สวนทุเรียน

ระหว่างวันที่ 14-16 ธันวาคม 2561 ที่ผ่านมา มีงานพืชสวนก้าวหน้าครั้งที่ 15 (hortex 2018) ณ ศูนย์วิจัยพืชสวนจันทบุรี ในงานมีนิทรรศการ การจำหน่ายผลผลิต ผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร งานแสดงความก้าวหน้าทางด้านเครื่องจักรกลการเกษตร รวมทั้งงานสัมมนาวิชาการ งานสัมมนาที่ได้รับความสนใจอย่างมากคือ “สวน 100 ไร่ทำได้คนเดียว” วิทยากรประกอบด้วยชาวสวนชั้นนำของจังหวัดจันทบุรีได้แก่ คุณชนันท์ เขียวพันธุ์ คุณสุเทพ นพพันธ์ คุณภานุศักดิ์ สายพานิชและอาจารย์ปราโมช ร่วมสุข ในฐานะผู้อำนวยการสถาบันทุเรียนไทย และเป็นประธานการจัดงานพืชสวนก้าวหน้า ทำหน้าที่เป็นผู้ดำเนินงานสัมมนาครั้งนี้ งานสัมมาสวน 100 ไร่ทำได้คนเดียว เป็นการพูดถึงทุเรียน เนื่องจากที่ผ่านมา ทุเรียนราคาดี คนหันมาปลูกกันมาก คุณชลธี นุ่มหนู ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรจันทบุรี กล่าวต้อนรับผู้เข้าร่วมสัมมนาว่า เนื่องจากทุเรียนราคาดี เกษตรกรส่วนหนึ่งที่ก้าวหน้ามากๆ ไม่ได้พูดถึงเงินล้าน แต่พูดถึงรายได้จากการทำสวนระดับ 10 ล้านกันแล้ว หัวข้อสัมมนา “สวน 100 ไร่ทำได้คนเดียว” ไม่ได้หมายความว่า สวนที่มีอยู่จำนวนมาก มีคนเก่งทำสวน 100 ไร่ได้เพียงคนเดียว แต่หัว

ในยุคที่หลายคนมองหา “ทางเลือก” เพื่อความมั่นคงในชีวิต บางคนกลับพบว่า “ทางรอด” ของตัวเองคือการหวนกลับบ้านเกิด แล้วใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ผสานกับภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างลงตัว และนี่คือเรื่องราวของ คุณรัตน์-รินทร์ลิตา ฐิติบรรลือชัยน์ อดีตเซลส์ขายอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ตัดสินใจกลับบ้านมาช่วยครอบครัวดูแล สวนทุเรียนกว่า 90 ไร่ และพลิกชีวิตด้วย “การตลาดออนไลน์”  กลับบ้านด้วยใจ แต่ยังไม่มีความรู้การทำเกษตร แม้จะมีใจรักในการทำสวนทุเรียน แต่การลงมือทำจริงไม่ง่ายอย่างที่คิด คุณรัตน์ เล่าว่า ช่วงแรกยอมรับว่าการเข้ามาบริหารสวนทุเรียนของครอบครัวเต็มไปด้วยความสับสน “ไม่มีความรู้เรื่องทุเรียนเลยค่ะ ไม่รู้ด้วยซ้ำว่าต้องดูแลยังไงให้ออกผลดี ไม่เป็นโรค” แต่ด้วยความตั้งใจ คุณรัตน์เริ่มเรียนรู้ตั้งแต่ขั้นพื้นฐาน ทั้งการดูแลดิน ปรับปรุงระบบน้ำ การตัดแต่งกิ่ง ไปจนถึงการเข้าอบรมจากหน่วยงานเกษตรในหลายส่วน เพื่อเก็บเกี่ยวความรู้ที่จำเป็นมาปรับใช้กับในสวนทุเรียนของครอบครัว  “สวนทุเรียนที่บ้านปลูกอยู่ประมาณ 90 ไร่ เป็นพันธุ์หมอนทองทั้งหมด ผลผลิต 80% จะส่งขายให้ล้งคัดบรรจุ และ

