ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ จัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2557
สมาชิกแรกตั้ง 36 ราย
สมาชิกปัจจุบัน 200 ราย
ประธานกรรมการ นายนัธวัฒน์ โชติกิตติเสถียร
ที่ทำการกลุ่ม โรงสีข้าวชุมชนบ้านเขียบ ตำบลขามเรียง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม โทรศัพท์ (088) 795-0217
ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ ได้รับคัดเลือกให้เป็นศูนย์ส่งเสริมและผลิตข้าวหอมมะลิดีเด่นระดับประเทศ
ผลงานดีเด่นและความคิดริเริ่ม
- การแก้ปัญหาการขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี
– ได้มีการเริ่มรวมกลุ่มกันเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดีและกระจายเมล็ดพันธุ์ดีให้เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน รวมทั้งลดต้นทุนการผลิตและเพิ่มผลผลิตข้าวให้สูงขึ้น
- การเพิ่มมูลค่าผลผลิตข้าวทั้งพันธุ์ข้าวคุณภาพดีและการแปรรูปผลิตภัณฑ์ภายใต้รูปแบบต่างๆ ในชื่อ “เขียบนคร” ทางศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบได้มีการออกบู๊ธจำหน่ายตามงานของทางพาณิชย์ จังหวัดมหาสารคาม และจำหน่ายในช่องทางต่างๆ
- การสร้างเครือข่าย เชื่อมโยงการตลาด และประชาสัมพันธ์กิจกรรมของศูนย์ ดังนี้
3.1 สร้างเครือข่ายในการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียง
– ทำข้อตกลงการรับซื้อข้าว (MOU) กับโรงสีข้าวตามที่พาณิชย์จังหวัดมหาสารคามจัดหาให้
– ทำข้อตกลงการรับซื้อข้าว (MOU) กับมหาวิทยาลัยมหาสารคามและโรงพยาบาลกันทรวิชัย
– ได้ปรึกษาเรื่องการใช้อุปกรณ์การผลิตร่วมกับกลุ่มที่อยู่ในพื้นที่ใกล้เคียงกัน รวมทั้งเครือข่ายศูนย์ข้าวชุมชนและกลุ่มนาแปลงใหญ่ของจังหวัดมหาสารคามเพื่อลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร
– ออกบู๊ธจำหน่ายภายในงานหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์
3.2 การประชาสัมพันธ์กิจกรรมต่างๆ ผ่านช่องทางเพจประจำกลุ่มบนสื่อโซเชียลเฟซบุ๊กให้เป็นที่รู้จักของบุคคลภายนอกในชื่อ ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ www.facebook.com/ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
3.3 การพัฒนาศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
– จัดตั้งกลุ่มการบริหารจัดการและการดำเนินงานของศูนย์ให้บริการสมาชิกตามความจำเป็น
– จัดตั้งกลุ่มการบริหารจัดการรถเกี่ยวข้าวบ้านเขียบ
– จัดตั้งกลุ่มการใช้รถอัดฟางศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
– จัดตั้งกลุ่มการใช้รถไถนา ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ/นาแปลงใหญ่
– จัดตั้งกลุ่มการบริหารจัดการฉางข้าวชุมชนบ้านเขียบ/ นาแปลงใหญ่
ความสามารถในการบริหารและจัดการสถาบัน
- การบริหารจัดการศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
1.1 มีสมาชิกเริ่มแรกเมื่อจัดตั้งศูนย์ข้าวชุมชน จำนวน 36 ราย ปัจจุบันมีสมาชิก 200 ราย และได้เข้าร่วมโครงการส่งเสริมระบบการเกษตรแบบแปลงใหญ่ (นาแปลงใหญ่) ของกรมการข้าว ในปี พ.ศ. 2559 พื้นที่เพาะปลูก 3,000 ไร่
1.2 มีคณะกรรมการด้านต่างๆ ประกอบด้วย คณะกรรมการบริหารศูนย์ข้าวชุมชน คณะกรรมการตรวจแปลงและคณะกรรมการดูแลเครื่องจักรกล
