อำเภอเกาะยาว มีพื้นที่ทำการเกษตร จำนวน 41,916 ไร่ ครัวเรือนเกษตรกร จำนวน 2,853 ครัวเรือน พืชเศรษฐกิจหลัก ได้แก่ ยางพารา ข้าวนาปี ไม้ผล และพืชผัก โดยเฉพาะข้าวมีพื้นที่ปลูกมากที่สุดในจังหวัดพังงา ซึ่งเป็นนาผืนสุดท้ายกลางทะเลอันดามัน มีเกษตรกรผู้ปลูกข้าว จำนวน 277 ราย พื้นที่ 880 ไร่ ดังนั้น การผลิตสินค้าเกษตรที่มีคุณภาพและได้มาตรฐาน ปลอดภัยต่อเกษตรกรผู้ผลิตและผู้บริโภค จะส่งผลให้เกษตรกรมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและพึ่งพาตนเองได้ สามารถลดต้นทุนการผลิต เพิ่มรายได้ เพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์
คุณอุษณี เจียมรา เกษตรอำเภอเกาะยาว กล่าวว่า สำนักงานเกษตรอำเภอเกาะยาวได้ส่งเสริมให้เกษตรกรทำการผลิตสินค้าเกษตรที่ปลอดภัยและได้มาตรฐาน โดยใช้กระบวนการโรงเรียนเกษตรกร มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ตลอดฤดูการผลิต ซึ่งเกษตรกรในพื้นที่อำเภอเกาะยาวส่วนใหญ่ตระหนักถึงความสำคัญของการทำเกษตรอินทรีย์ ตั้งแต่การปรับปรุงและบำรุงรักษาดิน ความปลอดภัยของผู้ผลิต ผลผลิต ผู้บริโภค และระบบนิเวศ ซึ่งสอดคล้องกับกระแสนิยมในปัจจุบัน ที่นิยมบริโภคผลผลิตที่ปลอดภัยและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ประกอบกับนโยบายของรัฐบาลในการพัฒนาประเทศให้เป็นแหล่งผลิตอาหารในระบบอินทรีย์ โดยการลดการใช้ปุ๋ยเคมีมาใช้สารชีวภัณฑ์ทดแทน
สำหรับการส่งเสริมเกษตรอินทรีย์ของอำเภอเกาะยาวนั้น สำนักงานเกษตรอำเภอเกาะยาว ร่วมกับศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรพังงา ได้จัดทำโครงการการผลิตและการใช้สารชีวภัณฑ์ โดยมีการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีในการผลิตและการใช้สารชีวภัณฑ์ทั้งภาคทฤษฎีและฝึกปฏิบัติ โดยเริ่มจากการสร้างการรับรู้และทำความเข้าใจในนโยบายเกษตรอินทรีย์ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มาตรฐานเกษตรอินทรีย์ รวมทั้งเพิ่มความรู้ ทักษะการผลิตและการใช้สารชีวภัณฑ์ ได้แก่ การผลิตแหนแดง มวนพิฆาต ไส้เดือนฝอย และปุ๋ยหมักเติมอากาศ ซึ่งมีเกษตรกรกลุ่มเป้าหมายที่เข้าร่วมโครงการ จำนวน 20 ราย แต่เมื่อเปิดดำเนินการโครงการ ปรากฏว่ามีเกษตรกรให้ความสนใจเข้าอบรมมากกว่า 30 ราย
