ในยุคที่ปัญหาภัยแล้งและการขาดแคลนน้ำทวีความรุนแรงขึ้น น้ำบาดาลกลายเป็นแหล่งน้ำที่มีบทบาทสำคัญต่อภาคเกษตรกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับเกษตรกรที่ต้องพึ่งพาน้ำอย่างต่อเนื่องในการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์
น้ำบาดาล คือ น้ำใต้ดินที่ถูกกักเก็บและสะสมอยู่ภายในช่องว่างและรอยแตกของชั้นหินและชั้นดินตะกอนลึกลงไปใต้พื้นดิน จากการหมุนเวียนของ “วัฏจักรน้ำ” (Hydrologic Cycle) ในธรรมชาติ ซึ่งมีจุดกำเนิดจากหยาดน้ำฟ้า (Precipitations) หรือน้ำในบรรยากาศ (Atmospheric Water) ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของน้ำฝน หิมะ เมฆหมอก หรือไอน้ำ ที่ตกลงสู่ผืนดินจนกลายเป็นน้ำผิวดิน (Surface Water) ให้กำเนิดแม่น้ำ ลำคลอง และมหาสมุทร น้ำผิวดินบางส่วนไหลลงสู่ใต้ดิน ซึมอยู่ภายในช่องว่างของเม็ดดินกลายเป็นน้ำในดินที่สามารถระเหยกลับไปเป็นน้ำฟ้าอีกครั้ง เมื่อถูกแสงแดดแผดเผา แต่ยังน้ำบางส่วนที่ไหลลึกลงไปสู่ชั้นหินและชั้นดินตะกอนด้านล่าง เติมเต็มช่องว่างและรอยแตกของชั้นหินเหล่านั้น จนกลายเป็นจุดกำเนิดของแหล่งน้ำใต้ดิน (Subsurface Water) หรือน้ำบาดาลนั่นเอง มักอยู่ลึกลงไปหลายเมตรขึ้นอยู่กับบริเวณที่พบน้ำบาดาล บางสถานที่อาจจะอยู่ลึกลงไปหลายกิโลเมตร โดยปกติแล้วน้ำบาดาลสามารถพบได้น้อยหรือถ้าสามารถพบน้ำบาดาลได้ส่วนใหญ่มักจะพบอยู่ใกล้กับแหล่งน้ำ
ความสำคัญของ “น้ำบาดาล” ในภาคการเกษตร
สำหรับเกษตรกร น้ำเป็นปัจจัยสำคัญในการเพาะปลูก โดยเฉพาะในพื้นที่ที่ขาดแคลนน้ำผิวดิน (น้ำที่เกิดจากฝนที่ตกลงมาแล้วไหลลงสู่ที่ต่ำ ตามแม่น้ำ ลำคลอง ทะเลสาบ อ่างเก็บน้ำ) น้ำบาดาลจึงกลายเป็นแหล่งน้ำสำรองที่มีความเสถียร ช่วยให้เกษตรกรสามารถเพาะปลูกได้ตลอดทั้งปี ลดความเสี่ยงจากภัยแล้ง และเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร
ขั้นตอนการเข้าร่วม “โครงการน้ำบาดาลเพื่อการเกษตร”
เกษตรกรผู้สนใจต้องรวมกลุ่มกัน 8-15 ราย พื้นที่การเกษตรไม่น้อยกว่า 60-500 ไร่ ยื่นเรื่องผ่านองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อบต. หรือ เทศบาล) และส่งเรื่องไปที่สำนักทรัพยากรน้ำบาดาลเขต 1-12 ที่รับผิดชอบพื้นที่แต่ละจังหวัด จากนั้นเจ้าหน้าที่จะตรวจสอบคุณสมบัติ และเดินทางไปสำรวจพื้นที่ว่ามีศักยภาพเพียงพอที่จะเจาะบ่อน้ำบาดาล และจัดทำโครงการเพื่อขออนุมัติงบประมาณต่อไป ซึ่งโครงการนี้ไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ
ทำไมน้ำบาดาลจึงสำคัญต่อภาคเกษตรกรรม?