1.3 จัดทำโครงสร้างการบริหารงาน (ICS) ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบเพื่อสร้างกลไกควบคุมการปฏิบัติและการควบคุมคุณภาพผลผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของสมาชิก
1.4 มีคณะกรรมการในการตรวจสอบแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ของสมาชิก
1.5 กำหนดบทบาทและหน้าที่คณะกรรมการอย่างชัดเจน
1.6 จัดทำระเบียบข้อบังคับศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินงานของศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
1.7 มีการประชุมคณะกรรมการอย่างต่อเนื่องและกำหนดให้มีการประชุมใหญ่สามัญสมาชิก ปีละ 1 ครั้ง ภายในเดือนเมษายนของทุกปี
- ผลการดำเนินงาน
2.1 การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
ปริมาณผลผลิตข้าวขาวดอกมะลิ 105 ตลอดทั้งปีมีผลผลิต 1,600 ตัน เป็นเมล็ดพันธุ์ จำนวน 150 ตัน
2.2 การกระจายเมล็ดพันธุ์มีแผนผลิตและกระจายให้สมาชิก
– มีการวางแผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
ผลผลิตเมล็ดพันธุ์
| ฤดูการผลิต | ปริมาณผลผลิต (ตัน) | การกระจายผลผลิตให้สมาชิก (ไร่) |
| ฤดูการผลิต 2559 | 100 | 5,000 |
| ฤดูการผลิต 2560 | 100 | 5,000 |
| ฤดูการผลิต 2561 | 150 | 7,500 |
2.3 คุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว
– การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวดำเนินการในพื้นที่ที่มีความเหมาะสมแก่การปลูกข้าวหอมมะลิ ปีละ 1 ครั้ง ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญในการควบคุมคุณภาพการปะปนพันธุ์ของข้าวหอมมะลิ
– ใช้เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์ขยายจากกรมการข้าว
– มีการบริหารจัดการแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ และมีขั้นตอนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว และการจัดการในด้านต่างๆ ได้แก่ การวางแผนการผลิตการจัดหาปัจจัยการผลิต การปลูกข้าวที่ถูกวิธี การตรวจแปลงการตัดข้าวพันธุ์ปนในระยะต่างๆ การดูแลแปลงนา การเก็บเกี่ยว การนวดข้าว การทำความสะอาดเมล็ด การตากลดความชื้นการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ การบรรจุและการเก็บรักษา การกระจายพันธุ์และการจำหน่าย
- การถ่ายทอดเทคโนโลยี
3.1 จัดกิจกรรมอบรมถ่ายทอดความรู้ในการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ดีให้แก่สมาชิกอย่างต่อเนื่อง
3.2 จัดกิจกรรมอบรมแลกเปลี่ยนความรู้ด้านการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวประมาณ 3 ครั้ง
ตลอดช่วงระยะเวลาของการผลิตข้าว
3.3 จัดอบรมแลกเปลี่ยนความรู้ตามระบบนาแปลงใหญ่
3.4 เป็นแหล่งเรียนรู้และศึกษาดูงาน ด้านการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีและการบริหารจัดการองค์กร โดยประธานศูนย์ข้าวชุมชนและสมาชิกร่วมเป็นวิทยากรบรรยายความรู้ในด้านต่างๆ ให้แก่เกษตรกรทั่วไป นักเรียน นักศึกษา และผู้ที่สนใจ
3.5 ส่งสมาชิกไปอบรมและศึกษาดูงานองค์ความรู้ด้านการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวและข้าวคุณภาพดี รวมทั้งการพัฒนาชาวนาของกรมการข้าวและหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้อง
