เสียงจากแผ่นดิน
ดอกไม้กินได้ การปลูกขายเป็นอาชีพ ในบ้านเราต้องบอกว่าน้อยคนที่จะทำ ด้วยข้อจำกัดด้านการตลาดและความต้องการนำไปใช้งานยังมีน้อย แต่การสร้างธุรกิจที่วาดแผนที่ฟาร์ม และโฟกัสกลุ่มเป้าหมาย ทำให้ธุรกิจปลูกดอกไม้เพื่อจำหน่าย จึงไม่ใช่เรื่องที่เป็นไปไม่ได้ ติดตามได้ใน สารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.25 ตอน : ดอกไม้ไทยกินได้ ความสวยที่มีเงิน ก็ซื้อไม่ได้
เลี้ยงสัตว์ในเมือง ทำในระบบฟาร์ม หลายคนอาจจะมองว่าเป็นไปไม่ได้ เพราะด้วยข้อจำกัดของพื้นที่ และระบบการจัดการที่ต้องอาศัยหลายปัจจัย ทำให้การทำฟาร์มสัตว์ในเมือง แต่ทุกอย่างคุณก้องเกียรติ ถาดทอง เจ้าของฟาร์มเจ้าชายสัตว์ หรือคนในวงการจะรู้จักเขาในนาม “เจ้าชายสัตว์” ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าหากมีความตั้งใจ ทุกอย่างเกิดขึ้นได้เสมอ ติดตามได้ใน สารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.24 ตอน : ฟาร์มในเมือง “เจ้าชายสัตว์ ” ณ ทุ่งบางเขน เลี้ยงสัตว์หลากหลาย สร้างรายได้ใจกลางกรุง
การสร้างแหล่งอาหารใจกลางเมือง ไม่ว่าจะเป็นปลูกพืช หรือ เลี้ยงสัตว์ เป็นความสุขที่ใครหลาย ๆ คนถวิลหา แต่การสร้างสวนเกษตรใจกลางเมืองมักจะพร้อมกับปัญหาอุปสรรค รวมถึงแนวทางการทำธุรกิจเกษตรที่มีข้อจำกัดทั้งเรื่องพื้นที่ ธรรมชาติ สภาพแวดล้อม น้ำ และดิน แต่คุณสมโภช ทับเจริญ เจ้าของ “สวนบางขวด” ได้ทำให้เห็นแล้วว่า การทำการเกษตรมันไม่ใช่สูตรสำเร็จ มันต้องปรับเปลี่ยนไปตามระยะเวลา เพราะฉะนั้นการทำเกษตรต้องอยู่ที่ประสบการณ์
การสร้างแหล่งอาหารที่เริ่มจากคนในครอบครัว และขยายสู่ชุมชน คือกิจกรรมที่ชุมชนสะพานสูง กรุงเทพมหานคร ยึดปฏิบัติทำมานานหลาย 10 ปี จาก 1 ครอบครัวที่ลงมือทำ และชักชวนคนในชุมชนมาร่วมกิจกรรมเพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหารในวันนั้น ได้กลายเป็นทางรอดในช่วงวิกฤตที่หลาย ๆ คนไม่คาดคิดว่าจะเกิดขึ้นในสังคมไทยในวันนี้ ติดตามสารคดีเสียงจากแผ่นดิน ปีที่ 6 EP.22 ตอน : “สวนผักคุณตาเกษตรพอเพียง” ยึดหลักบันได 9 ขั้น สร้างแหล่งอาหาร บนพื้นที่สาธารณะ ให้ครอบครัวและชุมชน
จากปัญหา “ทุพโภชนาการ” ของเด็กและเยาวชนที่เกิดในครอบครัวที่ไม่สามารถผลิตอาหารได้เพียงพอต่อความต้องการ ขาดแคลนสารอาหารที่มีคุณภาพ ส่งผลต่อสุขภาพอนามัยทำให้เด็กไม่สามารถมีพัฒนาการด้านอื่น ๆ โครงการเกษตรเพื่ออาหารกลางวัน สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ทรงให้ความสำคัญกับการพัฒนาเด็กและเยาวชนในพื้นที่ห่างไกล