- ช่วยลดผลกระทบจากภัยแล้ง ในช่วงหน้าแล้งหรือพื้นที่ที่ฝนตกน้อย น้ำบาดาลเป็นแหล่งน้ำสำรองที่ช่วยให้เกษตรกรสามารถรดน้ำพืชผลและเลี้ยงสัตว์ได้อย่างต่อเนื่อง
2. มีเสถียรภาพกว่าน้ำผิวดิน ต่างจากแหล่งน้ำผิวดิน เช่น แม่น้ำ ลำคลอง หรืออ่างเก็บน้ำ ซึ่งอาจแห้งขอดในช่วงฤดูแล้ง น้ำบาดาลสามารถคงอยู่ได้ตลอดปี หากมีการบริหารจัดการอย่างเหมาะสม
3. คุณภาพน้ำดี น้ำบาดาลมักมีความสะอาดสูงกว่าน้ำผิวดิน เนื่องจากผ่านกระบวนการกรองตามธรรมชาติในชั้นดินและหิน ทำให้มีสิ่งปนเปื้อนน้อยกว่า
วิธีการใช้น้ำบาดาลอย่างยั่งยืน
ขุดเจาะอย่างถูกต้องตามกฎหมาย การขุดบ่อบาดาลควรได้รับอนุญาตจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อลดผลกระทบต่อระบบน้ำใต้ดิน
ใช้ระบบน้ำหยดหรือระบบให้น้ำแบบประหยัด เทคโนโลยีการให้น้ำที่มีประสิทธิภาพ เช่น ระบบน้ำหยด สามารถช่วยลดการใช้น้ำเกินจำเป็นและเพิ่มประสิทธิภาพในการเกษตร
ฟื้นฟูน้ำใต้ดิน การปลูกป่าต้นน้ำและการสร้างบ่อเติมน้ำใต้ดินช่วยให้มีการเติมน้ำกลับเข้าสู่ชั้นหินอุ้มน้ำ ลดปัญหาน้ำบาดาลแห้งขอด
ตรวจสอบคุณภาพน้ำเป็นประจำ น้ำบาดาลบางพื้นที่อาจมีแร่ธาตุบางชนิดสูงเกินไป เช่น เหล็ก หรือสารหนู การตรวจสอบคุณภาพน้ำช่วยให้สามารถจัดการและปรับปรุงคุณภาพน้ำให้เหมาะสมกับการเกษตร
ข้อดีของการใช้น้ำบาดาลในการเกษตร
- มีความสม่ำเสมอ ไม่ต้องพึ่งพาน้ำฝนหรือน้ำจากแหล่งผิวดินที่อาจแห้งขอดในช่วงแล้ง
- มีคุณภาพดี ปราศจากสิ่งปนเปื้อน เช่น ตะกอน หรือสารเคมีตกค้างจากแหล่งน้ำผิวดิน
- ลดต้นทุนในระยะยาว แม้ว่าจะมีค่าใช้จ่ายในการเจาะบ่อ แต่ในระยะยาวช่วยลดต้นทุนซื้อน้ำหรือการสร้างระบบกักเก็บน้ำ
- เพิ่มผลผลิตและขยายฤดูกาลเพาะปลูก ทำให้สามารถเพาะปลูกพืชที่ต้องการน้ำตลอดปี เช่น ผัก ผลไม้ หรือพืชเศรษฐกิจได้อย่างต่อเนื่อง
ข้อควรระวังในการใช้น้ำบาดาล
- คุณภาพน้ำ ควรตรวจสอบคุณภาพน้ำบาดาลก่อนใช้ เพราะบางพื้นที่อาจมีแร่ธาตุเกินมาตรฐาน เช่น น้ำกระด้างหรือมีปริมาณเหล็กสูง
- การจัดการอย่างยั่งยืน การสูบน้ำบาดาลมากเกินไปอาจทำให้ระดับน้ำใต้ดินลดลง ส่งผลต่อระบบนิเวศและอาจทำให้ดินทรุดตัว
- ต้นทุนเริ่มต้น ค่าใช้จ่ายในการขุดเจาะบ่อและติดตั้งระบบสูบน้ำอาจสูง ควรศึกษาความเป็นไปได้ก่อนลงทุน
ขอบคุณภาพจาก : กรมทรัพยากรน้ำบาดาล
ประชาชนที่มีความประสงค์จะเจาะน้ำบาดาลและใช้น้ำบาดาลในทุกจังหวัด ที่มีความลึกจากผิวดินเกินกว่า 15 เมตร ทั้งเพื่อใช้อุปโภคบริโภค เกษตรกรรม ภาคธุรกิจอุตสาหกรรม รวมถึง อบต. และเทศบาลที่ต้องการจัดทำระบบประปาในชุมชน ต้องดำเนินการโดย “ช่างเจาะน้ำบาดาล” ซึ่งได้รับหนังสือรับรองจากกรมทรัพยากรน้ำบาดาล และขออนุญาตเจาะน้ำบาดาล และขออนุญาตใช้น้ำบาดาลอย่างถูกต้อง
ทำไมต้องขออนุญาตเจาะและขออนุญาตใช้น้ำบาดาล
1. การเจาะบ่อน้ำบาดาลที่ไม่ได้มาตรฐานและการใช้น้ำบาดาลมากเกินความสมดุลจะทำให้เกิดผลกระทบได้
2. การใช้น้ำบาดาลอย่างฟุ่มเฟือยอาจทำให้คุณภาพน้ำใต้ดินเปลี่ยนแปลงไป
3. ภาครัฐมีความจำเป็นต้องกำกับดูแลเพื่อสร้างความมั่นคงด้านการบริหารจัดการอย่างอนุรักษ์และยั่งยืน