ช่วงเทศกาลวันหยุดยาว หากใครมีเวลาว่าง อยากชวนมาเดินเล่นชมธรรมชาติ แวะถ่ายรูป สูดอากาศบริสุทธิ์กลางหุบเขา ตำบลบ้านแยง อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก พร้อมอุดหนุนเกษตรกรชาวสวนให้มีรายได้ พื้นที่แห่งนี้ มีวิวเขาที่สวยงาม และมีสภาพอากาศเหมือนกับอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า และเขาค้อ เพราะอยู่ในระดับความสูงเดียวกัน   บ้านแยง อำเภอนครไทย ปัจจุบันจังหวัดพิษณุโลกเป็นอีกแหล่งหนึ่งปลูกทุเรียนผลไม้คุณภาพในโซนภาคเหนือตอนล่าง ซึ่งเริ่มต้นการปลูกตั้งแต่เมื่อ 24 ปีก่อน และขยายพื้นที่ปลูกอย่างกว้างขวางในช่วง 10 ปีหลัง ครอบคลุม 9 อำเภอของจังหวัดพิษณุโลก โดยแหล่งปลูกสำคัญ 3 อันดับแรก ได้แก่ อำเภอเนินมะปราง อำเภอนครไทย อำเภอวังทอง คิดเป็นร้อยละ 90 ของพื้นที่ปลูกทั้งจังหวัด ปริมาณผลผลิตทุเรียนเฉลี่ย 585 กิโลกรัมต่อไร่ ซึ่งพื้นที่ทั้ง 3 อำเภอดังกล่าวอยู่ในโซนพื้นที่สูงเหนือระดับน้ำทะเล ส่งผลให้ทุเรียนที่ปลูกในแหล่งนี้ มีรสชาติหวานอร่อยและกลิ่นหอมละมุน ตำบลบ้านแยง เป็น 1 ใน 11 ตำบลของอำเภอนครไทย อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของอำเภอ ซึ่งห่างจากอำเภอนครไทย 29 กิโลเมตร และห่างจากตัวจังหวัดพิษณุโลก 69 กิโลเมตร ตำบลบ้า

ช่วงที่ผมยังทำงานประจำอยู่กองบรรณาธิการวารสารเมืองโบราณนั้น มีอยู่ฉบับหนึ่ง พวกเราตัดสินใจทำเรื่องจากปกเป็นทุเรียนเมืองนนท์ มีการออกไปถ่ายภาพในพื้นที่ สัมภาษณ์คุณลุงคุณป้าเจ้าของสวนทุเรียนเก่า แถมยังสืบค้นบทความย้อนอดีตหาอ่านยากหลายเรื่องมาตีพิมพ์รวมไว้ในเล่มด้วย ทว่า เพียงไม่นานหลังจากนั้น มหาอุทกภัยปลายปี พ.ศ. 2554 ก็ทำลายล้างเกือบทั้งหมดของทุเรียนเมืองนนท์ไป สวนทุเรียนโบราณที่ได้ขึ้นปกวารสารฉบับนั้นต้องร้างไปในที่สุด เจ้าของสวนเองก็จากไปหลังจากนั้นไม่นานนัก ที่จริงผมเคยอ่านผ่านตามาบ้าง เรื่องการล่มสลายของสวนทุเรียนหลายแห่งในเขตธนบุรีและนนทบุรี เพราะถูกน้ำท่วมใหญ่หลายครั้ง นับตั้งแต่ พ.ศ. 2485 แต่สำหรับมหาอุทกภัยเมื่อสิบปีก่อนมันหนักหนาสาหัส จนไม่นึกว่าพืชสวนยกร่องที่ต้องการการดูแลประคบประหงมอย่างทุเรียนจะฟื้นตัวกลับมาได้อีกแล้ว “ตอนนั้นคิดแต่ว่า จะเลิกแล้ว รู้สึกมันไม่คุ้มทุนเลย แต่พวกเรามาได้กำลังใจ คือสมเด็จพระเทพฯ ท่านเสด็จมาทรงเยี่ยม ให้กำลังใจว่าให้สู้ ให้หาคนมาทำต่อ เราเลยสู้ จนเดี๋ยวนี้ทำพื้นที่ได้ทั้งหมด 82 ไร่ ที่ตำบลไทรม้านี่หนาแน่นที่สุด คนทำที่อายุมากที่สุดตอนนี้คือ 86 ป