เพื่อให้มีโอกาสด้านศึกษาและความเป็นอยู่ที่ดี ทรงริเริ่ม “แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร” ที่ครอบคลุมทั้งด้านการเกษตร สุขภาพอนามัย การศึกษา สหกรณ์ การงานอาชีพ การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตลอดจนวัฒนธรรมท้องถิ่น จึงทรงมีพระราชดำริให้ทดลองทำโครงการอาหารกลางวันผักสวนครัวเมื่อ ปี พ.ศ. 2523 ภายใต้ชื่อ “โครงการอาหารเพื่อเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร” โดยทรงทำเป็นโครงการทดลองในโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน ๓ แห่ง ติดตามสารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.21 ตอน : สวนเกษตรผสมผสาน ร.ร. ตชด. บ้านแพรกตะคร้อ ต.บึงนคร อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ ห้องเรียนธรรมชาติ สร้างคน สร้างโอกาส
จากพื้นที่เกษตรเชิงเดี่ยว ใช้สารเคมีเป็นปัจจัยหลักในการผลิต คนในชุมชนมีสารเคมีตกค้างในร่างกายจำนวนมาก แต่วันนี้ บ้านศรีนคร จังหวัดสุโขทัย กลายเป็นหมู่บ้านที่คนในชุมชนหันมาให้ความสำคัญกับการทำเกษตรอินทรีย์ ทั้งเชิงเดี่ยว และผสมผสาน อะไรเป็นสาเหตุที่ทำให้พวกเขาปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ติดตามสารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.20 ตอน : สวนผักอินทรีย์ยกแคร่ ความสุขแบบพอเพียง ที่บ้านศรีนคร จ.สุโขทัย
“เชียงดา” ผักพื้นบ้านที่ขึ้นอยู่ตามรั้วบ้านทั่วไป เป็นอีกหนึ่งผลผลิตทางการเกษตรที่ชุมชนบ้านศรีแดนเมือง อำเภอดอยหล่อ จังหวัดเชียงใหม่ ต่อยอดนำมาแปรรูปผ่านกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่บริหารจัดการโดยชุมชน สามารถสร้างอาชีพ สร้างรายได้เสริม นอกจากการทำสวนลำไย ติดตามสารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.19 ตอน : “เชียงดา” ผักพื้นบ้าน บ. ศรีแดนเมือง อ.ดอยหล่อ จ.เชียงใหม่ “ปลูกตัดยอด – แปรรูปผลิตชา
ภัยแล้ง 2563 วิกฤติหนัก ปิดทองหลังพระฯ สร้างต้นแบบปลูกผักโรงเรือนใช้น้ำน้อย ทำ “เกษตรแม่นยำ” นำพาเกษตรพื้นที่ต้นแบบฝ่าวิกฤตภัยแล้ง ทำแบบครบวงจรให้ความรู้ สู่ตลาดโมเดิร์นเทรด ติดตามสารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.18 ตอน : บ้านโคกล่าม – แสงอร่าม จ.อุดรธานี “ปลูกผักระบบน้ำหยดในโรงเรือน” ต้นแบบบริหารจัดการน้ำ ฝ่าวิถฤติภัยแล้ง
ชุมชนหนองแขม ชุมชนที่เต็มไปด้วยกองขยะ และปัญหายาเสพติดที่อยู่คู่ชุมชนมาอย่างยาวนาน ชาวบ้านกว่า 100 ครัวเรือน ไม่มีที่อยู่อาศัยที่ถูกกฎหมาย แต่ความร่วมมือของคนในชุมชน ผู้นำ และหน่วยงานรัฐ ที่ผสานพลังช่วยกันแก้ไขและพัฒนาชุมชน จนปัจจุบัน ชุมชนแห่งนี้ได้รับการยอมรับให้เป็นชุมชนตัวอย่างด้านการพัฒนาที่ยั่งยืน ติดตามเรื่องราวของชุมชนได้ในสารคดีเสียงจากแผ่นดิน#6 EP.17 : ชุมชนหนองแขม สร้างจิตอาสา พัฒนาชุมชน
บ้านชายทะเลรางจันทร์ ชุมชนริมชายทะเลใกล้กรุง ปัจจุบันใช้วิถีความเป็นอยู่ อาหาร และทรัพยกรธรรมชาติ มาสร้างจุดขายผ่านรูปแบบการท่องเที่ยวชุมชน สัมผัสวิถีชีวิตชาวประมงที่สามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนได้อย่างยั่งยืน
เรื่องปลาทูมีอะไรมากกว่าที่คิด…ชีวิตคนไทยผูกพันกับปลาทู และเราก็ชอบกินน้ำพริก-ปลาทูกันทุกครัวเรือนจนกลายเป็นอาหารประจำชาติอย่างหนึ่งไปแล้ว โดยทั่วไปชาวประมงจะแบ่งปลาทูออกเป็น 2 ชนิด คือ ปลาสั้น และ ปลายาว ปลาสั้น มักจะหมายถึงปลาทูแม่กลอง มีลักษณะหน้าเป็นสามเหลี่ยม ตัวสั้น แบน เนื้อนิ่มเวลากดลงไปที่ตัวปลาแล้วเนื้อปลาจะกลับคืนสภาพเดิมไม่บุ๋มลงไปตามลอยแรงกด ปลาสั้นจะมีลำตัวสีเงิน หรือ อมเขียว ตาดำ ปลายาว จะมีชื่อเรียกกันหลายชื่อ เช่น ปลาลัง ปลายาว ปลาอินโด ซึ่งก็เป็นปลาชนิดเดียวกันทั้งหมด ลักษณะของปลายาว ตัวจะใหญ่และยาวกว่าปลาทูแม่กลอง ปากแหลม นี่เป็นข้อสังเกตง่ายๆ ที่จะเลือกซื้อปลาทู แต่ในทางวิทยาศาสตร์แล้วสกุลปลาทูของไทยคือ Rastrelliger เป็นสกุลของปลาทะเลในวงศ์ Scombridae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับปลาโอ, ปลาอินทรี และปลาทูน่า ซึ่งปลาในสกุล Rastrelliger มีด้วยกัน 3 สายพันธุ์ได้แก่ ปลาทู (ชื่อสามัญ Short Mackerel) ปลาลัง หรือปลาทูโม่ง (ชื่อสามัญ Indian Mackerel) ปลาทูปากจิ้งจก (ชื่อสามัญ Island mackerel) ปลาทูที่เป็นปลาทูไทย (Short Mackerel) หรือปลาทูแม่กลองที่เราเข้าใจกันนั้น พูดได้เต็มป
ประเทศไทย ถือเป็นผู้นำด้านการส่งออก วัตถุดิบและผลิตภัณฑ์สมุนไพร ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ด้วยมูลค่าการส่งออกที่สูงถึง กว่า 12 ล้านบาท จากสมุนไพรที่ตลาดให้ความสนใจสูงสุด 24 ชนิด หนึ่งในดาวเด่นคือ “ขมิ้นชัน” เป็นสมุนไพรที่อุดมไปด้วยคุณค่าทางยา และสามารถต่อยอดแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่าได้มากถึง 10 เท่า ไม่ว่าจะเป็นในรูปแบบผง แคปซูล เครื่องดื่ม หรือเครื่องสำอาง ก็ล้วนได้รับความนิยมทั้งในและต่างประเทศ คุณจอน-เสาวลักษณ์ มณีทอง อดีตพนักงานออฟฟิศที่ตัดสินใจกลับบ้านเกิด เพื่อเริ่มต้นทำในสิ่งที่ตัวเองรัก นั่นคือ การปลูกและแปรรูปสมุนไพร จากความตั้งใจเล็กๆ ในชุมชน กลายเป็นจุดเริ่มต้นของ “วิสาหกิจชุมชนสมุนไพรปลูกรัก” ที่วันนี้ไม่เพียงสร้างรายได้ให้กับครอบครัวและคนในชุมชน แต่ยังสามารถต่อยอดส่งออกผลิตภัณฑ์สมุนไพรไทยไปยังต่างประเทศ ได้หลายแห่ง สร้างชื่อให้กับสมุนไพรไทยในเวทีโลก จากสมุนไพรที่เคยใช้ในครัว กลายเป็นสินค้าทำเงินให้หลายบ้านในชุมชน วันนี้ขมิ้นชันจึงไม่ใช่แค่สมุนไพรธรรมดา แต่เป็นฮีโร่ตัวจริงของวิสาหกิจชุมชนสมุนไพรปลูกรัก ที่ช่วยสร้างอาชีพ สร้างรายได้ และสร้างความภาคภูมิใจให้กับทุกคน ย้อนอ่
ใครจะคิดว่า “กะปิ” ของที่อยู่คู่ครัวไทย จะกลายเป็นวัตถุดิบสำคัญในการทำ ไคโตซาน ธรรมชาติที่ใช้บำรุงพืช บำรุงดินได้อย่างยอดเยี่ยม ไม่ต้องเสียเงินซื้อไคโตซานราคาแพงอีกต่อไป วันนี้เราจะพาไปรู้จัก “ไคโตซานจากกะปิ” พร้อมสูตรทำเองง่ายๆ และวิธีใช้งานที่เห็นผลจริงในแปลงเกษตร ไคโตซาน (Chitosan) เป็นสารธรรมชาติที่ได้จากการสกัด “ไคติน” ซึ่งพบมากในเปลือกกุ้ง เปลือกปู หรือแม้แต่ใน “เคย” ที่ใช้ทำกะปิ เมื่อสกัดออกมาแล้วจะได้สารไคโตซานที่มีคุณสมบัติช่วยกระตุ้นภูมิต้านทานของพืช ทำให้พืชแข็งแรง ต้านโรค ต้านแมลง และยังช่วยปรับปรุงโครงสร้างของดินให้ร่วนซุยอีกด้วย ประโยชน์ของไคโตซานจากกะปิ วิธีผลิตไคโตซานจากกะปิ ใช้ง่าย ทำเองได้ที่บ้าน วัสดุที่ต้องเตรียม ขั้นตอนการทำ วิธีใช้ไคโตซานจากกะปิ
มะละกอจาก “สวนนายปรุง” เป็นหนึ่งในผลไม้ที่สร้างชื่อให้กับตลาดน้ำดอนหวาย ที่มีของกิน ผัก ผลไม้ และสินค้าอื่นๆ วางขายอยู่เป็นจำนวนมาก คุณปรุง ป้อมเกิด อาศัยอยู่บ้านเลขที่ 45/3 หมู่ที่ 4 ตำบลลานตากฟ้า อำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม นายปรุงปลูกมะละกอมานานกว่า 20 ปีแล้ว เดิมทีแม่ค้าในตลาด มีมะละกอแขกดำรสชาติดี จึงนำผลให้คุณโสภา ภรรยานายปรุงเพื่อชิมเนื้อและรู้สึกชอบใจ จึงได้นำเมล็ดไปปลูก เมื่อมีผลผลิต ปรากฏว่า มีรสชาติอร่อยมาก แต่ขายได้เพียงกิโลกรัมละ 1 บาทเท่านั้น คุณปรุงไม่ย่อท้อ พยายามปลูกรุ่นใหม่ นำผลผลิตออกทดลองตลาดอีก ก็ขายผลผลิตได้ราคาดีขึ้น คือ กิโลกรัมละ 25-30 บาท มีบวกลบบ้างเล็กน้อย มะละกอที่ปลูกเป็นสายพันธุ์แขกดำ นายปรุงได้คัดพันธุ์มะละกอ โดยใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน เริ่มจากดูที่ผลมีความยาวพอประมาณ โคนผลเล็ก ตรงกลางใหญ่ ปลายเรียว แต่ไม่แหลมจนเกินไป ปลายควรทู่พอสมควร ผิวผลสวย ขนาด 1.5-2 กิโลกรัม ต่อผล นี่เป็นลักษณะภายนอก เมื่อผ่าผลสีเนื้อต้องแดง สำคัญที่สุดรสชาติต้องหวาน คุณปรุงคัดพันธุ์มานานกว่า 20 ปี สามารถบอกได้เลยว่า มะละกอสวนนี้เป็น “มะละกอแขกดำสายพันธุ์นายปรุง” คุ