น้ำบาดาลเป็นทรัพยากรสำคัญที่ช่วยให้การเกษตรดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง แม้ในช่วงที่ขาดแคลนน้ำผิวดิน หากมีการบริหารจัดการอย่างถูกต้อง จะสามารถใช้เป็นแหล่งน้ำที่ยั่งยืนและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีประสิทธิภาพ เกษตรกรจึงควรศึกษาแนวทางการใช้น้ำบาดาลอย่างเหมาะสม เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดทั้งในด้านเศรษฐกิจและการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำในระยะยาว
ขอบคุณข้อมูลจาก : กรมทรัพยากรน้ำบาดาล , https://thaitestlab.com/groundwater/ , https://ngthai.com/science/30365/groundwater/
“โคก หนอง นา โมเดล” คือ รูปแบบหรือแบบแผนการพัฒนาจัดการพื้นที่ทางการเกษตรที่มีความเหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพธรรมชาติของแต่ละพื้นที่ให้เป็นระบบมากขึ้น เน้นแนวทางการทำเกษตรแบบอินทรีย์ และการสร้างชีวิตที่มีความยั่งยืนภายใต้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ประโยชน์ของโคก หนอง นา โมเดล มีส่วนช่วยเรื่องการประหยัด ช่วยในเรื่องการพึ่งพาตนเองจากกิจกรรมเกษตรที่มีความหลากหลายครอบคลุมทุกปัจจัย บรรเทาปัญหาด้านเศรษฐกิจครัวเรือน ที่สำคัญยังลดปัญหาน้ำท่วมหรือน้ำแล้งภายในพื้นที่ในช่วงเกิดวิกฤตทางธรรมชาติ ขนาดพื้นที่ทำโครงการโคก หนอง นา มักเริ่มจาก 1 ไร่ เพื่อสร้างกรอบการเรียนรู้ตามลักษณะองค์ประกอบที่กำหนดเป็นพื้นฐานแต่ละอย่างให้เข้าใจและปฏิบัติถูกต้องตามวัตถุประสงค์อย่างชัดเจนเสียก่อน จากนั้นผู้ดำเนินโครงการจะขยายพื้นที่ออกไปตามศักยภาพเป็นจำนวนเท่าไรก็ได้ ที่ท่าม่วง กาญจนบุรี มีอดีตสจ๊วตใช้พื้นที่ตัวเองจำนวน 1 ไร่ ทำโครงการโคก หนอง นา ได้อย่างมีประสิทธิภาพในเวลาเพียง 6 เดือน สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตทางการเกษตรทุกชนิดนำไปใช้ในธุรกิจโฮมสเตย์ของตัวเองได้อย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย ถือเป็นการพึ่งพาตัวเองช่วยลดต้นทุนได้อย่
“ผักชี” พืชผักสวนครัวมากประโยชน์ และเป็นผักโปรดของใครหลายคน ด้วยกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์ สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วน โดยเฉพาะต้นและรากที่นิยมนำมาใช้ประกอบอาหาร ไม่ว่าจะใช้ต้มทำน้ำซุป ทำน้ำซุปก๋วยเตี๋ยวให้มีรสชาติหอม หรือจะนำมาคลุกเคล้ากับเนื้อสัตว์เพื่อดับกลิ่นคาวก็ได้ หรือถ้าใครเป็นสายแซ่บ ชอบกินอาหารทะเลที่ต้องคู่กับน้ำจิ้มรสเด็ด รากผักชีถือเป็นส่วนประกอบสำคัญที่ขาดไม่ได้เลย เทคโนโลยีชาวบ้านจะมาแชร์วิธีการปลูกผักชีแบบง่ายๆ ไว้กินเอง ใช้พื้นที่ไม่มาก มีตะกร้าใบเดียวก็สามารถมีผักชีไว้เก็บกินได้ตลอด วิธีปลูกผักชีสำหรับมือใหม่ การเตรียมดิน – ดินร่วน 2 ส่วน – ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก 1 ส่วน – ทราย 1 ส่วน – แกลบดำ 1 ส่วน – แกลบเก่าหรือขุยมะพร้าว 1 ส่วน ผสมให้เข้ากัน การเตรียมเมล็ดพันธุ์ ผักชีเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ด้วยการใช้เมล็ด ดังนั้น ก่อนที่จะปลูกต้องเตรียมเมล็ดพันธุ์ให้พร้อม – โดยการนำมาบดให้แตกเป็นสองซีก เพื่อช่วยให้เมล็ดงอกเร็วขึ้น – นำไปแช่น้ำประมาณ 2-3 ชั่วโมง – นำมาผึ่งลมให้แห้งแล้วเคล้ากับทรายหรือขี้เถ้าทิ้งไว้จนเมล็ดเริ่มงอก แล้วนำไปหว่านในแปลงปลูก หรือในภาชนะปลูกที่เตรียมไว้ วิธีป