ค่ำวันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2564 มีการเสวนาย่อย หัวข้อ ทุเรียนปลอดภัยจากสารเคมีไหม ภายใต้หัวข้อใหญ่จักรวาลทุเรียน จัดโดยมูลนิธิชีววิถี ซึ่งสามารถรับฟัง on line ย้อนหลังได้ที่เพจของ Biothai นะครับ บางประเด็น เช่น เรื่องทุเรียนสวนเมืองนนทบุรี ผมเคยสรุปมาเสนอไว้บ้างแล้ว สำหรับเสวนาย่อยเรื่องทุเรียนและสารเคมีนี้ เป็นการชวนคนทำสวนทุเรียน นักวิชาการเกษตร และผู้ปฏิบัติงานเฝ้าระวังสารเคมีตกค้างในผัก ผลไม้ มานั่งคุยกันถึงสภาวะความเป็นไปได้ของสวนทุเรียนอินทรีย์ในปัจจุบัน ซึ่งก็นับว่าเป็นคำถามที่ท้าทาย ไม่เฉพาะวงการทุเรียนหรอกครับ หากเป็นโจทย์ทางเลือกสำคัญของเกษตรกรในอนาคตด้วย ถ้าใครได้ลองเข้าไปฟังหัวข้อนี้มาแล้ว คงรู้สึกเหมือนผม ว่าเหมือนเราได้ก้าวเข้าไปเหยียบบนทางสองแพร่งสามแพร่ง โดยมีผู้ที่เหยียบย่างผ่านไปแล้วมาคอยบอกเล่านานาประสบการณ์อย่างออกรส โดยเฉพาะ “คำถามใหญ่” เรื่องความเป็นไปได้/ไม่ได้ ของการทำเกษตรอินทรีย์ในกรณีทุเรียน ผลไม้ที่ดูเหมือนต้องการการดูแลประคบประหงมละเอียดลออทุกขั้นตอน ทั้งมีมูลค่าผลผลิตสูงสุดในปัจจุบัน สำหรับผู้ที่ยังไม่ได้ฟัง ผมคิดว่าคงไม่สามารถย่นย่อการสนทนาหัวข้อนี้ลงได้ใน

อำเภอเมืองตรัง มีพื้นที่ปลูกทุเรียนทั้งหมดประมาณ 549.48 ไร่ พื้นที่ให้ผลผลิตทั้งหมด 308 ไร่ พื้นที่ที่ให้ผลผลิตแล้วเกือบทั้งหมดเป็นสวนทุเรียนเก่าแก่ที่มีอายุ 20-35 ปี ลักษณะสวนทุเรียนมีลักษณะเป็นสวนผสม ปลูกทุเรียนร่วมกับไม้ผล ไม้ยืนต้นชนิดอื่นๆ บางส่วนปลูกเป็นสวนหลังบ้าน ลักษณะต้นทุเรียนมีลักษณะเป็นต้นสูงชะลูด ความสูงมากกว่า 20 เมตร การติดผลมักติดผลในส่วนบนของทรงพุ่ม เกษตรกรเจ้าของสวนเกือบทั้งหมดเป็นเกษตรกรสูงวัย ขาดแคลนแรงงานในการดูแลรักษาและกำจัดศัตรูพืช จึงปล่อยให้ทุเรียนติดผลเป็นไปตามธรรมชาติ โดยเกษตรกรส่วนใหญ่ไม่มีการฉีดพ่นสารเคมีป้องกันและกำจัดศัตรูพืชแต่อย่างใด ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา สำนักงานเกษตรอำเภอเมืองตรัง พบว่า ผลผลิตเฉลี่ยของทุเรียนในพื้นที่อำเภอเมืองตรัง มีผลผลิตต่ำมาก ผลผลิตเฉลี่ย 500 กิโลกรัม ต่อไร่เท่านั้น พบว่าปัญหาที่สำคัญที่ทำให้ผลผลิตต่ำเกิดจากการระบาดของหนอนเจาะเมล็ดทุเรียนระบาดทำลายผลผลิตให้ได้รับความเสียหาย หนอนเจาะเมล็ดทุเรียน ตัวเต็มวัยเป็นผีเสื้อกลางคืน ตัวเมียวางไข่ได้ 100-200 ฟอง โดยวางไข่เป็นฟองเดี่ยวๆ ที่หนามทุเรียนขณะเป็นผลอ่อน ที่มีอายุตั้งแต่ 6 สัปดาห์

คุณมงคล จอมพันธุ์ เกษตรจังหวัดตราด กล่าวถึง คุณเรือง ศรีนาราง เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาอาชีพทำสวนปี 2562 ว่า คุณเรือง ศรีนาราง รู้จักนำประสบการณ์และเทคโนโลยีมาใช้ในการทำสวนทุเรียนจนกระทั่งได้ผลเป็นที่ยอมรับ เป็นต้นแบบศูนย์เรียนรู้ด้านการผลิตทุเรียนคุณภาพ ที่ลดต้นทุนผลิตปุ๋ยใช้เอง การใช้สารชีวภัณฑ์ ลดการใช้สารเคมี การบริหารจัดการน้ำ การนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ และเป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้ให้เพื่อนเกษตรกร เป็นรองประธานสภาเกษตรกรจังหวัดตราดและประธานแปลงใหญ่ทุเรียนท่ากุ่ม-เนินทราย ได้รับรางวัลเกษตรกรดีเด่นสาขาอาชีพทำสวนระดับภาคตะวันออกปี 2561 และได้รับรางวัลเกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาอาชีพทำสวน ปี 2562 จะเข้ารับพระราชทานโล่ในงานพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญในเดือนพฤษภาคมนี้ เลือกปลูกทุเรียนหมอนทอง เล็งผลผลิตทำได้ง่ายกว่าชะนี กระดุม คุณเรือง ศรีนาราง เกษตรกรวัย 54 ปี อยู่บ้านเลขที่ 34/2 หมู่ที่ 6 ตำบลท่ากุ่ม อำเภอเมืองตราด จังหวัดตราด ประกอบอาชีพทำสวนทุเรียนเป็นอาชีพหลัก ร่วม 25 ปี เดิมมีภูมิลำเนาอยู่จังหวัดพิจิตร เมื่อเรียนจบประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) จากวิทยาลัยเทคโนโลยีและอาชี

คนไทยจำนวนมากรักและหลงใหลการบริโภคทุเรียน เพราะติดใจในรสชาติความอร่อยของทุเรียน  แต่หลายครั้งที่ต้องซ้ำใจ เพราะถูกให้หลอกซื้อ “ทุเรียนอ่อน” เนื่องจากแยกทุเรียนอ่อนกับทุเรียนแก่ไม่เป็น  หากใครไม่อยากถูกหลอกให้ช้ำใจเหมือนที่ผ่านมา ขอแนะนำเคล็ดลับการซื้อทุเรียนแก่ โดยใช้วิธีง่ายๆ คือ “ดู ดีด ดม ดูด” ดู…ขั้ว ก้านขั้วต้องแข็ง สากมือ (ถ้าเป็นทุเรียนอ่อน ก้านจะนิ่ม) ปลิงบวม พูใหญ่ เด่น เห็นเส้นกลางพูชัด หนามใหญ่ ปลายหนามแห้ง ฐานหนามกว้าง ทุเรียนแก่จัด สุกกำลังดี จะมีกลิ่นหอมคงที่ มองเห็นเส้นกลางพูชัดเจน ยกเว้นก้านยาว (หรือทุเรียนหนามถี่) สุกในปลิงหรือปลิงเพิ่งหลุด พูหลวม ดีด…ใช้นิ้วมือดีดที่โคนหนามฟังเสียงหลวมๆ ดังก๊อกๆ การดีดหนามที่พูจะช่วยตรวจสอบคุณภาพทุเรียนอ่อนหรือแก่ แล้วยังสามารถช่วยตรวจสอบทุเรียนทุกพูหลวมเท่ากันจะมีโอกาสเป็นทุเรียนที่สุกสม่ำเสมอ เวลาสุกจะมีเนื้อนิ่มสม่ำเสมอ เนื้อไม่แข็งกรุบ การดีดช่วยให้ได้ทุเรียนที่มีความสุกแก่ในช่วงเวลาที่ต้องการรับประทาน หลวมมาก 1-2 วัน ถึงตึงมาก 3-4 วัน จะสุก ดม…ดมด้วยจมูก ทุเรียนแก่จัดใกล้สุกจะมีกลิ่นสาบอ่อนๆ ทุเรียนสุกแล้วจะมีกลิ่นหอม กลิ่นจะเริ่