ตัวอย่างของเกษตรกรที่ผ่านการอบรมแล้วนำความรู้ เทคโนโลยีที่ได้ไปปฏิบัติ จนเห็นผลเป็นรูปธรรมสามารถเป็นแบบอย่างแก่เกษตรกรรายอื่นๆ ได้แก่ แปลงของ คุณกัลยาณี อ่อนทอง เกษตรกรต้นแบบ เครือข่ายศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) อำเภอเกาะยาว ซึ่งมีการปลูกพืชมูลค่าสูงในโรงเรือนระบบปิด ขนาด 6×20 เมตร ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานเกษตรอำเภอเกาะยาวและสำนักงานเกษตรจังหวัดพังงา ตามโครงการผลิตพืชปลอดภัยสนับสนุนการท่องเที่ยว พืชที่ปลูก ได้แก่ เมล่อน มะเขือเทศ แตงโม และพืชผัก นอกจากนี้ ยังมีแปลงเกษตรผสมผสานตามศาสตร์พระราชาของเกษตรกรอีกจำนวน 10 ราย ซึ่งกิจกรรมครอบคลุมเรื่องการเกษตรในทุกสาขาอาชีพด้านการเกษตร
นอกจากโครงการดังกล่าวแล้ว ยังได้จัดทำโครงการยกระดับคุณภาพมาตรฐานสินค้าเกษตร สินค้าที่เน้น ได้แก่ มะพร้าว และพืชผัก มีเกษตรกรกลุ่มเป้าหมาย จำนวน 60 ราย ดำเนินโครงการโดยจัดอบรมถ่ายทอดความรู้ให้เกษตรกรพร้อมนำไปศึกษาดูงานและประเมินแปลงเบื้องต้น ต่อจากนั้นศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรพังงาจะตรวจรับรองแปลงให้เกษตรกร
ทั้งนี้ เพื่อเป็นการเพิ่มความรู้และทักษะให้เกษตรกร สำนักงานเกษตรอำเภอเกาะยาวยังได้ร่วมกับศูนย์ฝึกอาชีพเฉพาะด้านจัดอบรมให้แก่เกษตรกรอย่างต่อเนื่อง ดังนี้ 1. ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดกระบี่ หลักสูตร “การผลิตพืชผักปลอดภัยเพื่อการค้า” และหลักสูตร “การเพาะเมล็ดงอก” เกษตรกรเป้าหมายหลักสูตรละ 50 ราย 2. ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตรด้านอารักขาพืชจังหวัดสุราษฎร์ธานี หลักสูตร “การผลิตและขยายศัตรูธรรมชาติ” เกษตรกรเป้าหมาย 30 ราย 3. ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตรด้านแมลงเศรษฐกิจ จังหวัดชุมพร หลักสูตร “การเลี้ยงแมลงเศรษฐกิจเพื่อเสริมรายได้และช่วยผสมเกสร” เกษตรกรเป้าหมาย 60 ราย และ 4. ศูนย์ขยายพันธุ์พืชที่ 4 จังหวัดนครศรีธรรมราช หลักสูตร “การผลิตและขยายพันธุ์พืช” เกษตรกรเป้าหมาย 30 ราย
โดยทุกหลักสูตรมีเกษตรกรเข้ารับการอบรมเกินเป้าหมาย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความตระหนักและการตื่นตัวของเกษตรกรอำเภอเกาะยาวในการสนใจ ใฝ่รู้ และให้ความร่วมมือเพื่อพัฒนาและผลิตสินค้าเกษตรของตนเองให้มีคุณภาพ ได้มาตรฐาน และปลอดภัย
ซึ่งเกษตรกรที่ได้รับการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีดังกล่าวจะเป็นผู้นำในการถ่ายทอดความรู้และทักษะให้เกษตรกรรายอื่นๆ เป็นการสร้างเครือข่ายเกษตรเพื่อเป็นการพัฒนาอำเภอเกาะยาวเมืองเกษตร-อินทรีย์ตามเป้าหมายที่วางไว้ รองรับการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่ขยายตัวอย่างรวดเร็ว
สำหรับโครงการปีงบประมาณ 2562 อำเภอเกาะยาว ร่วมกับกองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในราชอาณาจักร (กอ.รมน.) ได้เสนอโครงการสร้างความปรองดองของชุมชนเพื่อความยั่งยืน “บ้านน้ำจืด เกาะยาว โมเดล” โดยมีกิจกรรมสำคัญคือ ปฏิรูปโครงสร้างการผลิตภาคเกษตรด้วยนวัตกรรม โดยการจัดตั้ง “ศูนย์เรียนรู้ชาวนา 4.0” อีกด้วย
