบความสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรมจากโครงการสินค้าเกษตรและบริการมูลค่าสูง ‘1 ท้องถิ่น 1 สินค้าเกษตรมูลค่าสูง’ ในหล

อยู่ ๆ หลายคนงงว่าเกิดอะไรขึ้น ? ทำไมช่วงนี้ราคา “มะพร้าว” พุ่งขึ้นสูงเป็นประวัติการณ์ ! โดยเฉพาะ “มะพร้าวอ่อนน้ำหอม” ราคาขายปลีกโดดขึ้นไปถึงลูกละ 50 บาท ! ยิ่ง “มะพร้าวอ่อนน้ำหอม” ที่ขายในห้างสรรพสินค้าราคาขายปลีกแพงลิบลิ่วถึงลูกละ 65-85 บาท ! ทำเอาบรรดาพ่อค้าแม่ค้าที่ทำแกงกะทิ ขนมไทย เบเกอรี่ คนทำไอศกรีมกะทิ รวมถึงบรรดาสาวๆ ที่ต้องดื่มน้ำมะพร้าวทุกเช้า เพื่อชะลอวัย เดือดร้อนไปตามๆ กัน “ประชาชาติธุรกิจ” ได้ไปสำรวจสวนมะพร้าวหลายพื้นที่ พบว่าเดือนธันวาคม 2566 ราคาหน้าสวนมะพร้าวซื้อขายกัน 8-10 บาทต่อลูก แต่เดือนมกราคม 2567 เริ่มขยับขึ้นมาเป็น 16-17 บาทต่อลูก และล่าสุดเมื่อสัปดาห์ที่แล้วราคาหน้าสวนอยู่ที่ 33-35 บาทต่อลูก สาเหตุหลักที่ทำให้ราคามะพร้าวขยับขึ้นสูง เพราะหลายพื้นที่ประสบปัญหา “ภัยแล้ง” ต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อพืชผลทางการเกษตรหลายชนิด ผลผลิตออกน้อย ขณะที่ความต้องการในตลาดสูง ทำให้มีการแย่งซื้อกันในตลาดราคาพุ่งสูงขึ้นเรื่อยๆ แต่หลายสวนไม่มีผลผลิตขาย ล่าสุดเมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมาราคาเริ่มขยับลงเล็กน้อย เนื่องจากล้งหรือผู้ประกอบการที่ทำตลาดส่งออกไปจีนหลายรายเริ่มชะลอการรับซื้อมะพร้าว

“มะพร้าว” เป็นพืชที่ปลูกกันทั่วไปทุกภาคของไทย มีผลผลิตตลอดทั้งปี นำไปใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วนของมะพร้าว เช่น เนื้อมะพร้าว ใช้ทำอาหารทั้งคาวและหวาน น้ำมะพร้าวอ่อนใช้ดื่มแก้กระหาย ใบมะพร้าวใช้ห่อขนม จักสาน หลังคา ต้นมะพร้าวใช้แทนไม้ในการก่อสร้าง กะลาใช้ทำเครื่องดนตรีและถ่านที่มีคุณภาพ รากใช้เป็นยาแก้ท้องเสีย ขับปัสสาวะ หรืออมบ้วนแก้เจ็บคอ น้ำมันมะพร้าวใช้เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงหัวใจ ใช้ทาบำรุงผม น้ำมะพร้าวใช้เป็นยาระบาย แก้ท้องเสีย ขับปัสสาวะ แก้อาเจียนเป็นโลหิตและบวมน้ำ ทำเป็นน้ำส้มสายชู อีกหนึ่งแนวทางเพิ่มมูลค่ามะพร้าวที่น่าสนใจคือ การทำไวน์มะพร้าว โดยทั่วไป ผลไม้ที่นำมาผลิตเป็นไวน์ส่วนใหญ่ นิยมใช้ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว เช่น กระเจี๊ยบ หม่อน สตรอเบอร์รี องุ่น ฯลฯ เพราะทำได้ง่าย แต่การทำไวน์จากมะพร้าว ซึ่งมีความหวานและกลิ่นหอม จึงทำได้ยากกว่าผลไม้อื่น เพราะต้องใช้เทคนิคพิเศษ เพื่อให้ได้ไวน์ที่มีคุณภาพและมีรสชาติอร่อย จึงขอนำเสนอเทคนิคการทำไวน์มะพร้าวใน 2 รูปแบบ จากภูมิปัญญาชาวบ้านและผลงานวิจัยของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ การผลิตไวน์มะพร้าวน้ำหอมบนต้น จากภูมิปัญญาชาวบ้าน จ.ขอนแก่น นายสมร ไชโยธา อยู่บ้าน