เสี่ยทุเรียน – จากกรณีที่ นายอานนท์ รถทอง อายุ 51 ปี เสี่ยเจ้าของกิจการทุเรียน ประกาศหาลูกเขยลงเฟซบุ๊ก พร้อมมอบเงินสด 10 ล้านบาท รถยนต์ 10 คัน บ้าน หากได้ลูกเขยที่ถูกใจ จนกลายเป็นกระแสโด่งดังในโซเชียลนั้น น.ส.กาญจน์สิตา รถทอง อายุ 26 ปี ลูกสาว เผยว่า ตลอดทั้งคืนที่ผ่านมา ทั้งตนและพ่อแทบไม่ได้นอนกันเลย มีทั้งคนแอดไลน์ คอมเมนต์ และโทรศัพท์ เข้ามาหาตลอดทั้งคืน เรียกว่าทุกวินาที เพื่อเดินทางมาสมัครเป็นลูกเขย ตามเงื่อนไขที่พ่อกำหนดไว้ ที่ผ่านมาตนทำงาน ไม่ค่อยได้สนใจผู้ชายมากนัก ก็เคยมีคนมาจีบอยู่บ้าง แต่ก็ไม่เคยได้สนใจ ทุกวันนี้พ่อตนก็เป็นห่วง อยากให้ตนมีครอบครัว มีสามีที่ดี เพื่อจะมาสืบทอดธุรกิจที่กำลังไปด้วยดี ก็เข้าใจในเจตนาของพ่อ จึงไม่ได้คิดอะไรมาก หากเจอคนที่ใช่ก็ใช่ ถ้าไม่ใช่ก็ไม่ใช่ ส่วนที่มีหลายคน มองว่า สร้างกระแสให้กับล้งรับซื้อทุเรียนของตนนั้น ไม่เป็นความจริง เพราะพ่อตน เปิดล้งรับซื้อทุเรียนมานานกว่า 30 ปี มีคนรู้จักทั่วประเทศ จึงไม่จำเป็นที่จะไปสร้างกระแสดังกล่าว

หลายปีที่ผ่านมาเมืองไทยประสบเจอสภาวะอากาศแปรปรวน ที่ไม่สามารถคาดการณ์ได้ เนื่องจากฤดูกาลคลาดเคลื่อนไปหมด ฤดูหนาวก็มีฝนตก ฤดูร้อนก็มีฝนตก จำนวนวันที่อากาศร้อนในรอบปีก็จะเพิ่มมากขึ้น ความแปรปรวนระหว่างฤดู ระหว่างปีต่อปี มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น หลายพื้นที่โดนทั้งลมพายุ ภัยหนาว น้ำท่วม สภาพอากาศร้อนจัดจนเกิดภัยแล้ง ฝนไม่ตกตามฤดูกาล สภาวะอากาศแปรปรวนเหล่านี้ ทำให้เกษตรกรวางแผนจัดการสวนไม้ผลได้ยากขึ้นเรื่อยๆ รู้ทันสภาวะอากาศแปรปรวน งานวิจัยเรื่องรูปแบบการแปรปรวนภูมิอากาศต่อการผลิตทุเรียนจังหวัดจันทบุรี ของนางสาวศิริพร วรกุลดำรงชัย ศูนย์วิจัยพืชสวนจันทบุรี กรมวิชาการเกษตร ภายใต้โครงการพัฒนาและส่งเสริมความร่วมมือเครือข่ายนักวิจัยสิ่งแวดล้อม ของศูนย์วิจัยและฝึกอบรมด้านสิ่งแวดล้อม กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม โดยเน้นศึกษาข้อมูลสภาวะภูมิอากาศในรอบ 30 ปีของกรมอุตุนิยมวิทยา เช่น การเปลี่ยนอุณหภูมิ ปริมาณน้ำฝน ความชื้นสัมพัทธ์ ซึ่งเป็นปัจจัยที่สำคัญที่มีผลกระทบต่อการผลิตทุเรียน เพื่อนำผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงในอดีตมาใช้เป็นบทเรียนสำหรับวางแผนการรับมือสภาวะอากาศในปัจจุบันและอนาคต ผลการศึกษาวิจัยในเบื้อ