ดินที่ดีถือเป็นหัวใจสำคัญของการทำเกษตรที่มีคุณภาพ ซึ่ง “แกลบหมัก” เป็นหนึ่งในตัวช่วยที่เกษตรกรหลายคนเลือกใช้ในการบำรุงดิน เพราะไม่เพียงแต่ช่วยเพิ่มความร่วนซุย ยังเสริมสร้างโครงสร้างดินให้แข็งแรง เพิ่มสารอาหารและความชุ่มชื้นให้กับพืชอย่างยาวนานอีกด้วย ทำความรู้จัก “แกลบดิบ” คืออะไร เป็นวัสดุเหลือทิ้งที่ได้จากกระบวนการสีข้าวเปลือกซึ่งทำให้เกิดเศษของเปลือกข้าวออกมา มีลักษณะสีเหลืองทอง สีเหลืองอ่อน สีน้ำตาลแดงขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ข้าว ในแกลบจะประกอบด้วยสารอินทรีย์ และซิลิกา ปริมาณสารอินทรีย์จะประกอบด้วยธาตุคาร์บอนประมาณร้อยละ 51 ออกซิเจนร้อยละ 42 ส่วนที่เหลือจะเป็นไฮโดรเจน และไนโตรเจน ส่วนซิลิกาจะพบมากบริเวณผิวนอกของแกลบจึงทำให้แกลบมีความแข็งสูงสามารถนำมาใช้เป็นวัสดุขัดผิวได้ แกลบหมักช่วยบำรุงอะไร? แกลบหมักเป็นผลผลิตจากการนำแกลบที่เหลือจากการสีข้าวไปหมักกับสารอินทรีย์ต่างๆ เช่น ปุ๋ยคอก เศษใบไม้ หรือแม้กระทั่งน้ำหมักชีวภาพ กระบวนการหมักนี้จะช่วยย่อยสลายแกลบให้เป็นอินทรียวัตถุที่มีประโยชน์ต่อดินมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะดินที่มีความแข็งกระด้าง หรือดินที่ขาดสารอาหาร แกลบหมักมีธาตุอาหารสำคัญ เช่น ไนโ
ต้นขนุนเป็นพืชที่ออกผลบริเวณโคนต้นและโคนกิ่ง “การตอกลิ่มไม้ฝาง” เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ใช้บังคับให้ต้นขนุนออกผลตามตำแหน่งที่ต้องการ เริ่มจากเลือกต้นขนุนอายุ 3-5 ปี ที่พร้อมให้ผลผลิต จากนั้นเหลาแก่นฝางให้มีขนาดและรูปร่างเช่นเดียวกับไม้จิ้มฟัน ตอกทำมุมฉากกับเปลือกต้นขนุน เมื่อถึงเนื้อไม้ตอกต่อไปไม่ได้แล้ว ให้หักก้านส่วนที่เหลือทิ้ง ทารอยแผลด้วยปูนแดง ป้องกันเชื้อโรคไม่ให้เข้าไปตามรอยแผล วิธีตอกลิ่มไม้ฝางสามารถบังคับให้ขนุนออกดอกติดผลบริเวณดังกล่าวได้ แต่ไม่สามารถบังคับให้ออกผลได้ในเวลาจำกัด ต้องคอยจนถึงฤดูที่ให้ผลคือ ครบรอบของการติดผลเท่านั้น บางครั้งต้องใช้เวลาหลายเดือนก็มี คุณลุงไสว ศรียา ปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก ซึ่งเป็นผู้เผยแพร่องค์ความรู้ดังกล่าว ได้บอกกับผู้คนที่สนใจว่า วิธีตอกลิ่มไม้ฝางบังคับให้ขนุนออกผลนั้นเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ ก่อนหน้านี้ คุณลุงไสวเคยทดลองนำไม้ไผ่เสียบลูกชิ้น และไม้ชนิดอื่นๆ มาทดลองตอกต้นขนุน แต่ก็ไม่ได้ผลเหมือนกับการใช้แก่นฝาง สาเหตุที่แก่นไม้ฝางช่วยให้ขนุนติดลูกได้นั้น เกิดจากในไม้แก่นไม้ฝางมีสารชนิดห