บทบาทและการมีส่วนร่วมของสมาชิกต่อสถาบัน
- จัดการประชุมใหญ่สามัญสมาชิกปีละ 1 ครั้ง ภายในเดือนเมษายนของทุกปี
- สมาชิกมีส่วนร่วมในการเป็นคณะกรรมการด้านต่างๆ และกำหนดบทบาทหน้าที่รับผิดชอบอย่างชัดเจน ทำให้การบริหารกิจกรรมของกลุ่มเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ประกอบด้วย คณะกรรมการบริหารศูนย์ข้าวชุมชน คณะกรรมการตรวจแปลง และคณะกรรมการดูแลเครื่องจักรกล
- คณะกรรมการแต่ละชุด ได้มีการกำหนดวาระการประชุมอย่างสม่ำเสมอตามที่ศูนย์ฯ กำหนด
- สมาชิกมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการศูนย์ โดยร่วมพิจารณาคัดเลือกคณะกรรมการชุดต่างๆ ของศูนย์
ความมั่นคงและฐานะทางเศรษฐกิจของสถาบัน
- มีการแต่งตั้งคณะกรรมการบริหารศูนย์ทำหน้าที่บริหารกองทุนภายใต้ระเบียบศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ
- มีการกำหนดระเบียบข้อบังคับการใช้จ่ายเงินทุนที่อยู่ในระเบียบศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ หมวดที่ 4 เรื่อง รายได้และการเงินของศูนย์ข้าวชุมชน
- มีกองทุนหมุนเวียน จำนวน 300,000 บาท ประกอบด้วย เงินจากหุ้นของสมาชิก จำนวน 162,800 บาท และเงินที่ได้จากการทำกิจกรรมต่างๆ ของศูนย์ ได้แก่ การรับจ้างรถเกี่ยวอัดฟาง ขายฟาง จำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว จำนวน 137,200 บาท
- การใช้ประโยชน์ของเงินกองทุนจะเป็นไปตามมติและข้อตกลงของศูนย์ข้าวชุมชนที่จะให้มีการนำไปใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ดังนี้ ให้สมาชิกกู้ยืมสำหรับนำไปจัดซื้อปัจจัยการผลิตข้าวค่าตอบแทนกรรมการค่าปันผลให้แก่สมาชิก ค่าใช้จ่ายที่เกิดจากการดำเนินงานของศูนย์ ค่าวัสดุอุปกรณ์ เบี้ยประชุมสมทบทุนและนำไปใช้เกี่ยวกับสาธารณประโยชน์ของชุมชน ทั้งนี้ รายได้จากการดำเนินงานกิจกรรมของศูนย์ ประกอบด้วย การบริหารจัดการรถเกี่ยวข้าว การใช้รถอัดฟางข้าว รถไถนา ฉางข้าวชุมชน บ้านเขียบจะมีการบริหารจัดการให้แก่สมาชิก ผู้ถือหุ้น ในเรื่องของค่าบริการ การจัดการรายได้ และการปันผลของแต่ละกิจกรรมโดยเฉพาะ ซึ่งเป็นการนำแนวคิดของการบริหารจัดการเครื่องจักรกลเกษตรเพื่อทดแทนแรงงานที่มีประสิทธิภาพ (Motor Pool) ตามนโยบายรัฐบาล
- การมีทรัพย์สินของศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบ ประกอบด้วย โรงสีข้าว ลานตาก รถเกี่ยวข้าวขนาดกลาง รถเกี่ยวข้าวขนาดใหญ่ เครื่องคัดเมล็ดพันธุ์ข้าว รถไถ ฉางข้าว เครื่องอัดฟาง เครื่องแพ็คข้าวสุญญากาศ และเครื่องหยอดข้าว 4 แถว ซึ่งทรัพย์สินที่ได้มาจากงบพัฒนาจังหวัด การสนับสนุนจากหน่วยงานราชการ เอกชน และเงินกองทุนของศูนย์ข้าวชุมชน ทั้งนี้ ได้มีการกำหนดสัญญายืมใช้ครุภัณฑ์การเกษตรอย่างชัดเจนรวมทั้งมีระเบียบอย่างชัดเจนในเรื่องของการบริการ การเก็บค่าใช้จ่ายของสมาชิกบุคคลภายนอก การบำรุงรักษา และการนำรายได้ที่ได้ไปใช้ตามมติของศูนย์ข้าวชุมชน
การทำกิจกรรมด้านสาธารณประโยชน์และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
1.กิจกรรมสาธารณประโยชน์
– คณะกรรมการและสมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนช่วยกันบำเพ็ญสาธารณประโยชน์และพัฒนาชุมชนร่วมกัน เช่น การทำความสะอาดรอบหมู่บ้าน การปลูกต้นไม้ พัฒนาในวันสำคัญต่างๆ เช่น วันแม่แห่งชาติ และวันพ่อแห่งชาติ
– รายได้ของศูนย์ข้าวชุมชนบ้านเขียบส่วนหนึ่งจะนำไปสมทบทุนอาหารกลางวันให้ศูนย์พัฒนาเด็กบ้านเขียบ
- กิจกรรมอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
– สมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนทุกคนจะปลูกปอเทืองหลังการเก็บเกี่ยวข้าวเพื่อทำปุ๋ยพืชสดบำรุงดิน และรณรงค์ให้คนอื่นๆ ที่ไม่ใช่สมาชิกเห็นประโยชน์และปลูกปอเทืองเพื่อเป็นการลดการใช้ปุ๋ยเคมี และลดต้นทุนในการปรับปรุงสภาพดินให้มีความเหมาะสมในการเพาะปลูกข้าว
– มีการใช้ประโยชน์และสร้างมูลค่าเพิ่มจากฟางข้าว โดยส่งผลให้มีการลดการเผาฟางและตอซัง ทั้งนี้ ได้นำอัดฟางก้อนไปใช้เลี้ยงสัตว์และจำหน่ายเป็นการสร้างรายได้ให้กับสมาชิกและกลุ่ม โดยศูนย์มีเครื่องอัดฟางเป็นของตนเอง
– สมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนได้ร่วมกันทำปุ๋ยหมักจากเศษอาหาร เพื่อใช้ในกลุ่มโดยรวบรวมสะสมขยะเศษอาหารจากสมาชิกและในชุมชน
– มีการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ร่วมกันเพื่อจำหน่ายและนำไปใช้ที่แปลงนาของสมาชิก
ขอบคุณ ข้อมูลจากกรมการข้าว
ดินที่ดีถือเป็นหัวใจสำคัญของการทำเกษตรที่มีคุณภาพ ซึ่ง “แกลบหมัก” เป็นหนึ่งในตัวช่วยที่เกษตรกรหลายคนเลือกใช้ในการบำรุงดิน เพราะไม่เพียงแต่ช่วยเพิ่มความร่วนซุย ยังเสริมสร้างโครงสร้างดินให้แข็งแรง เพิ่มสารอาหารและความชุ่มชื้นให้กับพืชอย่างยาวนานอีกด้วย ทำความรู้จัก “แกลบดิบ” คืออะไร เป็นวัสดุเหลือทิ้งที่ได้จากกระบวนการสีข้าวเปลือกซึ่งทำให้เกิดเศษของเปลือกข้าวออกมา มีลักษณะสีเหลืองทอง สีเหลืองอ่อน สีน้ำตาลแดงขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ข้าว ในแกลบจะประกอบด้วยสารอินทรีย์ และซิลิกา ปริมาณสารอินทรีย์จะประกอบด้วยธาตุคาร์บอนประมาณร้อยละ 51 ออกซิเจนร้อยละ 42 ส่วนที่เหลือจะเป็นไฮโดรเจน และไนโตรเจน ส่วนซิลิกาจะพบมากบริเวณผิวนอกของแกลบจึงทำให้แกลบมีความแข็งสูงสามารถนำมาใช้เป็นวัสดุขัดผิวได้ แกลบหมักช่วยบำรุงอะไร? แกลบหมักเป็นผลผลิตจากการนำแกลบที่เหลือจากการสีข้าวไปหมักกับสารอินทรีย์ต่างๆ เช่น ปุ๋ยคอก เศษใบไม้ หรือแม้กระทั่งน้ำหมักชีวภาพ กระบวนการหมักนี้จะช่วยย่อยสลายแกลบให้เป็นอินทรียวัตถุที่มีประโยชน์ต่อดินมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะดินที่มีความแข็งกระด้าง หรือดินที่ขาดสารอาหาร แกลบหมักมีธาตุอาหารสำคัญ เช่น ไนโ
ต้นขนุนเป็นพืชที่ออกผลบริเวณโคนต้นและโคนกิ่ง “การตอกลิ่มไม้ฝาง” เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ใช้บังคับให้ต้นขนุนออกผลตามตำแหน่งที่ต้องการ เริ่มจากเลือกต้นขนุนอายุ 3-5 ปี ที่พร้อมให้ผลผลิต จากนั้นเหลาแก่นฝางให้มีขนาดและรูปร่างเช่นเดียวกับไม้จิ้มฟัน ตอกทำมุมฉากกับเปลือกต้นขนุน เมื่อถึงเนื้อไม้ตอกต่อไปไม่ได้แล้ว ให้หักก้านส่วนที่เหลือทิ้ง ทารอยแผลด้วยปูนแดง ป้องกันเชื้อโรคไม่ให้เข้าไปตามรอยแผล วิธีตอกลิ่มไม้ฝางสามารถบังคับให้ขนุนออกดอกติดผลบริเวณดังกล่าวได้ แต่ไม่สามารถบังคับให้ออกผลได้ในเวลาจำกัด ต้องคอยจนถึงฤดูที่ให้ผลคือ ครบรอบของการติดผลเท่านั้น บางครั้งต้องใช้เวลาหลายเดือนก็มี คุณลุงไสว ศรียา ปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก ซึ่งเป็นผู้เผยแพร่องค์ความรู้ดังกล่าว ได้บอกกับผู้คนที่สนใจว่า วิธีตอกลิ่มไม้ฝางบังคับให้ขนุนออกผลนั้นเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ ก่อนหน้านี้ คุณลุงไสวเคยทดลองนำไม้ไผ่เสียบลูกชิ้น และไม้ชนิดอื่นๆ มาทดลองตอกต้นขนุน แต่ก็ไม่ได้ผลเหมือนกับการใช้แก่นฝาง สาเหตุที่แก่นไม้ฝางช่วยให้ขนุนติดลูกได้นั้น เกิดจากในไม้แก่นไม้ฝางมีสารชนิดห
เมื่อสิบกว่าปีก่อน “พี่จอบ” วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ คอลัมนิสต์ชื่อดัง และ “พี่อ้อย” ดร.สรณรัชฎ์ กาญจนะวาณิชย์ สองสามีภรรยาเริ่มรู้สึกว่าเมืองกรุงไม่น่าอยู่แล้ว พืชอาหารในท้องตลาดปัจจุบันมีสารอาหารน้อยกว่าเมื่อ 70 ปีก่อนหลายเท่า เกิดจากความเสื่อม ดินที่ปุ๋ยเคมีทำลาย ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหาร ทำให้คุณภาพสารอาหารลดลง “พี่จอบ” และ “พี่อ้อย” ตัดสินใจซื้อผืนนาแปลงหนึ่งที่ทุ่งน้ำนูนีนอย ในอำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อเป็นแหล่งผลิตอาหารปลอดภัยเลี้ยงตัวเอง และแบ่งปันให้คนรอบข้าง เมื่อตั้งใจทำเกษตรอินทรีย์ ภาระกิจแรกคือ การฟื้นฟูผืนดินให้ปลอดภัยจากสารเคมี ก่อนจะลงมือปลูกพืชผลทางการเกษตรแบบอินทรีย์อย่างจริงจังกับชาวบ้าน ทุ่งน้ำและไร่นาเกษตรอินทรีย์นูนีนอยเป็นศูนย์ฟื้นฟูความสัมพันธ์กับธรรมชาติ มุ่งอนุรักษ์ธรรมชาติให้อยู่รอดต่อไปถึงลูกหลาน ทุ่งน้ำนูนีนอยเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำสร้างขึ้นใหม่ในปี 2561 ท่ามกลางนาระบบเหมืองฝายโบราณและปล่อยให้ธรรมชาติและสัตว์ป่าฟื้นตัวขึ้นมาเอง เพื่ออนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ผลิตอาหารแล้ว ทุ่งน้ำนูนีนอย ใช้วิธีบำบัดน้ำตามธรรมชาติ ด้วยการขุดบ่อน้ำหล
ปลูกผักสิ่งที่ต้องกังวลทำให้ผลผลิตเสียหายได้ นั่นก็คือ “แมลงศัตรูพืช” ที่สร้างความเสียหายคอยกัดกิน ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล ดูดกินน้ำเลี้ยงจนผลและใบหงิกงอ เป็นพาหะนำพาเชื้อไวรัสจากอีกต้นสู่อีกต้นหนึ่ง จนไม่สามารถเก็บเกี่ยวมาบริโภคได้ วิธีธรรมชาติที่ป้องกันแมลงศัตรูพืช โดยไม่ใช้สารเคมีคือ การปลูกพืชหลากหลายชนิดผสมผสานในแปลงเดียวกัน โดยปลูกพืชที่มีกลิ่นฉุน ร่วมอยู่ในแปลงเดียวกัน พื้นที่จำกัดก็สามารถปลูกได้ โดยในแปลงผักที่ปลูกอาจจะมีผักอายุหลายปีเป็นโครงเอาไว้ เช่น เคล โรสแมรี่ และปลูกผักล้มลุกแทรกลงไป เช่น ผักกวางตุ้ง ผักสลัด เป็นต้น พืชที่มีคุณสมบัติช่วยไล่แมลงศัตรูพืชได้ ส่วนใหญ่มักเป็นพืชที่มีกลิ่นฉุน เนื่องจากในพืชเหล่านี้มีน้ำมันหอมระเหยที่สามารถช่วยไล่แมลงศัตรูพืชออกไปได้ โดยจะเป็นพืชตระกูลผักสวนครัว เช่น โหระพา ตะไคร้ สะระแหน่ ฟ้าทะลายโจร เป็นต้น เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น แต่ถึงยังไงเกษตรกรต้องดูแลควบคู่เพื่อให้ผลผลิตมีคุณภาพ หลายๆ คนอาจจะได้ยิน “ผักคู่หู” ปลูกคู่กัน ช่วยไล่ศัตรูให้กันและกัน ปลูกคู่กัน จะส่งผลให้ผักเจริญเติบโต จากงานวิจัยในต่างประเทศที่ทดลองปลูกผักคู่หู พบว่าผักเหล่า