จากประสบการณ์การเลี้ยงเป็ดไล่ทุ่ง ที่ได้รับการส่งเสริมจากสำนักงานเกษตรจังหวัด ทำให้ คุณปัญญา ตาพล หรือที่รู้จักกันดีในกลุ่มคนเลี้ยงไก่แจ้ ว่า “ป้อม วัดไร่ขิง” มีประสบการณ์การเลี้ยงสัตว์ปีกมาพอสมควร แต่ก็เป็นการเลี้ยงสัตว์หาเลี้ยงชีพเป็นรายได้ประจำ ยังไม่มองเรื่องความสวยงามเป็นสัตว์เลี้ยงประจำบ้าน ต่อเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงเป็ดไล่ทุ่งที่เคยสร้างรายได้ มีเกษตรกรจำนวนมากได้รับการส่งเสริมเช่นกัน ทำให้ราคาซื้อขายและความต้องการของตลาดลดน้อยลง คุณปัญญาจึงเลิกการเลี้ยงเป็ดไล่ทุ่งไปโดยปริยาย และหันมาประกอบอาชีพค้าขาย ระหว่างค้าขายเสื้อผ้ากับพี่สาว ทำให้มีเวลาว่าง จึงหันกลับมามองงานอดิเรกทำตามความต้องการของตนเอง ก็เล็งเห็นสัตว์ปีกสวยงามที่อยากเลี้ยงมานาน เมื่อได้โอกาสจึงซื้อไก่แจ้มาเลี้ยง และตั้งใจเลี้ยงเพื่อส่งเข้าประกวดเพียงอย่างเดียว “ที่ผมสนใจการประกวดไก่แจ้ และเริ่มเลี้ยงไก่แจ้เพื่อการประกวด เพราะเห็นว่าไก่แจ้มีความสวยงาม ทั้งรูปร่าง สี และขน จึงเริ่มต้นด้วยการไปตามงานประกวดสัตว์ปีก (ไก่แจ้) และซื้อไก่แจ้มาเริ่มเลี้ยงและตั้งใจเพาะ เพื่อให้ได้ไก่แจ้ที่มีลักษณะเหมาะแก่การประกวด” ก่อนเลี้ยง คุ
มะตาด หรือแอปเปิ้ลมอญ เป็นไม้ยืนต้นประเภทหนึ่งที่คนไทยเชื้อสายมอญต่างรู้จักกันมาเนิ่นนาน นิยมปลูกกันแทบทุกหลังคาเรือนในแหล่งชุมชนชาวมอญ ส่วนที่มาของชื่อ แอปเปิ้ลมอญ เนื่องจากผู้เฒ่าผู้แก่เห็นว่า ผลมะตาดสวยและมีรสเปรี้ยว ในเมื่อมีแอปเปิ้ลฝรั่งแล้วก็ต้องมีแอปเปิ้ลมอญนั่นเอง มะตาด (matat) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dillenia indica Linn. เป็นพืชที่เจริญได้ในป่าดิบชื้น หรือป่าฝนเขตร้อนใกล้แม่น้ำ ป่าพรุ ในภาคใต้ของไทย เรียกว่า ” แส้น ” พบในจังหวัดสุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช ตรัง และพังงา และมีชื่อเรียกแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่นว่า ส้านกวาง ส้านท่า ส้านใหญ่ ส้มปรุ และ ส้าน สำหรับภาคเหนือ เรียกว่า ส้านป้าว (จังหวัดเชียงใหม่) ภาคกลางพบในจังหวัดปทุมธานี กาญจนบุรี และปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี นอกจากนี้ยังพบการกระจายตัวของ มะตาดในประเทศอินเดีย ศรีลังกา พม่า ยูนนาน ชวา คาบสมุทรมาลายู ลาว เวียดนาม กัมพูชา ฯลฯ ลักษณะทั่วไป ต้นมะตาด เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง 10-15 เมตร ใบใหญ่ สีขาว ออกเป็นดอกเดี่ยวๆ ตามง่ามใบก้านดอก ลำต้นมักคดงอ เปลือกหนาสีเทา หรือน้ำตาลแดง ลอกเป็น ยาว 3-5 เซนติเมตร มีขนสาก กลีบรองกลีบดอกเป็