เมื่อสิบกว่าปีก่อน “พี่จอบ” วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ คอลัมนิสต์ชื่อดัง และ “พี่อ้อย” ดร.สรณรัชฎ์ กาญจนะวาณิชย์ สองสามีภรรยาเริ่มรู้สึกว่าเมืองกรุงไม่น่าอยู่แล้ว พืชอาหารในท้องตลาดปัจจุบันมีสารอาหารน้อยกว่าเมื่อ 70 ปีก่อนหลายเท่า เกิดจากความเสื่อม ดินที่ปุ๋ยเคมีทำลาย ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหาร ทำให้คุณภาพสารอาหารลดลง “พี่จอบ” และ “พี่อ้อย” ตัดสินใจซื้อผืนนาแปลงหนึ่งที่ทุ่งน้ำนูนีนอย ในอำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อเป็นแหล่งผลิตอาหารปลอดภัยเลี้ยงตัวเอง และแบ่งปันให้คนรอบข้าง เมื่อตั้งใจทำเกษตรอินทรีย์ ภาระกิจแรกคือ การฟื้นฟูผืนดินให้ปลอดภัยจากสารเคมี ก่อนจะลงมือปลูกพืชผลทางการเกษตรแบบอินทรีย์อย่างจริงจังกับชาวบ้าน ทุ่งน้ำและไร่นาเกษตรอินทรีย์นูนีนอยเป็นศูนย์ฟื้นฟูความสัมพันธ์กับธรรมชาติ มุ่งอนุรักษ์ธรรมชาติให้อยู่รอดต่อไปถึงลูกหลาน ทุ่งน้ำนูนีนอยเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำสร้างขึ้นใหม่ในปี 2561 ท่ามกลางนาระบบเหมืองฝายโบราณและปล่อยให้ธรรมชาติและสัตว์ป่าฟื้นตัวขึ้นมาเอง เพื่ออนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ผลิตอาหารแล้ว ทุ่งน้ำนูนีนอย ใช้วิธีบำบัดน้ำตามธรรมชาติ ด้วยการขุดบ่อน้ำหล
ปลูกผักสิ่งที่ต้องกังวลทำให้ผลผลิตเสียหายได้ นั่นก็คือ “แมลงศัตรูพืช” ที่สร้างความเสียหายคอยกัดกิน ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล ดูดกินน้ำเลี้ยงจนผลและใบหงิกงอ เป็นพาหะนำพาเชื้อไวรัสจากอีกต้นสู่อีกต้นหนึ่ง จนไม่สามารถเก็บเกี่ยวมาบริโภคได้ วิธีธรรมชาติที่ป้องกันแมลงศัตรูพืช โดยไม่ใช้สารเคมีคือ การปลูกพืชหลากหลายชนิดผสมผสานในแปลงเดียวกัน โดยปลูกพืชที่มีกลิ่นฉุน ร่วมอยู่ในแปลงเดียวกัน พื้นที่จำกัดก็สามารถปลูกได้ โดยในแปลงผักที่ปลูกอาจจะมีผักอายุหลายปีเป็นโครงเอาไว้ เช่น เคล โรสแมรี่ และปลูกผักล้มลุกแทรกลงไป เช่น ผักกวางตุ้ง ผักสลัด เป็นต้น พืชที่มีคุณสมบัติช่วยไล่แมลงศัตรูพืชได้ ส่วนใหญ่มักเป็นพืชที่มีกลิ่นฉุน เนื่องจากในพืชเหล่านี้มีน้ำมันหอมระเหยที่สามารถช่วยไล่แมลงศัตรูพืชออกไปได้ โดยจะเป็นพืชตระกูลผักสวนครัว เช่น โหระพา ตะไคร้ สะระแหน่ ฟ้าทะลายโจร เป็นต้น เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น แต่ถึงยังไงเกษตรกรต้องดูแลควบคู่เพื่อให้ผลผลิตมีคุณภาพ หลายๆ คนอาจจะได้ยิน “ผักคู่หู” ปลูกคู่กัน ช่วยไล่ศัตรูให้กันและกัน ปลูกคู่กัน จะส่งผลให้ผักเจริญเติบโต จากงานวิจัยในต่างประเทศที่ทดลองปลูกผักคู่หู พบว่าผักเหล่า
